• 12-636-18-51
  • wydawnictwo@plantpress.pl
ogrodinfo.pl
sad24.pl
warzywa.pl
Numer 05/2002

NOWE I MNIEJ ZNANE SZKODNIKI ROŚLIN SZKLARNIOWYCH - CZ. I

,
Ochrona ozdobnych roślin szklarniowych przed szkodnikami jest coraz trudniejsza i bardzo kosztowna ze względu na zawlekanie do kraju nieznanych tu dotychczas owadów oraz roztoczy. W ostatnich latach wzrasta także zagrożenie ze strony organizmów, które do tej pory nie miały większego znaczenia i nie wymagały zwalczania (o niektórych z nich — czytaj w HO 6/2000 z "Programem ochrony roślin ozdobnych na lata 2000–2003").
Czerwce
Owady te wyrządzają duże szkody na roślinach ozdobnych. Do tej pory najczęściej notowano w Polsce wełnowca cytrusowca (Planococcus citri), tarcznika oleandrowca (Aspidiotus nerii) i misecznika cytrusowca (Coccus hesperidum). Tylko w cieplarniach ogrodów botanicznych występowała natomiast przylepnica szklarniowa (Chlorpulvinaria floccifera), należąca do rodziny misecznikowatych. Jednak w 1997 roku po raz pierwszy wykryto tego szkodnika w szklarni produkcyjnej, na importowanych z Kostaryki sadzonkach szeflery. Samica (fot. 1) wyglądem przypomina misecznika cytrusowca, od którego odróżniają ją długie woreczki jajowe (fot. 2).

FOT. 1. SAMICA PRZYLEPNICY SZKLARNIOWEJ




FOT. 2. WORECZEK JAJOWY PRZYLEPNICY SZKLARNIOWEJ


Poza szklarniami przylepnica jest groźnym szkodnikiem ostrokrzewu kolczastego (Ilex aquifolium), na którym jest dość często przywożona z Holandii. Obserwowana była na krzewach rosnących na zewnątrz na południu i w centralnej części Polski, co oznacza, że znosi nasze łagodne zimy i może rozmnażać się nie tylko pod osłonami. Największe jednak problemy w ochronie roślin szklarniowych stwarzają tarczniki zawlekane dość często z Kostaryki, z sadzonkami draceny obrzeżonej (Dracaena margunata). Prawie w każdej importowanej partii roślin znajdowano tarcznika czerniaka (Chrosomphalus aonidum — fot. 3). Szkodnik ten, poza dracenami, może zasiedlać także inne rośliny, na przykład: figowce, filodendrony, palmy, gatunki cytrusowe. Zn

FOT. 3. DRACENA OPANOWANA PRZEZ TARCZNIKA CZERNIAKA


acznie rzadziej stwierdza się na dracenie tarcznika przestrojnowca (Pinnaspis aspidistrae), który jest znany u nas od dawna jako szkodnik paproci i storczyków. Samice tego gatunku mają tarczkę muszelkowatego kształtu, ciało brązowawo zabarwione (fot. 4). Charakterystyczne dla P. aspidistrae są liczne larwy samców, których ciało jest białe, prostokątne, z trzema podłużnymi żeberkami. Sp

FOT. 4. SAMICA I LICZNE LARWY SAMCÓW TARCZNIKA PRZESTROJNOWCA


oradycznie — tylko na dracenach — znajduje się wełnowca szklarniowca (Pseudococcus longispinus — fot. 5). Ty

FOT. 5. OSOBNIK WEŁNOWCA SZKLARNIOWCA


lko raz stwierdzono — na importowanej z Hiszpanii cytrofortunelii — liczne samice (fot. 6) i larwy czerwca australijskiego (Icerya purchasii). W ponad 50 krajach rejonu Morza Śródziemnego jest to groźny szkodnik roślin cytrusowych. Aby zwalczyć tego czerwca, sprowadzono tam z Australii jego naturalnego wroga, drapieżną biedronkę — Rodolia cardinalis i szkodnika prawie zupełnie wyniszczono.

