Numer 03/1999
Jedną z najpopularniejszych na świecie odmian jabłoni lat 90. jest bez wątpienia Gala - jedyna, której produkcja w krajach Unii Europejskiej w latach 1994-98 wykazywała stałą tendencję wzrostową.
W 1990 r. zebrano jej w UE 28 tyś. ton, a w 1998 już 445 tyś. ton (rys 1). Gala cieszy się również dużą popularnością w Australii, Nowej Zelandii, Ameryce Południowej, Stanach Zjednoczonych oraz w Republice Południowej Afryki.
| ||||
|
| ||||
| POCHODZENIE I OPIS ODMIANY | ||||
Gala nie jest jednak, wbrew mniemaniom, nową odmianą. Otrzymał ją w 1939 r. J. H. Kidd w Nowej Zelandii. W swoim rodowodzie (rys. 2) posiada tak smaczne odmiany, jak Koksa Pomarańczowa, Red Delicious (odmiana, od której pochodzi znany w Polsce Starkrimson) oraz Golden Delicious. W Nowej Zelandii Gala została wprowadzona do uprawy w 1960 roku. Poważnym problemem dla sadowników produkujących jabłka tej odmiany było jednak niedostateczne wybarwianie się owoców i nierównomierne ich dojrzewanie, powodujące konieczność wielokrotnego zbioru. Rozwiązaniem tych niedogodności okazało się otrzymanie szeregu jej mutantów, cechujących się tworzeniem intensywniejszego rumieńca, pokrywającego większą część powierzchni owocu niż miało to miejsce u odmiany podstawowej. Właśnie sporty Gali, o owocach nie tylko lepiej wybawionych, ale również bardziej odpornych na uszkodzenia mechaniczne, zostały przeniesione do uprawy w Ameryce Południowej, a później również do Europy, Stanów Zjednoczonych oraz Afryki Południowej.
Gala należy do odmian o owocach średniej wielkości (fot. 1), których rozmiar jest zadowalający jedynie na drzewach młodych. Na starszych jabłoniach należy stymulować owocowanie na ''prątkach'' (10-15-cm pędy), na których jabłka osiągają większe rozmiary. Zazwyczaj niezbędne jest również przerzedzanie zawiązków. Owoce mają wydłużony i regularny kształt. Ich miąższ jest bardzo zwarty, soczysty, ''chrupki'', co jest cenione przez konsumentów. Gala nadaje się do spożycia bezpośrednio po zbiorze, który w polskich warunkach przeprowadza się zwykle w trzeciej dekadzie września. Istotne w przypadku tej odmiany jest unikanie obfitego nawadniania drzew, zwłaszcza późnym latem, gdyż może ono powodować pękanie owoców. Jej zaletą jest to, że jabłka nie opadają przed zbiorem. Gala, a zwłaszcza jej mutanty, dobrze znoszą transport ze względu na wspomnianą wcześniej dużą zwięzłość miąższu. W zwykłej chłodni (0-2°) owoce można przechowywać około 90 dni. Natomiast w chłodni z kontrolowaną atmosferą (2-3% O2 i 2-3% CO2) czy w obiektach typu ULO (1-2% O2 i 1,5-2% CO2) - od 150 do 180 dni.
Drzewa Gali rosną średnio silnie lub silnie, mają tendencję do intensywnego rozgałęziania się. W okres owocowania wchodzą wcześnie, plonują obficie, ale nie wykazują silnej skłonności do przemiennego owocowania. Jabłonie są średnio wrażliwe na mróz. Są również średnio podatne na parcha i zarazę ogniową, a dosyć odporne na mączniaka. Wadą odmiany jest duża wrażliwość na choroby kory i drewna, w tym na grzyba Nectria galligena. Dobrymi zapylaczami dla tej odmiany są: Gloster, Jester, James Grieve, Melrose, Elstar, Idared. | ||||
|
| ||||
| SPORTY GALI | ||||
Z uwagi na dużą liczbę mutantów tej odmiany znajdujących się w uprawie i z powodu różnorodności ich nazewnictwa, nierzadko te same sporty występują pod odmiennymi nazwami. Dlatego też poniżej przedstawiamy krótki opis większości z otrzymanych dotychczas mutantów Gali, według ich popularności, wraz z podaniem synonimów odmian. Royal Gala® (syn. Tenroy, Red Gala, Ten Hove Gala) Odmiana znaleziona w 1971 roku w Nowej Zelandii przez Billa ten Hove'a jako mutant pąkowy Gali. Do produkcji sport ten został wprowadzony w 1974 roku. Od odmiany podstawowej odróżnia się większymi i lepiej wybawionymi jabłkami (fot. 2). Dodatkową zaletą Royal Gali jest większa odporność owoców na uszkodzenia mechaniczne niż w przypadku odmiany podstawowej. U tego sporta lekko paskowany, jasnoczerwony rumieniec pokrywa zwykle ponad 3/4 powierzchni jabłka. Według ocen niemieckich, smak jego owoców plasuje go na drugiej pozycji w grupie mutantów Gali.
