Hasło Ogrodnicze 06/2004

Przedstawione poniżej dane zebrano z 10 lubelskich gospodarstw, leżących w rejonach dużej koncentracji upraw leszczyny. Średnia powierzchnia analizowanych plantacji leszczyny wyniosła 3,25 ha (poszczególne liczyły od 1 do 12 ha). Liczono nakłady — koszty założenia oraz prowadzenia plantacji leszczyny w okresie inwestycyjnym i w latach owocowania — oraz opłacalność produkcji orzechów laskowych. Wynagrodzenia pracowników przyjęto według stawek płaconych przez producentów, ceny krzewów uzyskano w WODR w Końskowoli, a ceny nawozów i środków ochrony roślin pochodzą z cenników firmy Progres-Chem z Lublina. Wyniki badań wskazują, że produkcja orzechów laskowych w Polsce mogłaby stać się istotnym źródłem dodatkowych dochodów w gospodarstwach sadowniczych lub rolnych.

Najczęstsze pytania osób, zamierzających założyć plantację leszczyny dotyczą odmian. Do tej pory nie było dużego wyboru. Z wymienionych w tabeli dwudziestu kilku odmian leszczyny uprawianych w Polsce, bez trudu można nabyć niespełna połowę. Dostępność nowych będzie się jednak poprawiać, gdyż coraz łatwiej jest naszym szkółkarzom nabywać materiał rozmnożeniowy z zagranicy.

Leszczyna jest gatunkiem mało wymagającym pod względem żyzności gleby. Rośnie i owocuje na wszystkich jej typach, oprócz podmokłych, słabo przepuszczalnych oraz bardzo lekkich — piaszczystych i suchych. Lepiej jednak rośnie i owocuje na glebach cieplejszych, żyznych, o dobrych stosunkach powietrzno-wodnych, zasobnych w próchnicę i wapń, na przykład brunatnych, gliniasto-piaszczystych, piaszczysto-gliniastych, rędzinach i lessach. Woda gruntowa powinna zalegać na głębokości 120–150 cm. Wskazane jest, aby odczyn gleby był zbliżony do obojętnego (pH 6,0–7,0). Dobrze plonuje na stanowiskach ciepłych, słonecznych, osłoniętych od silnych wiatrów, na terenach równinnych lub pagórkowatych. Najlepsze są wystawy południowo-wschodnie lub południowo-zachodnie. Przy większych spadkach terenu należy unikać wystaw południowych, ze względu na występowanie tam dużych wahań temperatury między nocą a dniem, co jest groźne na przedwiośniu, gdyż może powodować przemarzanie drzew lub organów generatywnych i zawiązków.

Jan Palus prowadzący gospodarstwo sadownicze w miejscowości Kolonia Izdebno koło Lublina leszczynę uprawia od 35 lat. Początkowo gatunek tan zajmował tylko 3 hektary, resztę upraw stanowiły sady jabłoniowe (około 7 hektarów). Sprzyjające uprawie leszczyny warunki klimatyczne w tym rejonie oraz stosunkowo dobre ceny sprzedawanych orzechów sprawiły, że od kilku lat systematycznie zwiększa nasadzenia tego gatunku — obecnie uprawia ją na 17 hektarach.

Poniżej Autor odpowiada na kolejną porcję najczęściej powtarzających się pytań producentów, które dotyczą wspólnej organizacji rynku owoców i warzyw w UE (czyt. też HO 5/2003 — 3/2004).

Materiał ten został przygotowany na zlecenie Polskiego Stowarzyszenia Ochrony Roślin i Stowarzyszenia Polskich Producentów Środków Ochrony Roślin przez Polski System Recyklingu — Organizacja Odzysku SA.

Każda impreza targowa lub wystawowa związana jest z kosztami, które muszą ponieść jej uczestnicy. Targi to inwestycja. Jakie przyniesie korzyści, zależy od umiejętnego zaplanowania naszego udziału, przygotowania się, urządzenia stoiska i zachowania się na nim oraz — o czym często się zapomina — sposobu postępowania po zakończeniu imprezy. Na Zachodzie doradztwem dotyczącym efektywnego uczestniczenia w targach — czyli dającego najwięcej korzyści przy jak najniższych kosztach własnych — zajmują się często wyspecjalizowane firmy. Nasi producenci coraz częściej pojawiają się na krajowych i zagranicznych wystawach. Zwykle narzekają na mizerne efekty tej formy marketingu. Nie zawsze wynika to jednak z gorszej oferty polskich wystawców, często — z mało atrakcyjnej i nieprofesjonalnej prezentacji.