FOT. 6. SAMICE CZERWCA AUSTRALIJSKIEGO



Zwójkówki
Wraz z sadzonkami szeflery zawleczono z Kostaryki gąsienice zwójkówek należące do rodzajów Amorbia i Platynota. Żerują one na liściach wygryzając duże, nieregularne dziury. Przepoczwarczają się pomiędzy dwoma sprzędzionymi liśćmi (fot. 7).

FOT. 7. LIŚĆ USZKODZONY PRZEZ GĄSIENICĘ ZWÓJKI


Zwójki z rodzaju Amorbia są trudne do oznaczenia, ale samice mają charakterystyczny układ skrzydeł — spod I pary wystają zakończenia II pary (fot. 8).

FOT. 8. MOTYL ZWÓJKI Z RODZAJU AMORBIA


Motyle z rodzaju Platynota mają silnie rozbudowane głaszczki wargowe, a na ich skrzydłach znajduje się charakterystyczny rysunek z dwiema parami ciemnych plamek (fot. 9). Gatunki z tego rodzaju sprawiają problemy w południowo-wschodnich stanach USA, gdzie są szkodnikami głównie poinsecji i róży. Gąsienice (fot. 10) zwijają i sprzędzają liście budując w ten sposób kryjówkę, wewnątrz której żerują.

FOT. 9. MOTYL ZWÓJKI Z RODZAJU PLATYNOTA




FOT. 10 GĄSIENICA ZWÓJKI Z RODZAJU PLATYNOTA


Na kwitnących roślinach azalii importowanych z Belgii obserwowano uszkodzone kwiaty i liście (fot. 11) — efekt żerowania gąsienic (fot. 12) zwójki Epagoge grotiana oraz same gąsienice. Zwójka ta występuje także na terenie całej Polski, na różnych drzewach liściastych, a także na borówkach, ale w warunkach naturalnych nie stanowi większego zagrożenia.

FOT. 11. AZALIA USZKODZONA PRZEZ EPAGOGE GROTIANA




FOT. 12. GĄSIENICA EPAGOGE GROTIANA



Inne motyle
Na roślinach draceny deremeńskiej (Dracaena deremensis) 'Compacta' importowanych z Kostaryki stwierdzono gąsienice motyli z rodziny pomrowicowatych (Limacodidae) — pomrowicę dracenówkę (Scopelodes contractus) i Sibine stimulea (syn. S. megasomoides — fot. 13).

FOT. 13. GĄSIENICA SIBINE STIMULEA


Ten ostatni gatunek występuje na Kostaryce na wielu drzewach i krzewach liściastych — między innymi klonach (Acer spp.), wiązach (Ulmus spp.), dębach (Quercus spp.), ketmiach (Hibiscus spp.), drzewach owocowych — i na palmach. Znany jest także jako szkodnik bananowców oraz palmy olejowej. Dodatkowo może być niebezpieczny dla ludzi — dotykanie jego gąsienic (włosków znajdujących się z przodu, z tyłu, a także po obu bokach ciała) powoduje silne podrażnienie skóry. Przyczyną tego są. Na roślinach pasiatki zwisłej (Zebrina pendula) importowanych z Holandii wykryto gąsienice sówki należącej do błyszczek — Chrysodeixis chalcites (fot. 14). Gatunek ten dotychczas nie był notowany w Polsce, chociaż wymieniany jest w kluczu do oznaczania tej grupy motyli jako możliwy do odnalezienia w kraju. Motyle Ch. chalcites (fot. 15) odbywają bowiem długie loty migracyjne ze strefy śródziemnomorskiej na północ Europy. Gąsienice tej błyszczki żerują na roślinach wielu gatunków zielnych, a jej rozwój jest możliwy tylko w szklarniach — na przykład na pelargonii.

FOT. 14. GĄSIENICA CHRYSODEIXIS CHALCITES




FOT. 15. MOTYL CHRYSODEIXIS CHALCITIES



Prof. dr hab. G. Łabanowski i mgr A. Chałańska pracują w Instytucie Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach