• 12-636-18-51
  • wydawnictwo@plantpress.pl
ogrodinfo.pl
sad24.pl
warzywa.pl
Numer 05/2005

OCHRONA POMIDORA SZKLARNIOWEGO PRZED CHOROBAMI Z WYKORZYTSANIEM METOD BIOLOGICZNYCH (CZ. II)

,
W części I artykułu (HO 4/2005) Autorzy omówili warunki, jakie powinny być spełnione, aby w szklarniowej uprawie pomidorów prowadzić skuteczną ochronę biologiczną. W drugiej części przedstawiają sposób działania biopreparatów, wykorzystywanych między innymi w szklarniach PGO w Białymstoku i Ostrołęce.

Zmniejszający się corocznie zysk i zwiększające się koszty ogrzewania obiektów zmuszają producentów do szukania oszczędności na wszystkich etapach produkcji lub do zwiększania plonów. Trudno sobie wyobrazić zwiększanie plonów pomidorów, już i tak często bardzo wysokich, w szklarniach o starych rosyjskich czy bułgarskich konstrukcjach, przy oparciu całej ochrony roślin przed chorobami tylko na środkach chemicznych. Typowe fungicydy mają często negatywny wpływ na rośliny i powodują nieraz zahamowanie wzrostu lub jego spowolnienie. Środki biologiczne nie tylko nie hamują wzrostu roślin, ale go często pobudzają.

Naturalne biostymulatory

Snow Grow Ace (SGA) jest naturalnym biostymulatorem otrzymywanym z glonów morskich. Substancje zawarte w SGA to cytokininy, aminokwasy i cukry, które katalizują i intensyfikują procesy biochemiczne i metaboliczne zachodzące w poszczególnych fazach rozwojowych roślin. Powoduje to, że wzrost i rozwój części nadziemnej jest zsynchronizowany z rozrastaniem się systemu korzeniowego. SGA wykorzystywać można do sporządzania roztworów wodnych do opryskiwania i podlewania. W PGO potwierdza się, że najsilniejsza reakcja na SGA występuje we wczesnych stadiach rozwojowych pomidorów. Szczególne zaś efekty uzyskuje się stosując ten preparat do podlewania 4-krotnie (fot. 1): l 10 ml 0,05% roztworu na roślinę, kilka dni po przepikowaniu — aby przyspieszyć przerastanie kostki korzeniami; l 10 ml 0,05% roztworu na roślinę kilka dni przed przestawieniem rozsady na otwory w osłonie maty — w celu pobudzenia korzeni i przy­gotowania do szybkiego przerastania podłoża; l 10 ml 0,1% roztworu na roślinę 20–30 dni po przestawieniu na otwory — co stymuluje wytwarzanie nowych korzeni i pozwala dobrze przygotować rośliny do przeciążenia owocami; l 10 ml 0,1% roztworu na roślinę po okresie wiosennego przeciążenia roślin owocami — w celu przyspieszenia wyrastania nowych korzeni i aktywizacji starych.


Fot. 1. Roztwory preparatów Snow Grow ACE i Polyversum używane są do podlewania pomidorów

Używanie tego preparatu powoduje ograniczenie niekorzystnego wpływu czynników klimatycznych, pobudza rośliny do maksymalnego wzrostu i rozwoju w momentach stresowych, takich jak pikowanie, sadzenie, obciążenie owocami, oraz zwiększa tolerancję wobec porażenia chorobami.

Podobne efekty, ale w późniejszym okresie wzrostu pomidorów uzyskujemy przy użyciu biopreparatu Bio-algeen S90, który jest naturalnym wyciągiem z brunatnic morskich. Zawiera on 90 grup związków chemicznych, w tym aminokwasy, witaminy, kwas alginowy oraz inne składniki aktywne. Znajdują się w nim również ważniejsze pierwiastki: N, P, K, Ca, Mg, B, Fe, Cu, Mn, Zn, Mo, Co, Se. Preparat ten umożliwia prawidłowy wzrost roślin oraz zwiększenie ich odporności na działanie niekorzystnych warunków, zwiększenie wydajności i poprawę jakości plonu. Rośliny po jego zastosowaniu lepiej rozbudowują system korzeniowy, co wpływa na lepsze znoszenie niedostatków wody, wahań temperatury czy porażenia przez choroby. Najlepsze efekty uzyskujemy stosując ten środek 3- lub 4-krotnie latem i jesienią w okresach osłabienia wzrostu roślin lub dłuższych załamań pogody, podając poprzez system kapilar 0,2% roztwór, w dawce 100 ml na roślinę. Przyczyniało się to w widoczny sposób do poprawy kondycji roślin, w tym ich systemu korzeniowego, w efekcie zwiększało odporność na jedną z groźniejszych chorób jesiennych w uprawie pomidorów — szarą pleśń.

