Opis rośliny

Rodzaj Sandersonia należy do rodziny zimowitowatych (Colchicaceae) i reprezentowany jest tylko przez jeden gatunek — sandersonię pomarańczową (S. aurantiaca). Roś­lina ta dziko rośnie w Republice Południowej Afryki i w Suazi, na wilgotnych łąkach, na wysokości 600–2000 m n.p.m. W rejonach występowania sandersonii, w porze letniej, która na półkuli południowej trwa od grudnia do lutego, miesięczna ilość opadów wynosi 120–130 mm, a średnia temperatura 26–28°C. Zimą, czyli od czerwca do sierpnia, przypada pora sucha, z miesięcznymi opadami na poziomie zaledwie 15–20 mm i średnią temperaturą poniżej 14°C. Stanowiska naturalne sandersonii są dziś nieliczne i dlatego podlegają ochronie.

Częścią podziemną tej rośliny jest mała, soczysta bulwa, z której wyrasta pęd o długości kilkudziesięciu centymetrów pokryty wąskimi, lancetowatymi liśćmi. W górnej części pędu, z kątów liści wyrastają łukowato wygięte szypułki zakończone dzwonkowatymi, pomarańczowymi lub żółtymi kwiatami (fot. 1).

Fot. 1. Kwitnące pędy sandersonii

Rozmnażanie

Bulwy są dwuramienne (mają kształt litery V — fot. 2), trochę podobne do tych u gloriozy, ale znacznie mniejsze. Z bulw o masie do 3 g nie otrzymuje się kwiatów, natomiast bulwy, które ważą 3–10 g, dają jeden pęd z co najmniej 15–20 kwiatami. Największe bulwy, o masie powyżej 10 g, tworzą bardzo silne pędy rozgałęziające się tuż pod pierwszym kwiatem. W czasie wegetacji bulwy mateczne zamierają, a na ich miejsce tworzą się bulwy przybyszowe (rys.). Każdą z nich, po kilkumiesięcznym okresie spoczynku, rozcina się lub rozłamuje na dwie, możliwie równe części. Po przeschnięciu, na 2 tygodnie przed sadzeniem, "podkiełkowuje" się bulwy w pomieszczeniu o temperaturze 25°C, przykryte wilgotnym wermikulitem dla ochrony przed wysychaniem. Sadzenie bulw niepodzielonych przedłuża uprawę, gdyż pęd z drugiego rozgałęzienia bulwy wyrasta z opóźnieniem i jest słabszej jakości.

Fot. 2. Różnej wielkości bulwy sandersonii

Cykl rozwoju i reprodukcji bulw sandersonii (wg firmy Bloomz)

Sandersonię można także rozmnażać z nasion; w jednej torebce nasiennej znajduje się ich nawet 50–70. Bulwy zdolne do wydania dobrej jakości kwiatów ciętych otrzymuje się dopiero po 3 sezonach uprawy roślin otrzymanych z nasion. Ten sposób rozmnażania wykorzystuje się przede wszystkim w hodowli nowych odmian. W Nowej Zelandii pojawiły się ostatnio 'Phoe­nix' (pomarańczowa) i 'Golden Lights' (złotożółta), określana dodatkowo handlową nazwą Santonia.

Szybkie rozmnażanie nowości odmianowych odbywa się w kulturach in vitro.

Uprawa pod osłonami

W naszych warunach klimatycznych sandersonię uprawia się w szklarniach lub tunelach foliowych, najlepiej na zagonach podwyższonych o miąższości podłoża 25 cm. Powinno być ono lekkie, przepuszczalne, wzboga­cone w materię organiczną przez dodanie dobrze rozłożonego krowieńca, torfu i rozdrobnionej kory. Komponenty te rozsypuje się na powierzchni zagonu tworząc warstwę 2–3-centymetrowej grubości, a następnie przekopuje. Podłoże się dezynfekuje, a także wykonuje analizę chemiczną. Odczyn podłoża powinien wynosić pH 5,5–6,5 — w razie potrzeby konieczne jest wapnowanie. Do nawożenia podstawowego zaleca się nawozy wieloskładnikowe, w których procentowa zawartość N-P-K-Mg wynosi około 12-5-14-4. Do średnio zasobnego podłoża dodaje się zwykle nie więcej niż 5 kg nawozu na 100 m².

Sadzenie bulw na kwitnienie wiosenne przypada od lutego do kwietnia, a na kwitnienie jesienne — od połowy lipca do połowy sierpnia. Na metrze kwadratowym sadzi się 70 bulw o masie powyżej 15 g, a tych mniejszych — znacznie więcej, nawet po 180–200 na 1 m².
Z bulwami "podkiełkowanymi" trzeba postępować bardzo ostrożnie, aby nie uszkodzić wyrastających pędów. Po ułożeniu na zagonach przykrywa się bulwy 5–7-centymetrową warstwą podłoża. W uprawie sandersonii konieczna jest konstrukcja wspierająca, dlatego najlepiej zaraz po posadzeniu bulw założyć siatkę, którą można podnosić stopniowo, w miarę wzrostu roślin, do wysokości 50–60 cm.

