Numer 06/2002
Każda osoba pracująca, która podlega ubezpieczeniu społecznemu, po przekroczeniu określonej granicy wieku może ubiegać się o przyznanie emerytury. W poprzednich numerach "Hasła Ogrodniczego" przedstawiono, że jednym z warunków wymaganych do przyznania emerytury rolniczej jest udowodnienie okresu podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowego. To ostatnie wprowadzono jednak dopiero 1.07.1977 r., co oznacza, że część rolników nigdy nie podlegała ubezpieczeniu społecznemu. Czy zatem może im być przyznana emerytura rolnicza?
| Odpowiedź na to pytanie wynika pośrednio z obowiązującej obecnie ustawy z 20.12.1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 1998 r., nr 7, poz. 25, z późn. zm.), która utrzymała w mocy art. 9. ustawy z 24.12.1990 r. o niektórych warunkach funkcjonowania ubezpieczenia społecznego rolników indywidualnych i członków ich rodzin w 1990 r. (Dz. U. nr 14, poz. 90). Zgodnie z tym przepisem, emerytura rolnicza może być przyznana osobie, która przed 1.01.1978 r. przekazała gospodarstwo rolne (w jakikolwiek sposób przewidziany w ustawie) i osiągnęła wiek emerytalny, a ponadto nie ma własnych, stałych źródeł dochodu. | |
|
| |
| Kto może się ubiegać? | |
| Możliwość skorzystania z przedstawionego przepisu mają głównie byli rolnicy, którzy przed 1.01.1978 r. przekazali odpłatnie gospodarstwo rolne skarbowi państwa bądź najbliższym członkom rodziny (przekazanie gospodarstwa rolnego tymi sposobami w owym czasie nie dawało prawa do rolniczych świadczeń emerytalnych) i którzy do tej pory nie mają ustalonego prawa do emerytury lub renty inwalidzkiej rolniczej. O świadczenia mogą ubiegać się również osoby, które przed 1.01.1978 r. były rolnikami, a później pracowały w gospodarstwach rolnych jako domownicy i podlegały (lub podlegają) z tego tytułu ubezpieczeniu społecznemu rolników. | |
|
| |
| Przykład | |
| Rolniczka urodzona w 1938 r., w 1976 r. sprzedała gospodarstwo rolne, które prowadziła przez 15 lat. Po sprzedaży kobieta nie pracowała już zawodowo. W 1995 r., w wieku 57 lat została objęta ubezpieczeniem społecznym jako domownik w gospodarstwie rolnym wnuczki, aby w przyszłości, po wypracowaniu wymaganego okresu ubezpieczenia emerytalno-rentowego (25 lat) nabyć prawo do emerytury (zgodnie z ustawą z 20.12.1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników). W podanym przykładzie była rolniczka, po ukończeniu 60 lat nie musiała ubezpieczać się nadal jako domownik, aby "wypracować" sobie emeryturę, gdyż mogła wystąpić z wnioskiem o przyznanie emerytury rolniczej z tytułu przekazania gospodarstwa rolnego przed 1.01.1978 r. | |
|
| |
| Wymagane warunki | |
| Ustawa z 24.02.1990 r. nie określa wieku emerytalnego, który były rolnik powinien osiągnąć, aby uzyskać emeryturę. Regulują to ogólne zasady wynikające z ustawy z 20.12.1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników. Jeżeli byłym rolnikiem jest kobieta to otrzyma ona emeryturę po ukończeniu 60 lat, dla mężczyzny wymagany wiek wynosi 65 lat (dodatkowo dla kombatantów obu płci wiek emerytalny obniżono o 5 lat). Przepisy dają możliwość przyznania byłemu rolnikowi oprócz emerytury również renty inwalidzkiej. Dotyczy to osób, które zamiast warunku wieku emerytalnego spełnią warunek inwalidztwa I lub II grupy (długotrwała niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym i niezdolność do samodzielnej egzystencji lub tylko długotrwała niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym). Były rolnik otrzyma świadczenie emerytalno-rentowe z tytułu przekazania gospodarstwa rolnego przed 1.01.1978 r., jeżeli obecnie nie ma własnych, stałych źródeł dochodu do których zalicza się: ? pobieranie emerytury lub renty z tytułu ubezpieczenia społecznego; ? osiąganie dochodów z innych źródeł, na przykład z tytułu zatrudnienia, prowadzenia działalności gospodarczej czy prowadzenia gospodarstwa rolnego. Do przyznania świadczenia nie jest jednak przeszkodą posiadanie działki, która w świetle obowiązujących przepisów nie jest gospodarstwem rolnym lub działem specjalnym w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Jako źródeł stałego dochodu nie traktuje się świadczeń z tytułu: ? ubezpieczenia (np. w PZU czy w innym towarzystwie ubezpieczeniowym); ? odpowiedzialności cywilnej za szkody wywołane chorobą lub niezdolnością do pracy; ? dożywocia lub alimentów. | |
