Hasło Ogrodnicze 08/2004

11 i 12 września w Tłokini Kościelnej koło Kalisza po raz szósty zorganizowane zostaną Krajowe Dni Ogrodnika. Impreza ta z roku na rok się rozrasta — zdaniem wielu wystawców i zwiedzających stanowi coraz poważniejszą konkurencję dla Polagry. Inicjatorem i organizatorem wystawy w Tłokini jest Stanisław Zabarski, kierownik Wojewódzkiego Zespołu Doradczego Ośrodka Doradztwa Rolniczego.
W przeddzień tegorocznej edycji udzielił nam wywiadu na temat kaliskiego ogrodnictwa i planów związanych z Dniami Ogrodnika.

Rozmowa z Markiem Wąsiewiczem członkiem zarządu i Krzysztofem Pietrzakiem (fot. 1) menedżerem grupy "Pomidor Kaliski Zrzeszenie Producentów Warzyw" w Rychnowie

W tym roku okolica Kalisza była niejednokrotnie odwiedzana przez wycieczki zagranicznych doradców i producentów. Organizatorem pobytu grup z Francji i Wielkiej Brytanii był Mieczysław Banach, reprezentujący firmę Grodan. W Europie Zachodniej zainteresowanie polską produkcją pomidorów wzrosło po ubiegłym sezonie, gdy nieurodzaj spowodowany upałami na południu i zachodzie naszego kontynentu pozwolił nam na rozpoczęcie na większą skalę eksportu tych warzyw.

W centrum uwagi nie tylko naszych ogrodników znajdują się kaliscy producenci, którzy rozpoczęli uprawę pomidorów eksportowanych przez przedsiębiorstwo Vegex na Wyspy Brytyjskie. Bezpośrednim ich odbiorcą jest firma prowadzona w Manchesterze przez rodzinę Pearsonów — również producentów pomidorów — ostatecznie towar ten trafia do sieci Tesco. Jako że tamtejsi konsumenci pomidorów uchodzą za najwybredniejszych w Europie, zagraniczni goście odwiedzający kaliskie szklarnie stwierdzali krótko — skoro sprzedajecie pomidory Anglikom, muszą być one naprawdę dobrej jakości.

W końcu maja w rejonie Kalisza przebywała grupa doradców firmy "Substratus", specjalizujących się w uprawach pod osłonami.
W kilku gospodarstwach ogrodniczych przeprowadzili zajęcia "warsztatowe" z uprawy pomidorów (fot. 1 a i b), ogórków i kwiatów ciętych (fot. 2). Oceniali zdrowotność i kondycję roślin oraz wszelkie parametry wykorzystywanych technologii. Udzielili porad i podzielili się doświadczeniami z naszymi ogrodnikami. Zajęcia te prowadził dr Włodzimierz Oświecimski.

Pierwszego maja Unia Europejska powiększyła się o dziesięciu członków. Ogrodnictwo w tych krajach różnie się rozwija — w niektórych staje się ważnym działem rolnictwa, w innych jego znaczenie się obniża. W większości wciąż znajduje się jeszcze "w powijakach". Tylko Czechy, Węgry i Polska wskazywane są przez zachodnich ekspertów jako potencjalni poważni producenci owoców, warzyw oraz roślin ozdobnych. Krótką charakterystykę tej branży w 10 państwach — nowych członkach Wspólnoty — przygotowano na jednym z holenderskich uniwersytetów. Przedstawione dane (tab. 1–3) nie zawsze są jednak porównywalne, ze względu na brak informacji statystycznych w większości nowych krajów UE.

Integracja nie zmieni zasadniczo dotychczasowej geograficznej struktury obrotów polskiego handlu zagranicznego owocami, warzywami oraz ich przetworami. Wzrost eksportu do naszych partnerów ze Wspólnoty i uzyskanie korzystniejszego niż obecnie salda w obrotach z nimi zależeć będą przede wszystkim od poprawy organizacji sprzedaży i przestrzegania wymagań jakościowych określonych unijnym prawodawstwem.

W drugim kwartale 2004 r. drożały warzywa ze zbiorów ubiegłorocznych i systematycznie taniały z tegorocznych. W kwietniu spółdzielnie ogrodnicze kupowały już ogórki i pomidory spod osłon, od maja — rabarbar, kalafiory i wczesną białą kapustę, a w czerwcu także marchew w pęczkach, botwinkę, ziemniaki wczesne, truskawki, agrest oraz czereśnie. Zakłady przetwórcze — oprócz truskawek — rozpoczęły przetwarzanie zielonego groszku oraz szpinaku.

