FOT. 1. FANTAIL FLAME - ODMIANA NOWOZELANDZKA
|
Dzięki opracowaniu metody rozmnażania w kulturach in vitro możliwe stało się uzyskiwanie materiału elitarnego (wolnego od chorób wirusowych, bakteryjnych i grzybowych), który służy do zakładania plantacji reprodukcyjnych. Specjalistyczne firmy holenderskie prowadzą swoje laboratoria i uprawiają cantedeskie także poza granicami kraju, na przykład w Ameryce Środkowej i Południowej (Kostaryka, Chile) czy w Afryce (Kenia) - również stamtąd pochodzi materiał wyjściowy. |
|
| Ogólna charakterystyka odmian |
|
Odmiany kolorowej cantedeskii różnią się wysokością roślin, kształtem, wielkością i barwą liści oraz pochew kwiatostanowych (''kwiatów''), a także wczesnością kwitnienia. Wynika to z różnego pochodzenia odmian. Od gatunku Zantedeschia elliottiana wywodzą się te o żółtych pochwach, natomiast różowe odziedziczyły barwę przede wszystkim po Z. rehmannii. Cechą odmianową jest też wielkość plonu kwiatów, siła wzrostu bulw oraz odporność na choroby. Obecnie oferowane odmiany, których jest już kilkadziesiąt (tabela, fot. 2), znacznie przewyższają jakością te sprzed kilku czy kilkunastu lat. Najważniejsze zalety współczesnych odmian to czysta barwa, wczesne kwitnienie i dobra zdrowotność.
WAŻNIEJSZE ODMIANY KOLOROWEJ CANTEDESKII
|
FOT. 2. ODMIANA SENSATION
|
Właśnie na tę ostatnią cechę zwraca szczególną uwagę holenderska firma Floral Production. Jej odmiany, o zwiększonej odporności na choroby bakteryjne, opatrzone nazwą Zandesia, są rozmnażane metodą kultur tkankowych (in vitro) i reprodukowane na polowych plantacjach w Chile (zamówienia na bulwy realizuje się przez cały rok). Podobnymi możliwościami dysponują liczne firmy nowozelandzkie, które co roku oferują ciekawe nowości. Na przykład, przedsiębiorstwo Green Harvest Pacific zapowiedziało na najbliższy sezon serię Bambino do uprawy w doniczkach; rośliny mają wysokość 35-45 cm i zakwitają już po 65-75 dniach od posadzenia bulw. |
|
| Podstawowe warunki uprawy |
|
| Do uprawy kolorowej cantedeskii najlepiej nadają się duże, jasne szklarnie, gdyż od dobrego dostępu światła zależy nie tylko intensywność zabarwienia kwiatów, ale także sztywność szypuł. Cieniowanie jest konieczne jedynie podczas upałów i ma na celu obniżenie temperatury w szklarni - w letnie dni nie powinna przekraczać 24-28°C, w nocy natomiast 16-18°C. Wiosną i jesienią, przed kwitnieniem, można łatwo temperaturę nocy obniżyć nawet do 11-12°C - wtedy kwiaty lepiej się wybarwiają. O zdrowotności roślin w dużej mierze decyduje temperatura podłoża, która bezpośrednio po posadzeniu bulw powinna wynosić 15-16°C, a po upływie 2 tygodni, gdy bulwy są już dobrze ukorzenione, może być wyższa o kilka stopni. Zaleca się, by latem temperatura podłoża nie przekraczała 22°C, nadmiernemu jej wzrostowi zapobiega ściółkowanie słomą lub trocinami. Zarazem chroni się podłoże przed zaskorupianiem i zachwaszczeniem. Rośliny potrzebują mniej wody niż tradycyjne, białe cantedeskie (Z. aethiopica}. Nawet w okresie intensywnego wzrostu podlewa się te kolorowe umiarkowanie, utrzymując stałą, niezbyt wysoką wilgotność podłoża. Najlepiej nawadniać za pomocą perforowanych węży, które rozkłada się na zagonach. W uprawie pojemnikowej godne polecenia są linie kroplujące. |
|
| Sadzenie bulw |
|
Optymalny termin sadzenia bulw przypada od lutego do lipca. Późniejszy, ze względu na znacznie gorsze warunki świetlne, nie jest wskazany. W Polsce najczęściej plantacje zakłada się w okresie od końca stycznia do marca, gdyż wiosną jest największe zapotrzebowanie na kwiaty. Gęstość i głębokość sadzenia bulw zależy od ich wielkości. Te małe, o średnicy 2 cm, które jeszcze nie wydadzą kwiatów, można sadzić bardzo gęsto, nawet po 100 sztuk na 1 m, natomiast duże, o średnicy 10 cm i większe, tylko po 15 na l m2. Korzenie wyrastają po górnej stronie bulw (fot. 3), obok liści, i dlatego bardzo ważna jest odpowiednia głębokość sadzenia, która powinna wynosić 6-10 cm. Przed sadzeniem bulwy należy dezynfekować, np. w Kaptanie zawiesinowym 50 WP (1%) przez 20 minut. Doświadczenia holenderskie wykazały, że traktowanie bulw gibereliną zwiększa plon kwiatów kolorowych cantedeskii. Zaleca się więc moczenie ''podkiełkowanych'' bulw w roztworze GA3 o koncentracji 50-100 mg/l wody. Roztwór musi być zawsze świeży i wykorzystywany nie więcej niż do 3, 4 kąpieli. Po zabiegu osacza się bulwy przez godzinę, po czym sadzi na zagony lub do doniczek.
FOT. 3. MŁODE BULWY KOLOROWEJ CANTEDESKII
|
Podłoże powinno być bardzo starannie przygotowane, dobrze zdrenowane, przepuszczalne, próchniczne. Optymalny jego odczyn to pH 5,8-6,2. Dostatecznie duża zawartość wapnia skutecznie zapobiega rozwojowi chorób bakteryjnych. Stosowanie wapna dolomitowego, kredy i innych nawozów wapniowych nie zastępuje jednak odkażania. Po posadzeniu bulw podlewa się zagony roztworem Rizolexu 50 WP (0,1%). Do nawożenia podstawowego wykorzystywane są nawozy o spowolnionym działaniu, np. Osmocote Plus 3-4-miesięczny w ilości 3 kg/m3 podłoża, natomiast do dokarmiania najlepiej stosować nawozy w pełni rozpuszczalne w wodzie. Do zasilania wraz z podlewaniem używa się roztworów o koncentracji nie wyższej niż 0,02%. Potrzeby pokarmowe kolorowych cantedeskii są znacznie mniejsze niż odmian białych i dlatego nie można powielać schematów sprawdzonych w uprawie Z. aethiopica, aby nie dopuścić do nadmiernego zasolenia podłoża. Dopuszczalne stężenie soli wynosi 1,2-1,5 g NaCI/dm3 podłoża, a pod koniec uprawy może wzrosnąć do 1,8-2,0 g/dm3. W Nowej Zelandii do uprawy kolorowej cantedeskii używa się mieszaniny kompostowanej kory sosnowej (70%) i pumeksu o granulacji 3 mm (30%). W Holandii pumeks zastępuje się łuskami kokosowymi i torfem wysokim, a także dodaje perlitu. W wielu firmach specjalistycznych uprawia się cantedeskie w wełnie mineralnej, co ułatwia - w razie potrzeby - odizolowanie chorych roślin, a przede wszystkim skraca cykl uprawy. Bulwy posadzone w kostki umieszcza się w specjalnej kamerze w celu ''podkiełkowania'' i dopiero po 2-3 tygodniach przenosi tace na stoły w szklarni. Po zbiorze kwiatów umieszcza się rośliny w tunelu foliowym, a nawet na polu. W ten sposób o mniej więcej 8 tygodni krócej zajmuje się miejsce w szklarni. W doświadczeniach prowadzonych w naszej katedrze (fot. 4) stwierdzono, że sadzenie mocno ''podkiełkowanych'' bulw w podłoża tradycyjne także przyspiesza kwitnienie, ale szypuły kwiatostanowe są u wielu roślin za krótkie.