Temperatura podłoża powinna wynosić 18°C, a powietrza 20–22°C w dzień i 17°C w nocy. W takich warunkach pędy rosną szybko, a przy tym są dostatecznie grube i sztywne. Trzeba jednak zapewnić roślinom jak najlepszy dostęp świat­ła. Cieniowanie konieczne jest tylko w dni upalne, aby chronić sandersonię przed przegrzaniem. Chociaż wysoka temperatura przyspiesza kwitnienie, to jednak pędy zwykle stają się pod jej wpływem wiotkie i krzywe, a pąki kwiatowe mogą zasychać. Niezbędne jest systematyczne podlewanie, ponieważ nie można dopuścić do przesychania podłoża, w którym uprawia się sandersonię. Początkowo można podlewać rośliny z góry, a później najlepiej perforowanymi wężami, gdyż moczenie pędów i liści sprzyja występowaniu chorób. Podlewanie można połączyć z dokarmianiem; od trzeciego tygodnia wzrostu do kwitnienia zaleca się podawanie co 7 dni siarczanu amonu i nawozu wieloskładnikowego w stężeniu 0,1–0,2%.

Od posadzenia "podkiełkowanych" bulw do zbioru pierwszych kwiatów mija 8 tygodni. Pędy ścina się, gdy dwa najniższe kwiaty są rozwinięte, a dwa kolejne pąki — dobrze wybarwione. Pozostawia się dolny odcinek pędu, z co najmniej dwoma liśćmi, aby nie ograniczać wzrostu bulw przybyszowych. Kwiaty można kondycjonować za pomocą preparatu Chrysal LVB na 6–24 godziny przed pakowaniem. Przy sortowaniu bierze się pod uwagę długość pędów
(wymagane jest co najmniej 40 cm), ich sztywność i prosty wzrost, a także liczbę kwiatów. Posortowane pędy wiąże się w pęczki po 5 sztuk i pakuje w cienki papier. Temperatura podczas przechowywania kwiatów powinna wynosić 5–10°C. Do długiego transportu sandersonię pakuje się szczególnie starannie. Nasady pędów umieszcza się w woreczkach foliowych z mokrą gąbką i dopiero tak przygotowane pęczki pakuje w papier i rękawy z bardzo cienkiej folii. Trwałość ciętych kwiatów sandersonii wynosi 2–3 tygodni.

Produkcja bulw

W uprawie nastawionej wyłącznie na produkcję bulw wskazane jest usuwanie pąków kwiatowych, aby nie dopuścić do zużywania zawartych w roślinie materiałów zapasowych na tworzenie nasion.

Uprawa sandersonii trwa 4–5 miesięcy. Zbiór bulw jest ręczny i rozpoczyna się po kilku tygodniach od zakończenia zbioru kwiatów. Wcześniej znacznie ogranicza się podlewanie, aby nie dopuścić do tworzenia się kolejnego pokolenia bulw przybyszowych. Co prawda, ich pojawienie się wpływa na podwojenie współczynnika rozmnażania, ale uzyskane bulwy są małe i nie dają w następnym sezonie kwiatów ciętych odpowiedniej jakości.

Bulwy ostrożnie wyjmuje się z podłoża i oddziela resztki bulw matecznych, pomarszczone i zużyte. Bulwy sortuje się, według wielkoś­ci na 7 grup: o masie do 2 g, 2–3 g, 3–5 g, 5–7 g, 7–10 g, 10–15 g i powyżej 15 g. Po zaprawieniu w zawiesinie Topsinu M 500 SC (0,4%) przez 20 minut pozostawia się bulwy na noc do przeschnięcia, a następnie układa w ażurowych skrzynkach, przykrywa trocinami i ustawia w pomieszczeniu o temperaturze 13–15°C. Bulwy przeznaczone do długiego przechowywania wymagają niskiej temperatury, 5–7°C. Podczas przygotowania bulw do sprzedaży zwraca się uwagę na obecność żywego pąka na wierzchołku każdego rozgałęzienia.

Powodzenie uprawy zależy w dużym stopniu od zdrowotności roślin. Wskazane jest odkażanie podłoża — termiczne (parowanie) lub chemiczne (np. Basamid 97 GR — 200–250 g/m³). Po posadzeniu bulw należy zastosować preparat Bravo 500 SC (0,2%). Gdy tylko pojawią się pędy, trzeba wyłożyć przynęty na ślimaki. Problemy mogą także sprawiać mszyce oraz szara pleśń, do której zwalczania zaleca się, między innymi, Bravo 500 SC (0,2%).