Mondial Gala® (syn. Imperiał Gala, Mitchgla) Mutant Gali otrzymany w 1977 roku przez Davida Mitchella w Nowej Zelandii. Mondial Gala charakteryzuje się czerwonokarminowym, paskowanym rumieńcem, pokrywającym od 3/4 do całej powierzchni owocu (fot. 3). Poza tym kształt jabłek jest bardziej wydłużony niż u odmiany podstawowej. Sport ten ma dużą skłonność do tworzenia chimer (odbarwione fragmenty skórki w postaci wyraźnie widocznych, podłużnych pasków).
Gala Must™ (syn. Regał Prince Gala, Regal Queen Gala) Mutant otrzymany w Nowej Zelandii przez Fullforda i Kiddle'a. W przeciwieństwie do odmiany wyjściowej, która zawiązuje 5-7 owoców w kwiatostanie, Gala Must rozwija nie więcej niż 2, 3 jabłka. Dzięki temu jej owoce osiągają średnio o 5-7 mm większą średnicę niż jabłka odmiany wyjściowej. Sport ten ma również większe owoce niż Royal Gala, poza tym są one bardziej aromatyczne. Rumieniec u tego pierwszego mutanta jest rozmyty, karminowy i pokrywa prawie całą powierzchnię jabłka (fot. 4).
Galaxy® Mutant odmiany Royal Gala, pochodzący również z Nowej Zelandii, znaleziony został przez M. Kiddle'a. Rozmyto-paskowany rumieniec pokrywa u tej odmiany prawie całą powierzchnię owocu. Gala Rouge® Pochodzi od Gali Must. Nie różni się od tej ostatniej ani wielkością owoców, ani ich smakiem. Jabłka dojrzewają jednak około 10 dni wcześniej. Charakteryzują się atrakcyjnym, czerwonym, rozmytym rumieńcem. Delbard® Gala (Obrogala) Otrzymano ją w Stanach Zjednoczonych w 1988 roku przez Larry'ego i Richarda Olsenów. Jest ona naturalnym mutantem Royal Gali. Owoce Delbard Gali dojrzewają o około 4 dni wcześniej, a wybarwiają się o około 10 dni wcześniej w stosunku do owoców Royal Gali. Rozmyto-paskowany rumieniec pokrywa, podobnie jak u tej ostatniej odmiany, ponad 3/4 powierzchni owocu. Brookfieid® (Baigent) Jeden z najnowszych sportów z grupy Gali, zdobywający obecnie popularność w Nowej Zelandii. W tym roku ma znaleźć się w obrocie również w Stanach Zjednoczonych. Charakterystyczną cechą tej odmiany są ciemnoczerwone paski widoczne na jasnoczerwonej skórce owoców. Buckeye® Jest to kolejna nowa mutacja pędowa. Uzyskano ją w Stanach Zjednoczonych. Odmiana charakteryzuje się czerwonym rumieńcem pokrywającym całą powierzchnię owocu. Scarlett Gala® Otrzymał ją John Creech w Stanach Zjednoczonych. Jej owoce posiadają rozmyty, intensywny rumieniec, podobny do tego, jaki występuje na jabłkach Gali Must. Scarlett Gala różni się jednak od niej widocznymi na rumieńcu ciemnokarminowymi smużkami. Gala Premium® Mutacja Royal Gali znaleziona sześć lat temu przez Alejandro Navarro w Chile. Owoce Gali Premium zaczęto eksportować z tego kraju w sezonie 1995/96. Jabłka są całkowicie czerwono wybarwione. Zachowują jednak nawet przy intensywnym wybarwieniu charakterystyczne dla Royal Gali prążkowanie. Od innych sportów Galę Premium wyróżnia to, iż rumieniec obejmuje również zagłębienie kielichowe. Powstawanie rumieńca na owocach tej odmiany nie jest tak silnie uzależnione od dostępu światła, jak u innych sportów, toteż nawet jabłka dojrzewające w zacienieniu dobrze się wybarwiają. Pod względem wielkości owoców czy siły wzrostu drzewa Gala Premium nie różnią się od odmiany wyjściowej. Golden Gala® Mutacja Royal Gali pochodząca z RPA. Owoce nowego sportu wyróżniają się złocistą barwą zasadniczą skórki, na której występuje delikatny, paskowany, jasnoczerwony rumieniec. Oprócz wyżej wymienionych sportów Gali w uprawie w różnych krajach, bądź w badaniach, znajdują się jeszcze: Treco® (Red Gala nr 42), Galared® (Larea), Crimson Gala (Waliser Gala), Spur Gala® Spur Galagored®, Delaf®. Obecnie do najbardziej popularnych sportów odmiany wyjściowej należy Royal Gala, Mondial Gala i Gala Must. W Europie Południowej większą popularnością cieszą się dwie pierwsze odmiany o paskowanym rumieńcu, natomiast w północno-zachodniej części Europy chętniej uprawiana jest Gala Must o rumieńcu intensywniejszym i rozmytym. Badania porównawcze prowadzone w naszej katedrze wskazują na dużą przydatność tej ostatniej odmiany również w polskich warunkach. Podstawową zaletą jest wielkość owoców, wyróżniająca Galę Must wśród innych mutantów Gali. Autorzy są pracownikami Katedry Sadownictwa Wydziału Ogrodniczego Akademii Rolniczej w Poznaniu | ||||