Z owoców w I kwartale tego roku eksportowano z naszego kraju głównie jabłka, a w niewielkich ilościach — gruszki (głównie w styczniu i lutym). W tym samym okresie wysyłano natomiast za granicę znacznie więcej gatunków warzyw — głównie kapustę, marchew, pietruszkę, selery, cebulę, pory oraz ziemniaki.

Przepisy unijne w zakresie zabezpieczenia społecznego — na co zwróciłam uwagę w I części tego cyklu (HO 4/2004) — gwarantują swobodny przepływ obywateli państw członkowskich w obrębie UE i Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Może więc się zdarzyć, że obywatel jednego z państw członkowskich w ciągu aktywności zawodowej będzie pracować i opłacać składki w więcej niż jednym kraju. Przepisy unijne gwarantują takiej osobie, że jej składki nie przepadną, gdy w danym państwie nie osiągnie wymaganego do otrzymania emerytury okresu ubezpieczenia. Wynika to z zasady sumowania okresów ubezpieczenia, która decyduje nie tylko o prawie do emerytury, ale również o jej wysokości.

24 marca w siedzibie Tesco w Krakowie odbyło się szkolenie dla producentów oraz dostawców świeżych owoców i warzyw dla tej sieci handlowej (podobne spotkania zorganizowano w kolejnych dniach w Warszawie oraz w Poznaniu). Ze strony Tesco szkolenie prowadzili kierownicy do spraw technologii produkcji owoców i warzyw — Mirosław Maziarka z Polski oraz Nick Ball — odpowiedzialny za wszystkie kraje, w których działa Tesco.

Klęski żywiołowe, które ostatnio nawiedzają niektóre rejony naszego kraju, szczególnie dotkliwie doświadczyły sektor rolniczy. Z ryzykiem przyrodniczym w rolnictwie wiąże się niepewność gospodarowania, a tym samym stały niedobór wolnych środków finansowych. Wypłacane przez państwo ad hoc odszkodowania, tanie kredyty oraz darowizny nie zaspokajają bowiem potrzeb poszkodowanych, a nawet prowadzą do frustracji.

Tegoroczne święto 1 Maja było tak różne od obchodzonych jeszcze niedawno, jak "kopenhaskie" 13 grudnia 2002 r. od wcześniejszej o 21 lat daty. (Czyżby to było "oczko" puszczone do nas przez Nemezis — boginię karzącej sprawiedliwości?) Pierwszomajowe polskie "wchodzę" było jedynie uwieńczeniem procesu zapoczątkowanego lata wcześniej i na pozór z pokerem ma niewiele wspólnego. Nie da się jednak ukryć, że dreszczyk emocji towarzyszy każdemu z nas, bo ryzyko związane z licznymi znakami zapytania odnoszącymi się do przyszłości, jest duże. Myślę, że w środowisku sadowniczym także dobrze czujemy to wszyscy. Pozostając wiernym pragmatyzmowi, trzeba pamiętać, że teraz liczy się to, czy i w jaki sposób sprostamy odzywce "sprawdzam!".

Zrzeszenie producentów owoców Stryjno-Sad istnieje od 6 lat. Początkowo należało do niego 17 sadowników, owoce przygotowywano we własnych gospodarstwach i każdy na własną rękę prowadził sprzedaż, ale już pod wspólną marką. Co roku do zrzeszenia przystępowały nowe osoby i dzisiaj liczy ono 66 członków. Zmiana struktury zaopatrywania super- i hipermarketów poprzez utworzenie platform logistycznych była jedną z przyczyn zakupu dwa lata temu utwardzonego terenu z budynkiem o powierzchni 1200 m² w Kawęczynie koło Lublina i utworzenia tam bazy logistycznej, w której wspólnie przygotowuje się owoce.