FOT. 4. CANTEDESKIE W DOŚWIADCZENIACH AR W POZNANIU
|
|
|
| Zbiór kwiatów i dalsza uprawa |
|
Z dużej bulwy uzyskuje się co najmniej 2, 3 kwiaty. Ich zbiór rozpoczyna się po 8-10 tygodniach od posadzenia bulw. U kwiatostanów dojrzałych do cięcia pochwy są w pełni wybarwione, a kwiaty w dolnej części kolby silnie nabrzmiałe, wypukłe. Do kondycjonowania (6 godzin) poleca się Chrysal LVB w ilości 5 ml/l. W chłodni do przechowywania kwiatów utrzymuje się temperaturę około 10°C; w niższej kwiatostany sinieją. Trwałość kwiatów zwiększa dodanie do wody 30 g cukru i 1 g Benlate 50 WP na litr. Kwiaty ścięte we właściwej fazie dojrzałości i kondycjonowane mogą utrzymać świeżość nawet przez 3 tygodnie. Po zbiorze kwiatów cantedeskie wymagają jeszcze pielęgnowania, aby bulwy mogły silnie rosnąć. Podlewanie ogranicza się stopniowo, a następnie przez 4-6 tygodni rośliny zasusza się (fot. 5). Z podłoża wyjmuje się bulwy ostrożnie, aby ich nie kaleczyć, gdyż każda rana ułatwia infekcję. Po podsuszeniu w dobrze wietrzonym pomieszczeniu czyści się bulwy i układa cienką warstwą w ażurowych pojemnikach. W przechowalni temperatura powinna wynosić 12-15°C, a w razie konieczności długotrwałego przechowywania - tylko 8°C.
FOT. 5. ROŚLINY WCHODZĄCE W STAN SPOCZYNKU PO PIERWSZYM OKRESIE WEGETACYJNYM W SZKLARNI A. LESIŃSKIEGO Z PSZCZYNY
|
|
|
| Najgroźniejsze choroby |
|
| Mimo zwiększonej odporności nowych odmian na choroby warto przestrzegać wszystkich zaleceń dotyczących technologii uprawy i zaopatrywać się w bulwy w firmach gwarantujących wysoką jakość produktu. Najgroźniejsza choroba bakteryjna cantedeskii to mokra zgnilizna, której sprawcą jest Erwinia carotovora. Rośliny w różnych fazach wzrostu są atakowane przez bakterie. Liście od nasady stopniowo żółkną i zamierają, a bulwy gniją - częściowo lub całkowicie - oraz wydzielają przykry zapach. Szybkiemu rozwojowi choroby sprzyja wysoka wilgotność podłoża i powietrza w szklarni, a także zbyt wysoka temperatura. Zainfekowane rośliny lepiej pozostawić na zagonie, ale trzeba je jak najszybciej zasuszyć. Sąsiednie powinno się opryskiwać lub podlewać, 2-, 3-krotnie, preparatami miedziowymi (np. Miedzian 50 WP lub Mankuprox 50 WP o koncentracji 0,2%). Po zakończeniu uprawy chore bulwy wyjmuje się z podłoża na końcu zbiorów, po czym natychmiast niszczy. Przy uprawie w doniczkach porażone rośliny usuwa się zaraz po zauważeniu objawów chorobowych. Przestrzeganie zmianowania w szklarni, a także parowanie podłoża lub chemiczna jego dezynfekcja skutecznie zapobiegają porażeniu przez grzyby z rodzaju Phytophthora. Fytoftoroza powoduje więdnięcie liści, a następnie ich brązowienie i zasychanie. Wkrótce po posadzeniu bulw podlewa się rośliny zapobiegawczo preparatami grzybobójczymi, jak: Fongarid 25 WP (0,1%), Sandofan Manco 64 WP (0,2%) czy Previcur 607 SL (0,15%). Środki te można zastosować także później, po usunięciu porażonych roślin, zużywając 3-5 litrów cieczy na metr kwadratowy zagonu; zabieg powtarza się po 2 tygodniach. Duże straty powodowane są przez wirusy, które często nie dają wyraźnych objawów chorobowych. U porażonych roślin liście stają się wąskie lub cygarowato zwinięte, pokryte pęcherzykami, a rośliny słabiej rosną i mniej obficie kwitną. Choroby wirusowe przenoszone są przede wszystkim przez mszyce, które można skutecznie zwalczyć za pomocą preparatów: Pirimor 25 WG (0,1%), Ambusz 025 EC (0,05%), Fastac 10 EC (0,02%) i innych. Autorka pracuje w Katedrze Roślin Ozdobnych Akademii Rolniczej w Poznaniu |
