Numer 03/2005
Wczesne ziemniaki zaliczane są do warzyw. Ich zbiór można prowadzić już po dwóch miesiącach od posadzenia, ale wymaga to różnych metod przyspieszania.
Główną zaletą przyspieszonej uprawy ziemniaków wczesnych jest możliwość uzyskania wyższej ceny, przy najwcześniejszych terminach zbioru. Krótki okres ich uprawy umożliwia również lepsze wykorzystanie pola. Mogą stanowić przedplon między innymi dla kalafiora, brokuła, fasoli szparagowej, kapusty pekińskiej, marchwi czy cebuli ozimej.
Odmiany
Pierwszą rzeczą, którą trzeba wziąć pod uwagę planując przyspieszoną uprawę ziemniaków, jest wybór odpowiednich odmian. Nadają się do tego odmiany bardzo wczesne dające opłacalny plon już po około 60 dniach od posadzenia. Należą do nich między innymi: Aster, Bard, Fresco, Impala, Krasa, Lord, Orlik i Ruta.
Podkiełkowywanie
Sadzeniaki przeznaczone do uprawy na najwcześniejszy zbiór zawsze poddaje się podkiełkowywaniu. W zależności od właściwości odmiany trwa ono około 6–8 tygodni. Do podkiełkowywania najlepiej wybrać sadzeniaki większe — o masie powyżej 80 g. Zabieg ten przeprowadza się najczęściej w drewnianych lub plastikowych skrzynkach, w których sadzeniaki umieszcza się najczęściej w dwóch warstwach (fot. 1). W tym czasie należy im zapewnić temperaturę powietrza 12–15°C, wilgotność około 80–85% oraz dostęp światła przez mniej więcej 12 godzin na dobę. Wykształcą wtedy krótkie i mocne kiełki. Można też podkiełkowywać sadzeniaki w torfie ogrodniczym (fot. 2), wtedy otrzymamy sadzeniaki z wykształconymi korzeniami. W skrzynkach wypełnionych do 1/4 wysokości wilgotnym torfem układamy jedną warstwę sadzeniaków — około 30–40 sztuk i przysypujemy je torfem. Tak przygotowane sadzeniaki wymagają nieco wyższej temperatury podkiełkowywania — powyżej 15°C. W miarę potrzeby podlewamy podłoże letnią wodą, aby nie wyschło i korzenie lepiej się rozwijały. Podkiełkowywanie w torfie trwa krócej — około 4–6 tygodni. Sadzenie — w rozstawie 62,5–67,5 cm na 20–30 cm — można prowadzić ręcznie lub sadzarką do ziemniaków podkiełkowanych. Sadzeniaki ze skrzynek wyjmujemy delikatnie, aby nie uszkodzić korzeni.
Fot. 1. Sadzeniaki przygotowane do podkiełkowywania bez podłoża
Fot. 2. Podkiełkowywanie w torfie
Płaskie osłony
W celu przyspieszenia uprawy wczesnych ziemniaków konieczne jest wykorzystanie płaskich osłon, które umożliwiają szybsze i głębsze ogrzewanie się gleby oraz zabezpieczają młode rośliny przed przymrozkami. Posadzone w pole podkiełkowane sadzeniaki nakrywamy włókniną polipropylenową lub folią perforowaną. Zaleca się zdjęcie osłon, gdy nastąpi pełnia wschodów. Zbyt długie przetrzymywanie osłon może spowodować wybieganie roślin oraz — głównie w przypadku folii — poparzenie liści.
Nawożenie i pielęgnacja
Ziemniaki uprawia się w drugim roku po oborniku. Nawozy mineralne można w całości wysiać wiosną w dawkach 60 kg N/ha, 60 kg P2O5/ha i 90 kg K2O/ha. Wyższe dawki nawozów azotowych powodują opóźnienie plonowania i zwiększenie zawartości azotanów w bulwach. Przy tak krótkim okresie uprawy nie prowadzi się ochrony przed chorobami. Młodym roślinom ziemniaka zagrażają larwy stonki ziemniaczanej, które zwalcza się środkiem Nurelle D 550 EC.
Konieczna jest także ochrona przed chwastami, które pod niskimi osłonami znajdują bardzo dobre warunki wzrostu i rozwijają się szybko. Zabiegi chwastobójcze prowadzi się po posadzeniu ziemniaków, jeszcze przed okryciem ich włókniną lub folią. Wykorzystuje się do tego celu herbicydy o krótkim okresie karencji. Po zdjęciu osłon jednorazowo obredla się plantację w celu zniszczenia chwastów oraz przykrycia ziemią ziemniaków, które się odsłoniły.
Rośliny ziemniaka z sadzeniaków podkiełkowywanych w torfie rozwijają się szybciej niż z podkiełkowywanych bez podłoża. Szybciej zaczynają się wiązać bulwy i okres największego zapotrzebowania na wodę również występuje u nich wcześniej. Dlatego warto o tym pamiętać, gdy planujemy nawadnianie plantacji ziemniaków — należy rozpocząć je około tygodnia wcześniej niż w uprawie z sadzeniaków podkiełkowywanych bez torfu — oczywiście na podstawie obserwacji roślin.
Zbiór
W doświadczeniu prowadzonym w 2003 roku ziemniaki posadziliśmy 22 kwietnia, na glebie klasy IV. Po 60 dniach uprawy (20 czerwca) można już było zbierać pierwsze bulwy ziemniaków. Otrzymaliśmy średnio o 95 kg/ar wyższy plon z plantacji osłanianej włókniną niż z nieosłanianej. Podkiełkowywanie sadzeniaków w torfie również dało wzrost plonu ogólnego oraz zwiększenie udziału plonu handlowego. Osłanianie i podkiełkowywanie sadzeniaków wpływa korzystnie zarówno na wzrost plonu ogólnego (tab. 1) ziemniaków, jak i na udział plonu handlowego (tab. 2). Sadzeniaki osłaniane włókniną oraz podkiełkowywane w torfie dały mniej bulw z jednej rośliny, ale za to były one większe (powyżej 5 cm) niż podkiełkowywane bez podłoża. Te pierwsze dały najwięcej bulw o średnicy pomiędzy 4 a 5 cm. Przygotowanie sadzeniaków w torfie jest bardziej pracochłonne i materiałochłonne niż podkiełkowywanie w sposób tradycyjny, ale daje lepsze efekty.
Tabela 1. Plon ogólny ziemniaków po 60 dniach od posadzenia
w 2003 roku (kg/ar) 
Tabela 2. Udział plonu handlowego, bulw większych niż 4 cm, po 60 dniach od posadzenia w 2003 roku (%)