Rozmowa ze Zbigniewem Chołykiem, prezesem zrzeszenia producentów Stryjno-Sad

Filtry dyskowe służą przede wszystkim do filtrowania wody pochodzącej ze zbiorników otwartych. Woda zgromadzona w rzekach, jeziorach oraz stawach poza zanieczyszczeniami mechanicznymi zawiera także glony i bakterie. Filtry dyskowe charakteryzują się bardzo wysoką efektywnością pracy i dlatego są powszechnie montowane w instalacjach nawadniania kroplowego.

Ten rok będzie pierwszym, w którym będzie można produkować i sprzedawać krajowe wina gronowe. Polskie prawo winiarskie jest wzorowane na obowiązującym w UE. Instytucją odpowiedzialną u nas za kontrolę produkcji wina będzie Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (tam zgłasza się produkcję wina i składa sprawozdanie o jej wielkości) oraz Państwowa Inspekcja Jakości Handlowej Produktów Rolno-Spożywczych, która będzie kontrolować jakość produktu. Wszystkie wina będą kontrolowane w tak zwanym roku winiarskim rozpoczynającym się w tym sezonie 1 sierpnia, a kończącym się 31 lipca 2005 roku.

W latach 2001 i 2002 do krajowego Rejestru Odmian wpisano siedem śliw odmiany 'Diana', 'Silvia', 'Hanita', 'Amers', 'Vision', 'President' i 'Elena'. Zostały one dopuszczone do legalnego obrotu, a ich drzewka znalazły się na rynku. Wszystkie wymienione zasługują na rozpowszechnienie, wybór odmian do sadu zależy jednak od preferencji rynku w danym rejonie. Dlatego przed założeniem sadu należy zbadać potrzeby i możliwości lokalnego rynku oraz poznać wymagania odmian odnośnie warunków klimatycznych. Czasami jednak warto "przymknąć oko" na niektóre wady odmiany lub zrezygnować z wysokiej plenności drzew, na rzecz wysokiej jakości owoców. Dziś bowiem większym problemem jest dobra sprzedaż owoców niż ich wyprodukowanie.

Ordzawienia tworzy tkanka korkowa zabliźniająca wszelkie uszkodzenia skórki owocu. Mogą występować w postaci mniej lub bardziej zagęszczonej siateczki lub plam ciągłych pokrywających owoc w różnym stopniu. Często występują tylko w zagłębieniu szypułkowym lub w części przykielichowej jabłka. Szczególnie intensywne ordzawienia tworzą się w przypadku poparzenia owocu przez środki chemiczne lub uszkodzenia spowodowanego przez mróz, grad lub szkodniki. Niekiedy są tak intensywne, że uniemożliwiają równomierne rozrastanie się owocu, a nawet powodują jego pękanie. Niektórzy uważają, że u gruszek ordzawienia nie są wadą, ale zaletą — owoce z ordzawieniem są słodsze.

Sterowana uprawa truskawek pod osłonami pozwala na zbiory owoców w ciągu całego roku. Szczególnie przydatne do tego celu są szklarnie lub wysokie tunele, które w naszym klimacie muszą być okresowo ogrzewane. Wysokie koszty uprawy, związane z koniecznością ogrzewania w miesiącach zimowych i mała intensywność światła naturalnego, opóźniająca rozwój roślin i dojrzewanie owoców powodują, że w naszym kraju opłacalne zbiory truskawek spod osłon wysokich można uzyskać nie wcześniej niż na początku maja, a ostatnie — na początku listopada. Racjonalna uprawa pod osłonami wysokimi umożliwia jednak nie tylko wyprodukowanie owoców poza sezonem, ale także pozwala na uzyskanie z tych samych roślin dwóch plonów w okresie krótszym niż 12 miesięcy — pierwszego jesienią, a drugiego wiosną. Uprawa truskawek pod osłonami jest technologią kosztowną i wymagającą od producentów fachowej wiedzy, ale jednocześnie umożliwia osiągnięcie większych zysków, w porównaniu z tradycyjną uprawą polową. Wydaje się, że zainteresowanie tym sposobem produkcji, zwłaszcza na zbiór owoców od początku maja do listopada, będzie w Polsce wzrastało.