Biostymulatory nowej generacji

Plant Power 2003 to nawóz mikroelementowy (2,1% Zn, 0,6% Cu, 0,6% Mn) zawierający pierwiastki śladowe, aminokwasy, enzymy oraz saponiny, ułatwiające roślinom wchłanianie pierwiastków śladowych i mikroelementów. Stymuluje on rozwój systemu korzeniowego, poprawia przyswajalność substancji odżywczych, wzmacnia rośliny i podwyższa ich odporność na stresy fizjologiczne oraz na choroby bakteryjne i grzybowe, a także poprawia jakość i wielkość plonów. Cechą charakterystyczną tego preparatu jest tworzenie na powierzchni roślin trwałej warstwy, z której mogą one czerpać zawarte w nim składniki, przy czym nie następuje zahamowanie swobodnej wymiany gazowej.

Preparat Atonik — kompleks związków sodu — jest środkiem do poprawiania kondycji roślin w warunkach stresowych. Jako stymulator wzrostu i plonowania roś­lin powoduje:

  • regulację transportu jonów w roślinie, zwiększając wydajność procesu asymilacji;
  • przyspieszenie wzrostu roślin i zwiększenie ich plonowania bez pogarszania jakości plonów;
  • przyspieszenie rozwoju pylników, kiełkowania pyłku oraz wydłużania się łagiewki pyłkowej, co zapewnia skuteczne zapłodnienie kwiatów;
  • przyspieszenie regenerowania uszkodzeń roś­lin, powodowanych przez szkodniki, środki chemiczne, grad, przymrozki i suszę.

Środek ten jest bezpieczny dla ludzi, zwierząt i środowiska, może być stosowany łącznie z nawozami dolistnymi i środkami ochrony roślin.

Doświadczenia prowadzone w laboratorium Katedry Genetyki i Hodowli Roślin ATR w Bydgoszczy dowiod­ły, że traktowanie nasion pomidora Atonikiem poprawia wschody, korzystnie działa także na plon owoców, nie wpływając na ich parametry jakościowe.

Mikroorganizmy, które chronią

Odrębną grupę biopreparatów stanowią środki wyprodukowane z wykorzystaniem żywych mikroorganizmów, dzięki którym można zabezpieczyć system korzeniowy przed infekcjami. W tej grupie związków znajdują się preparaty typu Terra Bac, Polyversum i Contans.

Preparaty typu Terra Bac, do których należą Ter­ra Bac, Terra Bac Plus, Aqua Bac Plus, są wytwarzane ze specjalnie wyselekcjonowanych bakterii i enzymów. Najskuteczniej działają wykorzystywane profilaktycznie — od początku uprawy. Stymulują wzrost i rozwój systemu korzeniowego, który staje się zdrowy, silny i zwiększa kilkakrotnie objętość w stosunku do tej, jaką ma w uprawach tradycyjnych. Dzięki temu rośliny rozwijają się i rosną lepiej, co przekłada się na lepsze plonowanie. Wykorzystywanie tych preparatów od początku cyklu produkcyjnego powoduje, że rośliny zyskują odporność na choroby grzybowe, zwłaszcza zgorzele siewek (powodowane przez Pythium sp.), fuzaryjne więdnięcie pomidora (Fusarium sp.), zgniliznę pierścieniową (Phytophthora sp.). Preparaty te zawierają bakterie, które odżywiają się pozostałościami po procesach zachodzących w systemie korzeniowym (celuloza, błonnik, cukry proste), dzięki czemu patogeny nie mają się czym odżywiać.

Podobną skutecznością działania charakteryzuje się preparat Polyversum, który jest bardzo efektywnym środkiem mikrobiologicznym. Jego elementem biologicznie aktywnym są oospory Pythium oligandrum (w gramie środka jest 106 oospor), będącego naturalnym antagonistą różnych patogenów grzybowych (między innymi Pythium sp., Rhizoctonia sp., Phytophthora sp., Phoma sp., Verticillium sp., Sclerotinia sp., Fusarium sp.).
Jest to grzyb naturalnie występujący w glebach, zwiększający odporność roślin na ataki patogenów grzybowych. Mechanizm uaktywniający działania obronne roślin pod wpływem oligandryny nie jest jeszcze do końca poznany.

P. oligandrum jest bezpieczny dla ludzi i środowis­ka. Jego główne działanie polega na: ochronie nasion i siewek roślin przed atakami patogenów grzybowych, stymulowaniu wzrostu młodych roślin i łagodzeniu czynników stresowych. Zwiększa też plonowanie. Poza tym nie wymaga zachowywania karencji i prewencji — ponieważ nie zawiera substancji toksycznych. Nie jest również fitotoksyczny, nawet przy znacznym przekroczeniu dawek. Może być przechowywany przez 10 lat bez większego pogorszenia jakości i skuteczności.

