• 12-636-18-51
  • wydawnictwo@plantpress.pl
ogrodinfo.pl
sad24.pl
warzywa.pl
Numer 02/2000

JAK PIELĘGNOWAĆ POMIDORY W UPRAWACH POD OSŁONAMI? cz. I

Czynniki środowiska
Pomidory bardzo silnie reagują na natężenie światła (intensywność) — do prawidłowego rozwoju potrzebują ponad 4 tysięcy luksów. Wymagają 10–12-godzinnego oświetlenia na dobę, przy skróceniu jego trwania poniżej 7 godzin zahamowane jest owocowanie. Gatunek ten jest szczególnie wrażliwy na niedostateczną ilość światła w okresie kwitnienia oraz na początku tworzenia zawiązków owoców. Uprawa pomidorów w warunkach niedoboru światła powoduje osłabienie wzrostu, opóźnienie wytwarzania gron kwiatowych, osłabienie kwitnienia, "wyciąganie się" roślin i jasnozielone zabarwienie liści. Przy równoczesnym nadmiarze azotu w podłożu niedoświetlenie jest przyczyną opadania pąków kwiatowych, nawet zawiązków, co powoduje, że rośliny będą wytwarzały grubsze pędy.
Pomidory wymagają temperatury zmiennej i gorzej znoszą tę utrzymującą się stale na tym samym pozio-mie niż duże jej wahania między dniem a nocą. Temperaturę powietrza dostosowuje się do fazy wzrostu roślin. Pamiętać trzeba, że gdy spada poniżej 12°C nie są pobierane niektóre makro- i mikroelementy, zahamowany jest wzrost roślin, nie dochodzi do zawiązywania owoców. Powyżej 30°C również zahamowany jest wzrost roślin, poza tym następuje zrzucanie kwiatów i zawiązków, owoce dojrzewają zbyt wcześnie i nierównomiernie.
Optymalna temperatura podłoża wynosi 15–18°C. W miesiącach zimowych powinna się ona utrzymywać w granicach 14–16°C, a wczesną wiosną — 16–18°C. Przy zbyt zimnym podłożu ograniczony i zahamowany jest wzrost systemu korzeniowego, powstają warunki sprzyjające rozwojowi chorób grzybowych i bakteryjnych, a poniżej 12°C ustaje wzrost korzeni. Przy wyższej temperaturze gleby niż powietrza bujny jest wzrost organów wegetatywnych, lecz opóźnione kwitnienie roślin, a nawet następuje zrzucanie kwiatów z pierwszego grona.
Wilgotność powietrza (powinna się mieścić w granicach 60–65%) uzależniona jest od temperatury. W dni słoneczne — przy 25–30°C zalecana jest wyższa. Z kolei w czasie zawiązywania owoców, przy podwyższonej wilgotności kwiaty nie "pylą", a przy niskiej utrudnione jest kiełkowanie pyłku. W okresie owocowania zbyt wysoki poziom wilgotności sprzyja występowaniu chorób grzybowych, a niski — atakowi przędziorków i mszyc. Natomiast przy znacznych wahaniach zawartoś-ci pary wodnej w powietrzu następują zaburzenia wzrostu roślin oraz pękanie owoców.
Optymalna wilgotność podłoża zależy od okresu uprawy, właściwości podłoża i fazy rozwojowej roślin. Przed sadzeniem rozsady powinna wynosić 80%, w czasie kwitnienia do 60%, w fazie zawiązywania owoców 70%, w okresie owocowania 75–85%.
Niedobór wody w podłożu przyczynia się do zrzucania kwiatów i zawiązków, wpływa na drobnienie owoców i jest jednym z czynników powodujących suchą zgniliznę wierzchołkową owoców. Duże wahania wilgotności powietrza sprzyjają pękaniu owoców. Przy dłużej utrzymującym się poziomie wilgotności powyżej 90% następuje zahamowanie wzrostu korzeni i obumieranie systemu korzeniowego, żółknięcie i obumieranie liści, zahamowany jest wzrost roślin, kwitnienie i owocowanie.
Dodatkowym czynnikiem środowiska wpływającym na wzrost i plonowanie pomidorów jest koncentracja dwutlenku węgla. Wzbogacanie atmosfery w ten gaz wpływa korzystnie na wzrost i plonowanie pomidorów. Szczególnie zalecane jest we wczesnych okresach uprawy (przy zamkniętych wietrznikach) oraz w uprawach bezglebowych. Stężenie tego gazu powinno się utrzymywać na poziomie 900–1000 ppm.