Zdaniem klimatologów, ciepła strefa klimatyczna przemieszcza się coraz bardziej na północ i należy się liczyć z tym, że w nadchodzących latach największym zagrożeniem dla rolnictwa może stać się niedobór wody spowodowany wieloletnią suszą, wysoką temperaturą oraz długimi okresami bez opadów. W Polsce ilość opadów nie zawsze pokrywa zapotrzebowanie warzyw na wodę. Jej niedobór w okresie wegetacyjnym może wynosić 100–200 mm i występuje w fazie najintensywniejszego przyrostu masy roślin. Długotrwała susza nie tylko wpływa negatywnie na wzrost i rozwój roślin warzywnych, ale na całą technologię produkcji, włącznie z ochroną przed chwastami.

W pierwszej części artykułu (HO 5/2004) omówione zostały zmiany ogólnego stężenia składników (EC) w pożywce. W drugiej, przedstawione są szczegółowe zalecenia dotyczące nawożenia pomidorów — w zależności od fazy wzrostu roślin, warunków uprawy i typu odmiany (red.).

Opłacalność produkcji ziemniaków wczesnych zależy od wielkości uzyskiwanych plonów i cen zbytu oraz od ponoszonych kosztów. Warunkiem uzyskania wysokiego plonu młodych ziemniaków jest wczesne wiązanie bulw i szybki przyrost plonu. Przy zachowaniu odpowiedniej agrotechniki, powodzenie uprawy ziemniaków na wczesny zbiór w znacznym stopniu zależy od temperatury gleby i powietrza oraz od zaopatrzenia roślin w wodę.

Od kilku lat obserwuje się zainteresowanie producentów uprawą oberżyny, której okazałe fioletowe owoce stanowią atrakcyjną ofertę na rynku świeżych warzyw. Ze względu na wysokie wymagania środowiskowe, towarową uprawę oberżyny można prowadzić u nas przede wszystkim w tunelach foliowych (fot. 1), chociaż na Lubelszczyźnie dobre rezultaty uzyskuje się także uprawiając ten gatunek w polu — na glebach ciepłych, żyznych, na stanowiskach o wystawie południowej, osłoniętych od porywistych wiatrów (fot. 2), dobierając odmiany dostosowane do mniej korzystnych warunków.

We wszystkich typach tuneli warunki mikroklimatyczne zależą w największym stopniu od promieniowania słonecznego, jego intensywności i składu spektralnego.

Jesteśmy już w Unii Europejskiej i licząc na to, że zaistniejemy na wspólnym rynku, musimy brać pod uwagę unijne wymagania jakościowe, obowiązujące w obrocie świeżymi warzywami. Szczegółowo określają je normy i rozporządzenia międzynarodowe. Pierwsze nie mają mocy obligatoryjnego stosowania, a są jedynie zbiorem zaleceń i wskazówek dla uczestników rynku — na przykład norma PrPN-R-75528: (UN/ECE FFV-28:1991) "Papryka słodka". Drugie są aktami prawnymi wydanymi prze Komisję Europejską i obowiązują we wszystkich krajach Wspólnoty — na przykład Standard jakości handlowej dla papryki słodkiej według rozporządzenia KE Nr 1455/1999 z późniejszymi zmianami Nr 2706/2000, Nr 2147/2002, Nr 46/2003.

Pomidory jako rośliny ciepłolubne źle znoszą nadmierne opady deszczu i wielodniowe ochłodzenia — zwłaszcza spadki temperatury poniżej 15°C w początkowej fazie wzrostu po posadzeniu w pole.

Od połowy lat dziewięćdziesiątych XX wieku zyskuje popularność uprawa w doniczkach bylin o zwartym i wyrównanym pokroju, obficie kwitnących już w pierwszym roku. Szczególnie cenione są gatunki rozmnażane z nasion, nadające się do uprawy w krótkich cyklach, 8–12-tygodniowych. Najbardziej znany w tej grupie jest nachyłek wielkokwiatowy (Coreopsis grandiflora — fot. 1), zwłaszcza jego odmiana 'Early Sunrise' od kilku lat zdobywa uznanie odbiorców. Dla ogrodników istotny jest wybór nie tylko gatunku i odmiany, ale i metody uprawy, tak aby nakłady na produkcję były małe, a jakość wyprodukowanych roślin możliwie dobra.

Po raz czwarty holenderska giełda kwiaciarska FloraHolland przyznała nagrody nowym produktom (odmianom roślin ozdobnych) wyróżniającym się na rynku. Podczas oceny jury brało pod uwagę, między innymi, cechy użytkowe odmian, kolor kwiatów lub liści, trwałość kwiatów po ścięciu, ich zapach, możliwości użycia danej rośliny, a nawet nazwę. Spośród nowości, które trafiły do obrotu aukcyjnego, wybierano w marcu bieżącego roku laureatki w dwóch kategoriach.