W zamieszczonych poniżej tabelach przedstawiamy średnie roczne ceny płacone producentom za wybrane owoce i warzywa w Polsce i niektórych krajach UE. Znajomość tych notowań — opracowanych po nawiązaniu kontaktów z ekspertami z ZMP w Niemczech — może być przydatna do działania na Wspólnym Rynku Owoców i Warzyw w poszerzonej UE, na którym polscy producenci owoców i warzyw znaleźli się 1 maja 2004 roku.

Gdy patrzy się z boku na norweskie ogrodnictwo, wydaje się, że podobnie jak w polityce, Norwegowie wolą kroczyć własną drogą. Co do polityki, to już dwukrotnie, w drodze powszechnego referendum, odrzucili członkostwo w Unii Europejskiej (stać ich na niezależność), zaś co do ogrodnictwa, kierunki jego rozwoju są inne niż w pozostałych krajach europejskich.

W poprzednim artykule przedstawiłam nowe rozwiązania w zakresie obejmowania rolników ubezpieczeniem społecznym, jakie wprowadziła ustawa z 2 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. nr 91, poz. 873). W kolejnych dwóch artykułach chcę zasygnalizować zmiany, jakie od 2 maja zaszły w świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego rolników. W pierwszej kolejności — poniżej — przedstawiam zmiany w emeryturach i rentach rolniczych.

Tak beztrosko wczesne lato kojarzy się tylko statystycznemu zjadaczowi owoców. Dla właściciela sadu jabłoniowego jest to zwykle okres odprężenia po wygranych wiosennych bojach z parchem. W tym roku boje te nie zawsze zostały wygrane. Sprawdziły się ostrzeżenia, że parch był w tym roku gotów do infekcji w środkowej Polsce wyjątkowo wcześnie, bo pod koniec lutego. W wielu gospodarstwach pierwsze opryskiwania zapobiegawcze wykonano zbyt późno, na skutek czego powszechne są kłopoty z parchem na 'Idaredzie'. Jak się wydaje, źródłem wielu niepowodzeń w walce z tą chorobą była chłodna i deszczowa wiosna. Pora też sobie uprzytomnić, że w okresie infekcji pierwotnych dysponujemy środkami, należącymi nie tylko do jednej grupy chemicznej. I jeszcze jedno (wcale nie takie oczywiste, jak by się mogło wydawać) — posiadanie sygnalizatora parcha jabłoni powinno być standardem w gospodarstwie sadowniczym z prawdziwego zdarzenia. Bez tego trudno sobie wyobrazić skuteczną walkę z tą chorobą.

W dzień po skierniewickiej konferencji poświęconej nowoczesnym technologiom uprawy wiśni, czereśni i śliw (więcej czytaj w HO 7/2004), odbył się w gospodarstwie Ryszarda Woźniaka koło Belska Dużego pokaz cięcia drzew czereśni poprowadzony przez dr. Tobiasa Vogela z Niemiec. Sponsorem spotkania była firma BASF.

Gruszki, choć znane i produkowane w Polsce od dawna, nie zawsze były należycie doceniane na polskich stołach. W ostatnim czasie obserwuje się wzrastające zainteresowanie konsumentów tymi owocami. Wynika to, między innymi, z walorów dietetycznych gruszek. Są one bardzo dobrym źródłem potasu i błonnika pokarmowego oraz, co niezwykle cenne, rzadziej niż jabłka są przyczyną alergii pokarmowych. Należy więc wykorzystać tę modę dbając jednocześnie, aby wysoka jakość polskich gruszek przekonała nabywców o słuszności wyboru. Najważniejsze czynniki decydujące o jakości konsumpcyjnej gruszek przechowywanych to, oprócz cech odmianowych oraz uwarunkowań przedzbiorczych, prawidłowo wyznaczony termin zbioru, szybkie schłodzenie owoców, właściwie dobrana i kontrolowana temperatura przechowywania, czas przechowywania oraz prawidłowe dojrzewanie.