Regulowanie wzrostu i rozwoju roślin
Poszczególne typy odmian wykazują przewagę cech generatywnych lub wegetatywnych. Dlatego ich wzrost i rozwój trzeba regulować, odpowiednio dobierając poszczególne parametry klimatu. Generatywny rozwój roślin (wytwarzanie kwiatów i zawiązków) można stymulować przez utrzymywanie w dzień wyższej temperatury niż nocą, wysokiej temperatury oraz niskiej wilgotności podłoża, obniżenie wilgotności powietrza i ograniczenie częstotliwości podlewania. Silny wzrost wegetatywny (rozbudowaną część nadziemną, grube łodygi, dużą masę liści) uzyskuje się przy wysokiej temperaturze powietrza i podłoża, jego zasobności w azot, szczególnie w formie amonowej, gdy równocześnie czynnikom tym towarzyszy niska intensywność światła (poniżej 4 tysięcy luksów).
Na prawidłowe rozbudowanie systemu korzeniowego roślin wpływa, między innymi, temperatura podłoża oraz właściwe odżywienie roślin fosforem — przyjmuje się, że pomidory na wyprodukowanie 1 kilograma owoców potrzebują 0,7–1 g fosforu. Objawy niedoboru tego pierwiastka często występują po posadzeniu rozsady do tuneli foliowych z nieogrzewanym gruntem. Rośliny należy wówczas podlać roztworem łatwo rozpuszczalnych i przyswajalnych nawozów fosforowych, na przykład kwaśnym fosforanem potasu czy fosforanem monoamonowym — w zależności od zapotrzebowania na pozostałe składniki (azot, potas). Temperatura tej pożywki powinna wynosić przynajmniej 15°C. Dłużej trwający niedobór fosforu jest niebezpieczny, szczególnie dla młodych roślin, ponieważ powoduje silne drewnienie łodygi u podstawy. W wyniku tego utrudnione jest prawidłowe pobieranie wody oraz zahamowany wzrost korzeni. Najczęściej nieprawidłowe pobieranie fosforu przez roślinę spowodowane jest zbyt wysoką wartością pH podłoża (powyżej 7,0 w uprawach tradycyjnych i powyżej 6,5 w bezglebowych) lub niższą od optymalnej (odpowiednio — poniżej 5,5 lub 5,0).
Dla wzmocnienia systemu korzeniowego pomidorów można używać preparatów biologicznych (na przykład Bioalgen S-90), które zapewniają prawidłowy wzrost korzeni i uodparniają je na niekorzystne warunki podłoża. Sposób podania preparatu dostosowujemy do fazy rozwojowej roślin: podlewanie — najczęściej w okresie początkowego wzrostu, opryskiwanie — w pełni wegetacji. Interwencyjnie, przy słabym i uszkodzonym systemie korzeniowym, zaleca się podlewanie roślin 0,4–0,6% roztworem preparatu.

Ogólne zalecenia uprawowe
Dla zapewnienia prawidłowego plonowania pomidorów należy przede wszystkim:
- unikać przegrzewania roślin przy złych warunkach świetlnych, szczególnie w początkowym okresie wzrostu;
- dostosować częstotliwość nawadniania do nasłonecznienia (zmniejszać ją w dni pochmurne);
- jeżeli pierwsze grona wyrastają pod kątem ostrym, należy je zabezpieczać przed załamaniem przez zakładanie haczyków (fot.1);
- usuwać z pierwszych gron kwiaty słabo rozwinięte i zdeformowane.

FOT. 1. NIEPRAWIDŁOWO ZAŁOŻONA ZAPINKA PODTRZYMUJĄCA GRONO (BĘDZIE SIĘ ONO ZAŁAMYWAĆ POD CIĘŻAREM OWOCÓW)


Ponadto wskazane jest:
- w poszczególnych okresach uprawy utrzymywanie na wymaganym poziomie zawartości składników pokarmowych w podłożu lub pożywce;
- w początkowej fazie wzrostu roślin utrzymywanie umiarkowanej zawartości azotu;
- zwiększenie ilości podawanego roślinom azotu latem, gdy równocześnie w kilku gronach dorastają owoce;
- zwiększenie nawożenia potasem na dwa tygodnie przed planowanymi zbiorami pomidorów;
- w razie wystąpienia niedoborów składników pokarmowych natychmiastowe ich uzupełnianie (najczęściej dotyczy to magnezu i żelaza).

Dla uzyskania owoców wysokiej jakości należy:
- dostosować prowadzenie uprawy do wymagań odmianowych (określonych w zaleceniach firm nasiennych), szczególnie dotyczy to warunków świetlnych i nawożenia;
- w okresie intensywnego wzrostu i plonowania zwiększyć ilość dostarczanego roślinom magnezu;
- zapewnić optymalny dla danej odmiany stosunek azotu do potasu w poszczególnych fazach wzrostu roślin;
- zabezpieczyć uprawy przed nadmiernym wzrostem temperatury i bezpośrednim nasłonecznieniem (cieniowanie, wentylacja).

