Agnieszka i Tomasz Kośkowie (fot. 1) prowadzą 16-hektarowe gospodarstwo w miejscowości Borowa Wola koło Klwowa. Oprócz produkcji polowej warzyw i roślin rolniczych, ważne miejsce zajmują u nich uprawy w tunelach foliowych, których jest w sumie 21, każdy o powierzchni 240 m². W większości z nich rośnie papryka, w pozostałych wczesne warzywa kapustne (kapusta pekińska i kalarepa), oberżyna, a także fasola szparagowa, która w obecnym sezonie uprawiana była na powierzchni 900 m². Poplonowo w części tuneli uprawiane są pory zimowe

Fot. 1. Agnieszka i Tomasz Kośkowie uprawiają w tunelach m.in. fasolę szparagową

Zaprawione nasiona fasoli wysiewane są po 3 lub 4 sztuki w spinane cylindry o średnicy 7–8 cm, wypełnione substratem torfowym. Produkcja rozsady w mnożarce trwa około 30 dni i w tym czasie utrzymywana jest temperatura 20–23°C w dzień, a w nocy nie niższa niż 14°C.

Jesienią glebę w tunelach nawieziono obornikiem (2,5 tony na tunel), wiosną wykonano analizę gleby i uzupełniono zawartość brakujących składników. Folię na konstrukcję tuneli nakładano na kilka dni przed sadzeniem, aby podłoże mogło się nagrzać. Rozsadę w tunelach zaczęto w tym roku sadzić 10 kwietnia, gdy rośliny wytwarzały drugą parę liści (fot. 2).

Fot. 2. Fasola dwa tygodnie po posadzeniu

Uprawa prowadzona jest w systemie rzędowo-pasowym — dwa rzędy oddalone są od siebie o 50 cm, a pomiędzy nimi pozostawiany jest pas szerokości około 60 cm. Rozstawa roślin w rzędach wynosi 45 cm. Na obsadzenie jednego tunelu potrzebne jest wówczas około 700 cylindrów z rozsadą. Nasiona fasoli mogą być również wysiewane wprost do gruntu, ale to, zdaniem T. Kośki, powoduje opóźnienie zbiorów, poza tym rośliny z takiego siewu są wyższe i konieczne jest trzykrotne ich podwiązywanie. Fasolę sadzono w wilgotne podłoże, dlatego nie było konieczności podlewania (nadmiar wody w tym okresie może hamować rozwój systemu korzeniowego). Bezpośrednio po sadzeniu w węższych międzyrzędziach rozkładane są linie kroplujące. W okresie intensywnego wzrostu rośliny są podlewane, najczęściej dwa razy w ciągu tygodnia, każdorazowo dawką 1000 dm³ wody na tunel.

Uprawa ta jest odchwaszczana ręcznie 2 lub 3 razy w sezonie. Fasola w tunelach foliowych rośnie znacznie silniej niż ta uprawiana w polu, dlatego konieczne jest podwiązywanie roślin (fot. 3). W tym celu w rzędach roślin co 5. lub 6. roślinę wbijane są drewniane paliki wysokości 70–80 cm, do których przywiązuje się sznurek podtrzymujący rośliny — podobnie jak w uprawie papryki. Pierwszy raz rośliny podwiązuje się w czasie kwitnienia, na wysokości 20–25 cm nad powierzchnią gruntu, kolejny raz — przed rozpoczęciem zbiorów — 15–20 cm powyżej pierwszego sznurka. Na jeden tunel zużywa się około 130 drewnianych palików i 1500 m sznurka.

Fot. 3. Przy uprawie w tunelach rośliny wymagają przynajmniej dwukrotnego podwiązywania

Chociaż fasola, jako gatunek należący do rodziny bobowatych, może korzystać z azotu atmosferycznego, dzięki symbiozie jej systemu korzeniowego z bakteriami asymilującymi azot, to — według T. Kośki — pozytywnie reaguje na nawożenie azotowe. W okresie intensywnego kwitnienia rośliny nawożone były roztworem saletry amonowej (3 kg/tunel). Po tygodniu rozpoczęto podawanie monofosforanu potasowego (2 kg/tunel, co 7–10 dni). Fasola była także zasilana dolistnie przy użyciu Agroleafu potasowego (15+10+31) w stężeniu 1%, co 7–10 dni, ostatni raz na 2–3 tygodni przed zakończeniem zbiorów. Utrzymanie roślin w dobrej kondycji i właściwe ich odżywienie pozwala wydłużyć okres zbiorów, często bowiem po zbiorze pierwszych strąków fasola wznawia wzrost, kwitnie i plonuje dalej.

Spośród szkodników najgroźniejsze są przędziorki, których aktywność wzmaga się przy suchej i słonecznej pogodzie, dlatego bardzo ważne jest ich zwalczanie już od czasu zauważenia pierwszych osobników lub objawów ich żerowania (fot. 4). Najczęściej trzeba wykonać 2 lub 3 zabiegi w trakcie uprawy. Na plantacji w Borowej Woli pierwszy raz fasolę opryskiwano przeciwko tym szkodnikom w okresie kwitnienia.