W Europie zapotrzebowanie na deserowe owoce porzeczki czerwonej oraz produkowane w podobny sposób owoce porzeczki czarnej i agrestu jest stosunkowo niewielkie. Owoce te należą jednak do najdroższych, na przykład w Niemczech producenci za owoce porzeczki czerwonej w jednostkowych opakowaniach otrzymują średnio 2 lub 3 razy więcej niż za przeznaczone do przetwórstwa. Dzięki stosunkowo jeszcze niskim kosztom produkcji w Polsce produkowane u nas deserowe owoce porzeczki czerwonej mogą być bardzo konkurencyjne cenowo na rynku zachodnioeuropejskim. Pewnym problemem może być jednak brak zorganizowania się naszych producentów. Jeśli powiedzie się współpraca osób mogących zaoferować wymaganą przez zachodnich odbiorców masę owoców — oczywiście tylko tych najwyższej jakości — nie powinno być problemów ze sprzedażą. Na europejskim rynku jesteśmy dominującym producentem i eksporterem owoców porzeczki i agrestu dla przetwórstwa. Dlatego może warto wykorzystać nadarzającą się okazję i zdominować rynek owoców deserowych.

Uprawa śliw — zwłaszcza w ubiegłym sezonie — należała do bardzo opłacalnych. Wysokie ceny płacone za te owoce przez cały sezon przyczyniły się do tego, że wiele osób zdecydowało się lub zdecyduje założyć sad śliwowy. Do niedawna jeszcze zakładanie intensywnych sadów śliwowych — na wzór jabłoniowych — było utrudnione z powodu niedostatecznej liczby półkarłowych i karłowych podkładek dla odmian tego gatunku. Sytuacja ta poprawiła się po rozpowszechnieniu produkcji siewek 'Węgierki Wangenheima'. W ISK w Skierniewicach stale oceniane są kolejne podkładki dla śliw, oprócz wspomnianych już siewek 'Węgierki Wangenheima' najbardziej obiecująca z podkładek wegetatywnych jest 'Ishtara'.

Intensyfikacja produkcji oraz niedostateczna ilość opadów są powodem coraz częstszego nawadniania upraw sadowniczych. Wraz z wodą dostarczamy do gleby również rozpuszczonych w niej soli, co może powodować zmianę zawartości składników mineralnych i odczynu gleby.

Tradycyjnie na początku czerwca w Sadzie Doświadczalnym w Dąbrowicach, należącym do ISK, zorganizowano Dni Otwarte. Coroczne spotkania są dobrze oceniane przez licznie przybywających na nie sadowników z całej Polski. Możliwość zapoznania się z prowadzonymi doświadczeniami i wskazówki przekazywane przez naukowców z ISK są — jak mówili sadownicy — bardzo potrzebne. Spotkanie w Dąbrowicach to także wystawa środków niezbędnych w produkcji ogrodniczej.

Wydaje się, że technologia kiszenia ogórków, metoda znana od kilkuset lat, jest prosta, a otrzymanie kiszeniaków cieszących się popytem — łatwe. Mimo sprawdzonych receptur, proces kiszenia nie zawsze przebiega prawidłowo i zdarza się, że uzyskanie dobrej jakości produktu przysparza niekiedy dużo kłopotów, co w niektórych latach naraża producentów na straty. Przebieg tego procesu dla ogórków, a także dla innych warzyw, oraz jakość i trwałość produktu zależy przede wszystkim od właściwej jakości surowca i zapewnienia optymalnych warunków fermentacji oraz przechowywania kiszeniaków.

W praktyce produkcyjnej dość często uprawia się ten sam gatunek przez kilka lat, na tym samym stanowisku z pominięciem zmianowania, bez widocznych objawów spadku plonu czy jego jakości. Jeżeli nawet przy takim sposobie uprawy plony są zadowalające, to w dalszych latach ryzyko związane z wystąpieniem zmęczenia gleby jest bardzo duże. Niejednokrotnie zachodzi wówczas potrzeba wyłączenia danego pola z uprawy niektórych gatunków na okres kilku lat.

Dwuletnie obserwacje prowadzone w latach 2001–2002 na plantacjach rabarbaru w Skierniewicach oraz w okolicach Radomia i Włocławka wykazały obecność wielu gatunków szkodników, między innymi roślinożernych owadów, ale również ślimaków, krocionogów czy ptaków. Zbierano oraz identyfikowano tylko te organizmy, które w stadium larwalnym lub dorosłym żerowały na rabarbarze wygryzając dziury lub deformując liście, a także uszkadzając korzenie.

