• 12-636-18-51
  • wydawnictwo@plantpress.pl
ogrodinfo.pl
sad24.pl
warzywa.pl
Numer 02/2000

WARTO ZAINTERESOWAĆ SIĘ UPRAWĄ OBERŻYNY

Oberżyna (Solanum melongena L.), znana także jako bakłażan, należy do rodziny psiankowatych (Solanaceae) i zaliczana jest do warzyw ciepłego klimatu. W Polsce do niedawna była jeszcze mało popularna, ale jej uprawą powoli coraz bardziej interesują się zarówno ogrodnicy, jak i amatorzy - corocznie wzrasta powierzchnia uprawy tego warzywa pod osłonami. Bakłażany mają wysoką wartość smakową i odżywczą. Charakteryzują się bardzo korzystnym składem soli mineralnych, zawierają dużo potasu, wapnia, żelaza i fosforu, a mało sodu. Spożywanie tego warzywa przyczynia się do obniżenia poziomu cholesterolu we krwi, działa wzmacniająco na serce i usprawnia wydalanie nadmiaru płynów z organizmu. W polskich warunkach klimatycznych zaleca się uprawę tego ciepłolubnego gatunku w tunelach foliowych lub w szklarniach, ponieważ w otwartym terenie rośliny bakłażana mogą być narażone na spadki temperatury, które ograniczają wzrost i plonowanie roślin.
Wymagania
Oberżynę najlepiej jest uprawiać pod osłonami w cyklu wiosenno-letnim, ponieważ wtedy koszty tej produkcji są najniższe. Optymalna temperatura dla uprawy bakłażana wynosi 24–28°C w dni słoneczne, a w pochmurne około 22–25°C. W nocy należy utrzymywać temperaturę powyżej 15°C — najlepiej 18–20°C — przy niższej zahamowany jest wzrost roślin. W tunelach, przy ściółkowaniu podłoża czarną folią polietylenową i czarną włókniną polipropylenową, pod którymi panuje wyższa temperatura, rośliny wchodzą szybciej w okres owocowania oraz dają plon z metra kwadratowego średnio o około l kilograma wyższy od tego, jaki uzyskuje się z roślin nieściółkowanych.
Gatunek ten źle znosi zarówno nadmiar, jak i niedobór wody. Gdy wzrasta wilgotność powietrza — rośliny są szczególnie podatne na choroby grzybowe. Dlatego niewskazane jest zraszanie roślin i zaleca się utrzymywanie wilgotności względnej powietrza na poziomie około 80%, ograniczanie nawadniania przy chłodnej pogodzie, a zwiększenie podczas upałów. W czasie rozwoju wegetatywnego roślin optymalna wilgotność podłoża powinna wynosić 75% pełnego nasycenia, w okresie owocowania — 80–85%. Ze względu na silnie rozbudowany system korzeniowy oberżyny można ją podlewać obficie, lecz niezbyt często.
Oberżyna ma bardzo duże wymagania pokarmowe, nieco wyższe od tych, jakie ma papryka. Nawożenie powinno być oparte na analizie chemicznej składu podłoża, zalecane (według literatury) dawki poszczególnych składników powinny wynosić (w g/m2): 10–25 N, 3–6 P (7–14 P2O5), 15–30 K (18–36 K2O). Oberżyna pobiera składniki pokarmowe równomiernie przez cały okres wegetacji, a więc ważne jest systematyczne dostarczanie ich roślinom. Koniecznie trzeba zwrócić uwagę na stopień zasolenia podłoża, ponieważ roślina ta źle reaguje na wysokie stężenie soli — zredukowana jest wówczas intensywność procesu fotosyntezy, co prowadzi do spadku ilości i jakości plonu.
Skład pożywki (według zaleceń firmy Grodan) dla upraw w wełnie mineralnej podaje tabela.

ZALECANE ZAWARTOŚCI MAKRO- I MIKROELEMENTÓW W POŻYWCE DLA OBERŻYNY



Uprawa
Oberżynę można uprawiać w wełnie mineralnej lub bezpośrednio w gruncie tunelu (fot. 1) czy szklarni, w substracie torfowym, na podkładach grzejnych z balotów słomy (podobnie jak ogórki), w mieszance trocin drzewnych z korą sosnową lub w podłożu z włókien kokosowych.

FOT. 1. UPRAWA OBERŻYNY W GRUNCIE TUNELU FOLIOWEGO (ODMIANA 'EPIC')


Uprawa w matach wełny lub w pierścieniach wypełnionych substratem (fot. 2) pozwala na utrzymanie większej zdrowotności roślin, a także ułatwia usuwanie chorych sztuk.

