Numer 11/1999
| Pokrój chryzantem doniczkowych zależy przede wszystkim od terminu i sposobu uszczykiwania, a także właściwego użycia retardantów wzrostu i sterowania klimatem (temperatura, podlewanie). - Termin uszczykiwania. Wykonane zbyt późno powoduje, że niemal wszystkie odmiany drobnokwiatowe są za wysokie i niedostatecznie rozkrzewione. Wczesne uszczykiwanie daje niższe rośliny oraz wyklucza ryzyko przedwczesnej indukcji pąków. Termin zabiegu powinien być dostosowany do siły wzrostu odmiany, a także pory roku. Odmiany silnie rosnące — np. żółte, anemonowe "Kompas" (fot. 1) i "Teton", ciemnożółta, pojedyncza "Mambo" lub biała, pojedyncza "Santa Paula", przeznaczone do sprzedaży w kwietniu lub maju — najlepiej jest uszczykiwać w uprawie tradycyjnej w warunkach naturalnie krótkiego dnia, natomiast w uprawie sterowanej — po kilku dniach od rozpoczęcia zaciemniania, czyli w drugiej połowie lutego lub na początku marca.
Te same odmiany uprawiane na kwitnienie jesienne zaleca się uszczykiwać jednocześnie z rozpoczęciem sterowania. Odmiany o średniej sile wzrostu, jak biała "Merced" (fot. 2), żółta "Euclid" czy te z serii Time, Lima (fot. 3) i Orchestra, w uprawie na 1 listopada uszczykuje się także z chwilą rozpoczęcia zaciemniania, a więc od końca lipca do połowy sierpnia, zależnie od wczesności odmiany. Pokrój chryzantem z serii Orchestra można jeszcze dodatkowo regulować przez wprowadzenie kilkudniowej przerwy w zaciemnianiu (SDI — czyt. HO 3/95). Wreszcie odmiany słabo rosnące, np. bursztynowożółta "Gold Champ" czy ciemnoróżowa "Deep Luv", osiągną odpowiedni pokrój, jeżeli będą uszczykiwane na 2–4 tygodni przed rozpoczęciem sterowania. Odmiany te w uprawie na Święto Zmarłych dobrze jest uszczykiwać nie później niż w pierwszej połowie lipca.
- Sposób uszczykiwania. Usuwanie wierzchołków pędów połączone ze zbiorem sadzonek rzadko daje wymierne korzyści. Doniczkowe chryzantemy drobnokwiatowe traktowane są często identycznie, jak odmiany gruntowe ("garden mums") i uszczykiwane zbyt nisko. W efekcie, oprócz sadzonek, otrzymuje się rośliny, które wydają bardzo mało pędów bocznych. Odmiany drobnokwiatowe zaleca się więc uszczykiwać co najmniej nad 4. liściem. - Hamowanie wzrostu przy użyciu retardantów. B-Nine 85 SP (daminozyd 85%) stosowany jest najczęściej po 2 tygodniach od uszczykiwania roślin. Opryskuje się roztworem o stężeniu 0,25–0,5%, kilka razy, co 2 tygodnie. Topflor 015 SL (flurprimidol 1,5%) działa silniej i daje bardzo dobre wyniki użyty w dziesięciokrotnie niższym stężeniu (0,025–0,05%). Opryskiwanie Topflorem w najmniejszym z podanych stężeń przeprowadza się 2–4 razy, w odstępach 10–14-dniowych. W przypadku silnie rosnących odmian zaleca się koncentrację 0,1% — wystarczy jeden zabieg. Zwiększenie stężenia lub liczby opryskiwań Topflorem może jednak prowadzić u chryzantem do nieodwracalnego zahamowania wzrostu. Flurprimidol działa bowiem długo i skutecznie blokuje syntezę giberelin w tkankach roślin, w których zachowuje aktywność przez 4–5 tygodni, a w podłożu — nawet do 6 miesięcy. W doborze odmian warto zatem zwrócić uwagę na ich niski, zwarty wzrost i niewielkie zapotrzebowanie na retardanty. Pod tym względem dobrze zapowiadają się nowe odmiany — różowa "Santa Ursula" i "Laredo" w odcieniu pistacji, a także te z serii Sombrero, które osiągają zaledwie 20 cm wysokości (fot. 4).
