Dezynfekcja termiczna jest bardzo skutecznym i często stosowanym sposobem odkażania gleby lub podłoża pod osłonami. Polega ona na nagrzaniu gleby do temperatury 95°C przez minimum 30 minut. Zabieg ten wykonuje się za pomocą pary wodnej, stąd też potocznie nazywa się go parowaniem.

Ważne, aby w czasie parowania gleby kontrolować jej temperaturę. Temperaturę mierzy się w kilku punktach i na różnych głębokościach. Aby uniknąć uszkodzenia roślin przez nadmiar azotu amonowego (maksymalną jego koncentrację obserwuje się po 10–14 dniach od zabiegu), powstającego w pierwszym okresie po parowaniu, należy je sadzić w 2. lub 3. dniu po odkażaniu, czyli gdy temperatura podłoża spadnie do 30°C, albo dopiero po upływie 4 tygodni.

Nieduże ilości podłoża do uprawy roślin w pojemnikach można dezynfekować w zwykłych parownikach do ziemniaków lub w specjalnych kotłach parowych (fot. 1), na których dnie znajdują się ostro zakończone perforowane rurki (wydostaje się przez nie para wodna).

Fot. 1. Kocioł do odkażania niewielkich ilości podłoża

Do parowania gleby lub podłoża w pomieszczeniach zamkniętych wykorzystywane są różne urządzenia, które podłącza się bezpośrednio do wytwornicy pary (fot. 2).

Fot. 2. Wytwornica pary

Rury perforowane mają długość 3–6 m i średnicę 1,25 cala. Otwory wywiercone są co 15 cm i mają średnicę 5 mm. Rury te zakopuje się na 2/3 przewidzianej głębokości parowania, w odległości co 40 cm jedna od drugiej, umieszczając pierwszą z nich 20 cm od brzegu zagonu uprawowego. Parę wodną, o ciśnieniu 50–300 kPa i temperaturze 105–130°C doprowadza się do rur elastycznymi przewodami. Rury perforowane mogą być również układane w glebie lub w podłożu po kilka sztuk jednocześnie, w łączonych ze sobą zespołach — są to tak zwane grzebienie parownicze. Przy wykorzystaniu tego urządzenia można odkazić glebę na większej powierzchni. Grzebień parowniczy wykonany jest z rury rozprowadzającej parę wodną, do której przymocowane są poziomo pojedyncze rury perforowane. Po wkopaniu pojedynczych rur perforowanych czy też grzebienia parowniczego przykrywa się powierzchnię odkażanej gleby folią termoodporną lub brezentem, a następnie doprowadza się parę. Grzebień parowniczy może być również używany do dezynfekcji ziemi w pryzmie. Na powierzchni tego urządzenia usypuje się warstwę gleby o grubości 30–40 cm, a następnie przykrywa się ją folią lub brezentem. Po podłączeniu grzebienia do źródła pary dezynfekuje się podłoże. Po zabiegu wyciąga się grzebień parowniczy z odkażonej gleby, układa się go na jej powierzchni, a następnie paruje się kolejną warstwę usypanego podłoża.

Widły parownicze wykonane są z rury o średnicy 1,0 lub 1,25 cala tworzącej kolektor. Do tej rury przyspawane są pionowo co 20 cm ostro zakończone rurki o średnicy 0,5 cala i długości ok. 30 cm. Każda z rurek Brony parownicze stanowią połączenie kilku równolegle ustawionych wideł parowniczych, tworzących jeden agregat (fot. 3), co umożliwia parowanie gleby lub podłoża na większej powierzchni. Przed zabiegiem widły lub brony parownicze wbija się w ziemię, a odkażane podłoże przykrywa się folią termoodporną. Ciśnienie i temperatura pary są takie same, jak w przypadku rur perforowanych.

Fot. 3. Brona parownicza

Niekiedy, zwłaszcza w dużych gospodarstwach ogrodniczych, podłoża odkaża się przy użyciu pługa parowniczego (fot. 4) — urządzenia współpracującego z wytwornicą pary. Jest on zbudowany z ramy z perforowanym, spłaszczonym przewodem umieszczonym w dolnej jej części. Przewodem tym para wtłaczana jest do podłoża. Przewód perforowany pługa zakopuje się w ziemi na 2/3 planowanej głębokości parowania. Z przodu pługa znajduje się lekki, gładki walec, toczący się na powierzchni gleby i utrzymujący pług na stałej głębokości. Szerokość pługa, zależnie od szerokości naw szklarni lub zagonów, wynosi 1–3 m. Po wkopaniu pługa w glebę elektryczna wciągarka linowa zakotwiczona na końcu parowanego pasa przeciąga go wzdłuż zagonu. Prędkość przemieszczania się pługa wynosi 5–20 m/godz. i zależy od głębokości parowania gleby oraz od ciśnienia i temperatury pary. Do odkażania podłoża przy użyciu pługa wykorzystuje się parę przegrzaną, o temperaturze 220°C. Pługiem parowniczym można zdezynfekować glebę do głębokości 50 cm. Przed zabiegiem powinna ona być dobrze spulchniona, co zmniejsza opory przeciągania pługa oraz zwiększa skuteczność zabiegu. Dokładność przeprowadzonego zabiegu sprawdza się mierząc temperaturę gleby 1,5 m za pługiem. Jeżeli temperatura jest zbyt niska, należy zmniejszyć prędkość przeciągania pługa lub zwiększyć ciśnienie pary. Zapotrzebowanie na parę zależy od szerokości pługa i wynosi ok. 250 kg/godz. na metr bieżący szerokości zagonu.

Fot. 4. Pług parowniczy

Bardzo prostym sposobem termicznego odkażania podłoża, niewymagającym stosowania specjalnych urządzeń, jest parowanie gleby pod lią (fot. 5). Zabieg ten polega na przykryciu spulchnionego podłoża folią termoodporną obciążoną na brzegach długimi woreczkami z piaskiem, cegłami lub rurami. Pod folię (fot. 6) wprowadza się parę przegrzaną, o temperaturze około 140°C, aż do momentu, gdy temperatura podłoża na głębokości 25 cm osiągnie 95°C. Czas parowania zagonu o długości 50 m i szerokości 3 m wynosi około 2,5 godziny. Tą metodą można parować glebę jedynie do głębokości 25 cm.

Fot. 5. Dezynfekcja termiczna podłoża pod folią

Fot. 6. Sprzęt doprowadzający przegrzaną parę do podłoża