Fot. 4. Żółte przebarwienia — pierwsze objawy żerowania przędziorków

Spośród chorób największe zagrożenie stanowią szara pleśń i zgnilizna twardzikowa — często pojawiają się najpierw na opadających po kwitnieniu resztkach okwiatu (fot. 5), najczęściej, gdy rośliny uprawiane są w zbyt dużym zagęszczeniu. Grzyb Botrytis cinerea może infekować fasolę przez miodniki w okresie kwitnienia, dlatego już wtedy konieczne są pierwsze zabiegi profilaktyczne. Na tej plantacji do zwalczania chorób grzybowych wykorzystywany jest przede wszystkim Sumilex 500 SC, 2 lub 3 razy w sezonie. Pod koniec maja, gdy dni są słoneczne i nie ma już dużych spadków temperatury nocą, na stałe zdejmowana jest folia ze szczytów tuneli (fot. 6), co zapewnia lepsze przewietrzanie roślin.

Fot. 5. Opadające resztki okwiatów mogą przyczyniać się do rozwoju szarej pleśni

Fot. 6. Przy ciepłej pogodzie pod koniec maja zdejmuje się folię ze szczytowych ścian tuneli

Wszystkie zabiegi ochrony roślin wykonywane są przy użyciu opryskiwacza plecakowego z silnikiem spalinowym. Umożliwia on przede wszystkim stosowanie niskich dawek cieczy, około 8–10 l/tunel, oraz dokładne opryskiwanie roślin, co jest szczególnie ważne przy zwalczaniu przędziorków, które żerują zazwyczaj na spodniej stronie liści.

W gospodarstwie A. i T. Kośków uprawiana jest żółtostrąkowa fasola Sonesta (w rejonie Radomia należy ona do najpopularniejszych, obok odmian Unidor i Paridor, oraz zielonostrąkowych Presenta i Paulista). Zbiory w tym sezonie rozpoczęły się w pierwszej dekadzie czerwca. Do zbioru nadają się strąki, które są już w pełni wyrośnięte, ale nie mają jeszcze wykształconych nasion (fot. 7). Strąki zrywane są ręcznie, co jest najbardziej pracochłonną czynnością w uprawie fasoli. Pierwszy zbiór nie jest zazwyczaj duży — z tunelu można zebrać około 50 kg, największe są dwa kolejne — wówczas jednorazowy plon z tunelu wynosić może 100–150 kg. Strąki zbiera się najczęściej co 7 dni, a plonowanie trwa 5–6 tygodni. W tym roku plon z jednego tunelu wynosił 500 kg.

Fot. 7. Strąki fasoli odmiany Sonesta w stadium dojrzałości zbiorczej

Bezpośrednio po zbiorze fasola pakowana jest w 5-kg foliowe worki i umieszczana w chłodnym pomieszczeniu. T. Kośka sprzedaje fasolę w Łódzkim Centrum Handlowym "Zjazdowa". Najwyższą cenę można uzyskać na początku sezonu, w tym roku na początku czerwca wynosiła ona 7–9 zł/kg, a średnio w całym okresie sprzedaży — od 10 czerwca do 10 lipca — 3,5 zł/kg.

Po zakończeniu uprawy zdjęto folię z konstrukcji, a stanowisko przygotowano dla porów zimowych, które sadzono na początku sierpnia. Jesienią, przed nadejściem mrozów, ponownie na konstrukcję tuneli zostanie nałożona folia, by zapewnić roślinom lepsze warunki przezimowania. Pory sprzedawane będą dopiero wczesną wiosną.

Wielu producentów po likwidacji nasadzeń wiosennych i uprawie gleby wysiewa na tym samym stanowisku fasolę przeznaczoną na zbiór jesienny. Z siewu pod koniec lipca lub na początku sierpnia plonowanie rozpoczyna się w połowie września — jeżeli pogoda sprzyja wzrostowi oraz rozwojowi roślin i nie zostaną porażone przez szarą pleśń, wówczas z jednego tunelu można zebrać średnio około 400 kg strąków.

• Przy wczesnych terminach sadzenia warto dodatkowo rośliny fasoli w tunelach okryć białą agrowłókniną, gdyż są one bardzo wrażliwe na przemarzanie.
• Oferowane na naszym rynku odmiany nie są zazwyczaj przystosowane do uprawy w tunelach foliowych, dlatego rośliny często mają wybiegnięte pędy, są zbyt wysokie i podatne na choroby grzybowe.
• Przenawożenie roślin azotem pobudza je do wzrostu wegetatywnego i może prowadzić do słabego zawiązania strąków.
• Proste i ładnie wybarwione strąki wyrastają przy właściwym nawożeniu — przede wszystkim zachowaniu odpowiedniego stosunku potasu do azotu, najlepiej gdy K : N wynosi 2 : 1.
• Rośliny mogą być uszkadzane przez ostre słońce, dlatego korzystne jest cieniowanie tuneli z zewnątrz — środkami cieniującymi lub wapnem malarskim