Prowadzenie roślin
Pomidory pod osłonami z reguły prowadzi się na jeden pęd główny, natomiast na dwa pędy przy rozsadzie szczepionej. Sznurek, przy którym prowadzi się rośliny, przywiązuje się do drutu podtrzymującego tak, aby było możliwe ich opuszczanie (fot. 2 i 3) — jest to szczególnie ważne w uprawie prowadzonej na balotach słomy oraz w przedłużonej.

FOT. 2. ROŚLINY W UPRAWIE PRZEDŁUŻONEJ PRAWIDŁOWO OPUSZCZONE - PO ZEBRANIU OWOCÓW Z KOLEJNYCH GRON




FOT. 3. ROŚLINY OPUSZCZONE NIEPRAWIDŁOWO - PRZED ZEBRANIEM OWOCÓW Z DOLNEGO GRONA


Przy produkcji roślin w jednym cyklu sznurki mocuje się na specjalnych haczykach, umożliwiających stopniowe opuszczanie roślin. Najczęściej wykorzystywane są proste, wielokrotnie wykorzystywane wieszaki z nawiniętym sznurkiem 8–10-metrowej długości. Nowym rozwiązaniem są wieszaki rolkowe, dające się łatwo przesuwać po drucie tylko w jedną stronę, ruch w przeciwnym kierunku jest blokowany. Umożliwiają one uwalnianie sznurka pod ciężarem rośliny. Przy uprawie pomidorów na balotach słomy, szczególnie wiosną, podtrzymujący rośliny sznurek trzeba przywiązywać luźno, tak aby nie dochodziło do wyrywania lub odsłaniania korzeni w czasie osiadania podłoża.
Powoli odchodzi się od okręcania sznurka wzdłuż łodyg, natomiast coraz częściej używa się klipsów (fot. 4). Niezależnie od kształtu (lite lub ażurowe), zapewniają one prawidłowe utrzymywanie roślin przy sznurkach. Zapinki mocuje się nad gronami kwiatowymi tak, aby nie przylegały do łodygi, co zmniejsza niebezpieczeństwo uszkodzenia pędu i porażenia przez szarą pleśń.

FOT. 4. W TYM PRZYPADKU KLIPS PODTRZYMUJĄCY ŁODYGĘ ZOSTAŁ ZAŁOŻONY NIEPRAWIDŁOWO (POD GRONEM KWIATOWYM)



Usuwanie pędów bocznych, wyprowadzanie dodatkowych
Pędy boczne usuwa się we wczesnej fazie wzrostu, gdy ich długość wynosi nie więcej niż 2–3 cm. Pozostawienie pędów dłuższych wyraźnie obniża plony, opóźnia plonowanie i osłabia rośliny.
W okresie optymalnego nasłonecznienia, szczególnie u odmian silnie rosnących i uprawie w cyklu przedłużonym, wskazane jest wyprowadzanie dodatkowych pędów wegetatywnych — zwiększających masę wegetatywną roślin oraz owocujących (fot. 5) — zwiększających liczbę gron, przy równoczesnym skróceniu czasu uprawy. W wyjątkowych przypadkach, przy osłabionym wzroście wierzchołkowej części rośliny, pozostawia się dodatkowo 1, 2 pędy boczne z dwoma lub trzema liśćmi. Natomiast dla osłabienia bardzo silnego wzrostu wegetatywnego usuwa się liść pod kwiatem i wypuszcza pęd boczny (przez uszczknięcie wypuszczonego pędu za drugim liściem).

FOT. 5. ROŚLINA Z DODATKOWYM OWOCUJĄCYM PĘDEM BOCZNYM


Dla zwiększenia liczby gron uzyskiwanych z metra kwadratowego wyprowadza się dodatkowo od 2 do 4 pędów z niektórych egzemplarzy: przy czwartym gronie — co 2, 3 rośliny, przy szóstym gronie — co dwie rośliny lub z przedostatniego pędu bocznego, przy małym obciążeniu owocami — nawet z każdej rośliny, przed ogłowieniem. Przy wyprowadzaniu dodatkowych pędów bocznych trzeba uwzględnić w programie nawożenia zwiększone zapotrzebowanie roślin na składniki pokarmowe.

Dr Maria Wysocka-Owczarek jest pracownikiem Instytutu
Warzywnictwa w Skierniewicach