|
| |
| Postępowanie w sprawie emerytury | |
| Rolnicy, którzy spełniają przedstawione warunki, powinni złożyć we właściwej placówce terenowej lub oddziale regionalnym KRUS wniosek o przyznanie emerytury (lub renty) za gospodarstwo przekazane przed 1.01.1978 r. (druk KRUS SR-16). Osoby, które nie osiągnęły wieku emerytalnego i ubiegają się o przyznanie renty inwalidzkiej, powinny (o ile nie posiadają stosownego orzeczenia lekarskiego) do wniosku dołączyć zaświadczenie o stanie zdrowia wystawione przez lekarza leczącego. Będzie ono podstawą do wszczęcia przez KRUS trybu orzeczniczego w celu ustalenia ewentualnej niezdolności do pracy. Ponadto do wniosku należy dołączyć dokument o przekazaniu gospodarstwa rolnego przed 1.01.1978 r.: ? akt notarialny (np. umowa sprzedaży, darowizny, dożywocia); ? dokument potwierdzający zrzeczenie się (w trybie przepisów prawa cywilnego) nieruchomości rolnej na rzecz skarbu państwa; ? akt własności ziemi, wydany na podstawie ustawy z dnia 26.10.1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych; ? postanowienie sądu o zniesieniu współwłasności lub podziale spadku (z którego będzie wynikało, że przedmiotem sprawy było gospodarstwo rolne); ? dokument potwierdzający zwrot przed 1.01.1978 r. posiadanego gospodarstwa rolnego właścicielowi (dotyczy tych byłych rolników, którzy dzierżawili gospodarstwo rolne na podstawie formalnych umów dzierżawy); ? dokument potwierdzający przejęcie przez państwo gospodarstwa rolnego w trybie administracyjnym (pod warunkiem, że nie było ono przejęte za zadłużenia bądź w związku z porzuceniem go przez rolnika; chodzi bowiem o to, aby z możliwości przyznania świadczeń emerytalno-rentowych mogli skorzystać tylko byli rolnicy, którzy gospodarstwo rolne przekazali dobrowolnie). Po przyjęciu wniosku i zbadaniu uprawnień do tego świadczenia właściwy oddział regionalny KRUS wydaje decyzję. Zasady postępowania przy ustalaniu uprawnień do omawianych świadczeń i ich wypłaty są analogiczne, jak w przypadku postępowania o pozostałe świadczenia emerytalno-rentowe z ubezpieczenia społecznego rolników (czyt. HO 11/2001). Świadczenie za gospodarstwo rolne przekazane przed 1.01.1978 r. przysługuje w wysokości najniższej emerytury pracowniczej, wraz ze wszystkimi dodatkami, które dotyczą emerytur i rent inwalidzkich przyznawanych na podstawie ustawy z 20.12.1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (czyt. HO 8/2001). Emerytura lub renta inwalidzka z tytułu przekazania gospodarstwa rolnego przed 1.01.1978 r. jest więc świadczeniem wyjątkowym. Ustawa z 24.02.1990 r. nie stawia nawet wymogu posiadania jakiegokolwiek okresu podlegania ubezpieczenia emerytalno-rentowego. Ustawodawca — kierując się względami społecznymi — dał możliwość przyznania świadczenia tym byłym rolnikom, którzy nigdy nie opłacali składek na ubezpieczenie społeczne, przekazali swój majątek (gospodarstwo rolne), a obecnie nie posiadają stałych źródeł dochodu. Z uwagi na wyjątkowy charakter omawianego świadczenia, jeżeli po jego przyznaniu były rolnik uzyska prawo do innego będzie miał prawo wyboru tylko jednego świadczenia. Artykuł 9 ustawy z 24.02.1990 r. nie daje bowiem możliwości wypłaty tak zwanego świadczenia zbiegowego (czyt. HO 9/2001). | |
|
| |
| Mgr Alicja Lejk-Kępka jest głównym specjalistą w Biurze Świadczeń centrali KRUS w Warszawie |