FOT. 2. ROŚLINY OBERŻYNY W PIERŚCIENIACH WYPEŁNIONYCH SUBSTRATEM TORFOWYM


Z jednego grama nasion otrzymuje się około 100 roślin. Wysiewy należy prowadzić od połowy stycznia do połowy marca. Okres produkcji rozsady wynosi około 8–10 tygodni. W tym czasie zaleca się utrzymywanie temperatury powietrza na poziomie 24–32°C w dzień, a w nocy o 6–8°C niższej. Siewki po rozwinięciu liścieni pikuje się do pierścieni z substratem torfowym lub do kostek wełny mineralnej. Rozsadę sadzi się na miejsce stałe od połowy marca do połowy maja (w zależności od terminu wysiewu) — gdy ma ona dobrze wykształcone 3–5 liści. Proponowana rozstawa roślin wynosi około 4 sztuki na metr kwadratowy — wówczas zapewnione są odpowiednie warunki świetlne (ważne!), bo rośliny nie zacieniają się wzajemnie.
Ponieważ sztywne, mocno rozgałęziające się łodygi oberżyny dorastają do 2 metrów wysokości, wskazane jest ich cięcie. Poleca się prowadzić oberżynę na 1 lub 2 pędy główne, pozostawiając po jednym owocu w węźle, wraz z towarzyszącymi 1–2 liśćmi. Pędy boczne uszczykuje się wtedy za pierwszym lub drugim liściem i zawiązkiem.
Owoce dojrzewają po około 30–40 dniach od kwitnienia. Powinno się je zbierać, gdy osiągają fazę dojrzałości konsumpcyjnej — są wówczas wyrośnięte i mają jędrną, błyszczącą skórkę. Średni plon oberżyny uprawianej pod osłonami (w zależności od odmiany i przyjętego systemu uprawy) wynosi 4,5–8,5 kg/m2.
Oberżyna jest stosunkowo podatna na choroby grzybowe — szczególnie szarą pleśń, często bywa także atakowana przez szkodniki, pospolicie występujące w uprawach pod osłonami — takie, jak mączlik szklarniowy, wciornastki i mszyce. Można je zwalczać przy użyciu metod biologicznych lub chemicznie — zgodnie z zaleceniami dla tego gatunku.

Zainteresowanie produkcją oberżyny na szerszą skalę jest w Polsce, jak dotąd, niewielkie, dlatego nie ma w doborze jej polskich odmian, a większość tych, których nasiona są dostępne na naszym rynku, pochodzi z Holandii. Dotychczas do uprawy polecano kilka odmian, badania nad nimi są prowadzone na Akademii Rolniczej w Krakowie.
- "Oscar" F1 (De Ruiter Seeds) — wczesna, rośliny o zwartym pokroju osiągają 1–1,50 m wysokości; owoce półdługie, ciemnofioletowe; plenna — w dotychczasowych badaniach prowadzonych w Krakowie, przy rozstawie roślin 30 x 80 cm i prowadzeniu ich na 1 pęd dała ogólny plon 10 kg/m2;
- "Cosmos" F1 (De Ruiter Seeds) — wczesna lub średnio wczesna; rośliny niskie i krępe, owoce półdługie, fioletowe, średniej lub małej wielkości, uzyskano z niej plon ogólny około 8 kg/m2;
- "Madonna" F1 (De Ruiter Seeds) — wczesna, bardzo plenna (9–10 kg/m2), rośliny dorastają do 2 metrów wysokości, łatwo wiąże owoce owalne, wydłużone, ciemnofioletowego koloru;
- "Liona" F1 (Novartis Seeds) — nieco późniejsza; bardzo plenna, rośliny o luźnym pokroju, do 1,80 m wysokości, wykształca owoce ciemnopurpurowe, owalne, wydłużone (fot. 3), dobrze przechowujące się;

FOT. 3. RÓŻNE KSZTAŁTY OWOCÓW OBERŻYNY ODMIANY 'LIONA' F1 I 'TANIA' F1


- "Tania" F1 (Novartis Seeds) — średnio wczesna o wzniesionym pokroju i średniej sile wzrostu, dobrze plonuje, wykształca purpurowoczarne owoce w przybliżeniu kulistego kształtu (fot. 3);
- "Bonica" F1 (I.N.R.A.) — plenna, o kulistych czarnych owocach;
- "Rima" F1 i "Leanda" F1 (Novartis Seeds) — plenne, średnio wczesne, o gruszkowatych, fioletowoczarnych owocach.

Mgr A. Ambroszczyk jest doktorantką Akademii Rolniczej w Krakowie