Wytworzenie nowej odmiany jest procesem długotrwałym i kosztownym. Osoby lub instytucje, które poniosły koszty oraz włożyły w proces hodowli wkład intelektualny, mają prawo czerpać z tego nie tylko satysfakcję, ale także korzyści finansowe. Aby to było możliwe, muszą posiadać narzędzie do udowodnienia, że konkretna odmiana jest ich własnością, czyli odpowiada określonemu wzorcowi odmiany, który definiuje się jako odrębność. Na straży praw hodowców stoi Międzynarodowa Unia dla Ochrony Nowych Odmian Roślin (UPOV) z siedzibą w Genewie.

Pod takim hasłem obradował Klub Producentów Anturium na corocznej konferencji organizowanej w Instytucie Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach, która odbyła się 23–24 marca br. Taki lejtmotyw spotkania uzasadniało kilkakrotne w 2003 r. pojawianie się w krajowej prasie — między innymi w tygodniku "Newsweek" czy "Pulsie Biznesu" — artykułów, które przedstawiały producentów anturium i podkreślały znaczenie tych kwiatów na naszym rynku. Oprócz poszerzania wiedzy na temat uprawy tej rośliny oraz prowadzenia gospodarstwa, w trakcie konferencji tradycyjnie dyskutowano o przyszłości organizacji.

Przędziorek chmielowiec jest bardzo groźnym szkodnikiem wielu gatunków roślin ozdobnych uprawianych pod osłonami, zwłaszcza róży (fot. 1). Chcąc uniknąć zmniejszenia plonu kwiatów lub pogorszenia ich jakości w wyniku żerowania przędziorka należy systematycznie zwalczać tego szkodnika. Najpopularniejsze są metody chemiczne. Używanie tych samych preparatów przez wiele lat prowadzi jednak do różnicowania się populacji przędziorka. Oznacza to, że w zależności od liczby i rodzaju używanych akarycydów, mamy do czynienia co prawda z jednym gatunkiem przędziorka, ale występującym pod postacią kilku ras o różnej odporności na dany środek lub całą grupę preparatów.

Postęp w rozwijaniu nowych technologii uprawy roślin ogrodniczych wyłonił potrzebę modyfikacji liczb granicznych, a więc optymalnych zawartości składników pokarmowych w podłożach. Taka potrzeba wynika przede wszystkim z coraz powszechniejszego wprowadzania do praktyki ogrodniczej nawożenia połączonego z nawadnianiem, czyli fertygacji (czyt. HO 5/2004 — red.). Systematyczne stosowanie pożywki — z każdym podlewaniem — nie wymaga utrzymywania tak wysokich poziomów składników w podłożach, jak to miało miejsce 30–40 lat temu, gdy w produkcji pod osłonami dominowało nawożenie posypowe. Wówczas lansowano nawet pogląd jednorazowego nawożenia roślin — tylko przed sadzeniem. Miało ono zaspokajać potrzeby pokarmowe rośliny w całym okresie uprawy.

Istniejące mniej więcej dwa lata Stowarzyszenie Producentów Kwiatów Róż spotkało się 31 marca na kolejnej konferencji, która — tradycyjnie — odbyła się w Instytucie Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach. Przyjechało około 60 osób, przeważnie bywalców tego typu spotkań. Nieduża to liczba zważywszy, że róże mają w Polsce największy udział w produkcji kwiaciarskiej pod osłonami, którą w sumie zajmuje się u nas prawie 7000 ogrodników. SPKR pozostaje jednak kameralnym stowarzyszeniem, mającym 65 członków. Wykłady, nad których doborem tematycznym czuwali prezes Adam Orłowski i dr Helena Wiśniewska-Grzeszkiewicz, poświęcone były nawożeniu, ochronie roślin oraz środkom produkcji, a wśród prelegentów znaleźli się zarówno naukowcy, jak i przedstawiciele firm komercyjnych. Tym razem niewiele czasu zajęły sprawy, które stanowiły główną przyczynę powołania organizacji — opłaty licencyjne za chronione odmiany róż szklarniowych.