W tym roku wynikały one częściowo z: małej ilości światła i jego niskiego natężenia, a także dużych wahań tych parametrów w krótkim czasie; niskiej temperatury oraz jej dużych wahań w ciągu doby. Przy takim przebiegu pogody trudno było zachować właściwą wilgotność mat — pociągało to za sobą zaburzenia w odżywieniu roślin (często zbyt długo utrzymywano nadmiernie wysokie stężenie pożywki) oraz utrzymywanie nieodpowiedniego stosunku N : K.

Powierzchnia uprawy kapusty pekińskiej w Polsce w ostatnich latach znacznie wzrosła. Warzywo to uprawiane jest coraz częściej na plantacjach towarowych. Wielu producentów, nie znajdując zaleceń ochrony tej rośliny przed chwastami w Programie ochrony warzyw (HO 1/2004), zwraca się do Instytutu Warzywnictwa z pytaniami, jak zwalczać chwasty w tej uprawie.

Dobra koniunktura na cebulę w ostatnich latach spowodowała zwiększone zainteresowanie uprawą tego warzywa. Niestety, zbyt zimna wiosna, niewłaściwe zaprawianie nasion (bez fungicydu Apron XL 350 ES) wpłynęły na słabe wschody. Ujemny wpływ miały także zbyt obfite opady deszczu, które na lżejszych stanowiskach spowodowały przemieszczenie się w głąb gleby herbicydów zastosowanych po siewie. W efekcie nastąpiło zahamowanie kiełkowania cebuli i także nierównomierne jej wschody. W wielu rejonach przy mniejszej ilości opadów i silnych wiatrach nastąpiło wywiewanie wraz z glebą nasion, a także młodych roślin. Następowało również mechaniczne uszkadzanie siewek przez piasek przemieszczający się z wiatrem (fot.). Jednak na glebach żyznych i utrzymanych w dobrej kulturze (w rejonie Radziejowa na Kujawach) w tym roku plantacje cebuli są, jak dotąd, doskonałe.

Róże coraz częściej uprawiane są dla ich ozdobnych owoców (fot. 1). Rynek na te produkty jest szczególnie chłonny jesienią. Sergio Patrucco — hodowca z Włoch, właściciel spółki Vivai Rose Patrucco z Diano San Pietro w Ligurii — ocenia powierzchnię rodzimych upraw róż z takim przeznaczeniem na ponad 200 ha. Większość owocujących pędów róż eksportuje się bezpośrednio do hurtowni w północnej Europie. Sergio Patrucco przewiduje rozszerzanie się rynku tego towaru, włączenie do jego produkcji południowych regionów kraju (dodatkowo przynajmniej 500 ha), a także zakładanie plantacji w innych regionach świata.

Dla tej rośliny poszukuje się systemów, które ograniczają zimą problemy z niedogrzaniem systemu korzeniowego, a także zapobiegają rozprzestrzenianiu się nicieni i patogenów na plantacji.

Polselekt to od lat dobrze znana w kwiaciarskiej branży nazwa przedsiębiorstwa, co jakiś czas kojarzona jednak z inną specjalizacją — kiedyś z goździkami, później gerberami, a ostatnio z roślinami doniczkowymi. Niezmienne od początku istnienia tej rodzinnej firmy, czyli od 1967 roku, są natomiast dwie rzeczy: lokalizacja w Pszczynie oraz właściciele — Ludwik i Teresa Dzidowie, do których niedawno dołączył syn Jakub (fot. 1). Każdy wybór specjalności zakładu okazywał się bardzo trafny, choć w chwili podejmowania decyzji przynajmniej niektóre z nich mogły się wydawać ryzykowne. Poparte jednak były analizą rynku, a z pewnością wynikały też z wyczucia właścicieli i podglądania tego, co dzieje się na Zachodzie. Dziś można śmiało zakładać, że obecna działalność nie będzie już wymagała zasadniczych zmian, a jedynie dalszego rozwoju w obranym około 15 lat temu kierunku.

W poprzednim numerze opisałam jedną z firm regionu Kampania, który leży w południowych Włoszech, specjalizującą się w produkcji kwiatów ciętych. Tym razem przedstawię kilka tamtejszych przedsiębiorstw, których domeną są rośliny doniczkowe. Tych ostatnich uprawia się w Kampanii około 40 mln sztuk rocznie — większość pod osłonami. W czołówce znajdują się: chryzantemy, begonie ogrodowe (Begonia x elatior), draceny i filodendrony.

W szklarniach na roślinach ozdobnych występuje 27 gatunków mszyc. Są to zazwyczaj wielożerne szkodniki, których kilka gatunków może stanowić poważne zagrożenie dla upraw pod osłonami.