- Inne metody ograniczania wzrostu. Regulację wysokości u chryzantem uzyskuje się też za pomocą temperatury.Strategia DIF (czyt. HO 3/97) w upalnych latach staje się jednak niemożliwa z uwagi na wysoką temperaturę w ciągu dnia. Wzrost roślin można wówczas zahamować za pomocą metody "chłodnego poranka" (Cool Morning). Intensywne i długotrwałe wietrzenie upraw pozwala osiągnąć w sierpniu średnią dobową temperaturę w granicach 18–19°C. W praktyce bardzo dobre wyniki daje łączenie obu metod. DIF na poziomie 2°C i Cool Morning 4°C skutecznie hamują wzrost roślin, lecz u bardzo wczesnych, termopozytywnych odmian (zakwitających w temperaturze wyższej od optymalnej dla większości chryzantem, tj. 16–27°C) mogą zakłócać makroskopowy rozwój pąków. Z kolei chłodne i deszczowe lata nie sprzyjają kształtowaniu za pomocą temperatury pokroju odmian średnio wczesnych, o mniejszej sile wzrostu. Tanim sposobem ograniczenia wzrostu roślin jest oszczędne podlewanie. Przykładowo, u chryzantem uprawianych w doniczkach o średnicy 10 cm redukcja nawadniania o połowę daje po 9 tygodniach rośliny niższe o około 10 cm. Zmniejszenie podlewania na 3 tygodnie przed sprzedażą chryzantem prowadzi do wzrostu zasolenia podłoża, a w efekcie do zahamowania wzrostu roślin i lepszego wybarwienia pąków. Rośliny będące w stanie stresu wodnego mają jednak znacznie niższą trwałość. | |||||
|
| |||||
| Indukcja pąków | |||||
| W temperaturze powyżej 20°C wczesne odmiany chryzantem często zbyt szybko tworzą pąki kwiatostanowe. Jako odmiany termopozytywne reagują one przede wszystkim na wysoką temperaturę nocy. Dlatego w długim i upalnym lecie trudniej jest sterować ich kwitnieniem niż odmian średnio wczesnych, które są wrażliwsze na długość dnia. U tych ostatnich o kwitnieniu decyduje całkowita ilość światła w ciągu doby. Stąd na początku sierpnia, kiedy dzień staje się krótszy od najdłuższego w roku o ponad godzinę, chryzantemy średnio wczesne mają już często liczne pąki koronowe. Zbyt wczesnej indukcji pąków można zapobiec u odmian wczesnych przez wczesne uszczykiwanie, a u średnio wczesnych przez doświetlanie fotoperiodyczne od pierwszej dekady sierpnia tak, aby czas dostępu światła w ciągu doby wynosił 16 godzin. W pierwszym przypadku trzeba pokryć koszty robocizny związane z uszczykiwaniem roślin, a w drugim — energii zużytej na ich doświetlanie. Najdroższym, lecz bardzo skutecznym rozwiązaniem jest użycie regulatorów wzrostu zawierających etephon. Preparaty te opóźniają kwitnienie chryzantem, z każdym opryskiwaniem o 1–2 tygodnie, i pobudzają rośliny do krzewienia (etylen, pochodna etephonu, usuwa z roślin hormony kwitnienia). Preparaty zaleca się stosować po 2 tygodniach od uszczykiwania roślin. Jednakże długotrwałe traktowanie chryzantem etephonem zwiększa ilość etylenu w powietrzu i może prowadzić do pogorszenia ich jakości, głównie wywoływać opadanie liści oraz pąków. Ponadto środek ten nie jest odpowiednikiem uszczykiwania! Rośliny opryskane etephonem, lecz nie uszczykiwane, rosną zbyt silnie i nie osiągają właściwego pokroju. Autorka pracuje w Katedrze Roślin Ozdobnych Akademii Rolniczej w Poznaniu | |||||