W doświadczeniach prowadzonych kilka lat temu w PGO zauważyliśmy dużą skuteczność tego preparatu, co skłoniło do użycia go na całej powierzchni uprawy pomidorów. Przez 5 lat wykorzystywania Polyversum na 10 hektarach upraw nie zaistniała konieczność interwencji chemicznej w ochronie systemu korzeniowego (fot. 2). Przez ten okres wypracowaliśmy również skuteczny system wprowadzania P. oligandrum. Rozpoczynając produkcję rozsady zaraz po wschodach moczymy tacki z koreczkami z wełny mineralnej w 0,05% roztworze Polyversum. Druga aplikacja następuje po około 7 do 10 dni od pikowania, w dawce 10 ml 0,05% roztworu na roś­linę. Trzecią i czwartą dawkę, w tej samej ilości i o tym samym stężeniu, podajemy po około 2 do 3 tygodni (fot. 3) od wstawienia kostek z rozsadą w otwory w macie oraz w czasie regeneracji korzeni przez rośliny — najczęściej na przełomie maja i czerwca, po odciążeniu roślin z dużej liczby owoców. Zawsze trzeba pamiętać, że grzyb P. oligandrum powinien zasiedlić środowisko i mieć czas na rozmnożenie się oraz opanowanie zarówno nowych korzeni, jak i niedopuszczenie do rozwoju patogenów na korzeniach starych i chorych.


Fot. 2. Dzięki ochronie biologicznej prowadzonej w PGO pomidory mają zdrowy i silnie rozwinięty system korzeniowy (początek kwietnia)


Fot. 3. W PGO w tej fazie wzrostu pomidorów podawana jest trzecia dawka biostymulatorów

Aby utrzymać wysoką skuteczność tego środka, trzeba utrzymywać odpowiednie warunki powietrzno-wodne w otoczeniu systemu korzeniowego. Błędy popełniane w nawadnianiu, zwłaszcza zbyt częste zalewanie mat, będą prowadzić do znacznego zmniejszenia skuteczności działania P. oligandrum.

Trzecim środkiem z tej grupy jest Contans WG — biopreparat jeszcze mało popularny na naszym rynku, dostępne jest niewiele informacji na jego temat. Jest to granulat zawierający Coniothyrium minitans — gatunek mikopasożytniczy dla grzyba Sclerotinia sclerotiorum, wywołującego zgniliznę twardzikową. Jego roztworem opryskuje się podłoże (0,8 g/m2), kilka lub kilkanaście tygodni przed sadzeniem roślin. Jeśli w środowisku znajdują się sklerocja patogenu, dochodzi wówczas do ich rozkładu. Preparat może być wykorzystywany do ochrony przed S. sclerotiorum warzyw i roślin ozdobnych, a także rzepaku.

Biopreparaty interwencyjne

Kolejną grupę biopreparatów stanowią środki, które można wykorzystać do bezpośredniej ochrony roślin — zwalczania infekcji.

Biosept 33 SL jest środkiem biotechnicznym produkowanym z wykorzystaniem ekstraktu z grejpfruta. Jest biopreparatem służącym do ochrony roślin przed szarą pleśnią, mączniakiem, plamistością liści, rdzą oraz patogenami glebowymi. Wprowadzenie Bioseptu do podłoża powoduje znaczny spadek liczebności Fusarium oxysporum, Phytophthora sp. i Pythium sp., a także indukuje odporność roślin na grzyby chorobotwórcze. Może być również wykorzystywany do zwalczania glonów na powierzchni podłoża, folii i w zbiornikach wodnych. Opryskiwanie roślin nie powoduje zagrożenia dla ludzi, zwierząt i owadów pożytecznych. Środek ten nie ma karencji. Badania przeprowadzone w laboratorium Instytutu Warzywnictwa w Skierniewicach wykazały skuteczne zwalczanie lub silne ograniczenie rozwoju wielu grzybów na pomidorach. Stosowany może być 6-krotnie co 7–10 dni — przeciw zarazie ziemniaka, alternariozie, szarej pleśni, mączniakowi prawdziwemu i bakteryjnej cętkowatości. W okresach bardzo dużego zagrożenia pomidorów zarazą ziemniaka Biosept 33 SL należy stosować przemiennie z jednym z fungicydów zalecanych w aktualnym "Programie ochrony roślin".

Bioczos BR oferowany jest w formie kostek. Zawiera miazgę czosnkową i jest używany głównie w uprawach amatorskich. Wprowadzenie tego środka w formie płynnej pozwoliłoby na zastosowanie go uprawach wielkotowarowych. Może być stosowany do ochrony roślin przed niektórymi szkodnikami oraz chorobami bakteryjnymi i grzybowymi.

Biochikol 020 PC zawiera w 1 litrze 0,2 g chitozanu. Ten środek biotechniczny powstał dzięki współpracy Instytutu Włókien Chemicznych w Łodzi, Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach oraz Instytutu Ochrony Roślin w Poznaniu. Może być wykorzys­tywany do ochrony roślin przed wirusami, bakteriami i grzybami chorobotwórczymi — zwalcza je lub działa jako czynnik indukujący odporność roślin na niektóre patogeny. Zasada jego działania polega na:

  • ograniczaniu infekcji grzybowych;
  • zmniejszaniu parowania;
  • poprawie trwałości traktowanych owoców pomidora;
  • jest on nieszkodliwy i owoce mogą być spożywane zaraz po zabiegu.