Numer 07/2002
Odmiany cebuli, których nasiona można wysiać w sierpniu licząc na śnieżną acz niezbyt mroźną zimę i oczekiwać satysfakcjonującego (również finansowo) plonu, należą do innej grupy niż powszechnie uprawiana cebula z siewu wiosennego. "Tradycyjne" odmiany tworzą bowiem zgrubienie, kiedy dzień trwa nie krócej niż 16 godzin. Odmiany zimujące to rośliny dnia krótkiego bądź pośredniego, potrzebują 12–14-godzinnego dnia, aby zainicjować powstawanie zgrubienia. Inne cechy tego typu odmian to wytrzymałość na mróz, brak skłonności do przedwczesnego wybijania w pędy nasienne, tworzenie cebul w relatywnie niskiej temperaturze, szybki wzrost i wczesność dojrzewania.
Uprawa cebuli z siewu sierpniowego jest w naszych warunkach klimatycznych obarczona znacznym ryzykiem. Pierwsze problemy zwykle pojawiają się zaraz po siewach na plantacjach nienawadnianych, gdyż częsty latem brak wilgoci skutkuje opóźnionymi, niewyrównanymi i niepełnymi wschodami. Najlepiej znoszą zimę rośliny, które przed jej nadejściem zdążą wytworzyć 3, 4 liście i są w dobrej kondycji. Zbyt wczesne siewy (przed drugą dekadą sierpnia, mogą sprzyjać przedwczesnemu tworzeniu pędów kwiatostanowych. Kolejnym zagrożeniem jest, występujące niekiedy już jesienią, porażenie młodych roślin przez mączniaka rzekomego. Konieczna staje się wówczas ochrona chemiczna. Podstawowe niebezpieczeństwo dla tego tych upraw stanowi jednak silny mróz i wiatr przy braku okrywy śnieżnej oraz znaczne wahania temperatury wczesną wiosną, mogące zniszczyć lub znacznie uszkodzić rośliny. Okrycie plantacji agrowłókniną zwiększa prawdopodobieństwo przetrwania roślin w dobrym stanie. Perspektywa, że wyprodukowany towar zostanie sprzedany szybko i po korzystnej cenie jest tak kusząca, że uprawa cebuli zimującej cieszy się jednak rosnącym zainteresowaniem producentów. Dojrzałe cebule z zaschniętą szyjką można zbierać już od połowy czerwca, czyli około dwa miesiące wcześniej niż uprawianą z siewu wiosennego. Kończy się wówczas na rynku cebula z przechowalni, natomiast tej uprawianej z dymki nie ma jeszcze przez prawie miesiąc. Taki termin zbioru jest bardzo korzystny, bowiem luka w podaży dotyczy nie tylko kraju, ale stwarza też możliwość eksportu. W miarę potrzeb cebulę zimującą można zbierać w drugiej dekadzie maja w stanie niedojrzałym (z zielonym szczypiorem – fot. 1). Konsumenci przedkładają cebulę z nowych zbiorów nad tę z przechowalni, z uwagi na lepsze właściwości smakowe i większą wartość odżywczą.
| ||||
|
| ||||
| Badania odmian | ||||
Testowanie odmian zimujących rozpoczęto w Centralnym Ośrodku Badania Odmian Roślin Uprawnych (COBORU) w 1998 roku. Obecnie dysponujemy wynikami z trzech sezonów (czwarta seria jest właśnie realizowana). Doświadczenia zakładano w pięciu stacjach terenowych zlokalizowanych w okolicy Nakła nad Notecią, Kruszwicy, Łodzi, Wielunia i Przemyśla. Siewy przeprowadzano w drugiej dekadzie sierpnia. Termin pierwszego zbioru był jednakowy dla wszystkich badanych odmian — druga bądź trzecia dekada maja. Drugi zbiór, indywidualnie dla każdej odmiany, był wyznaczany przez dojrzałość cebul i przypadał dla wcześniejszych odmian w połowie czerwca, dla późniejszych — na początku lipca. Rośliny zbierane ze szczypiorem dawały przeciętnie plon nieco ponad 20 t/ha, dojrzałe i zaschnięte — 40 t/ha. Jedynie w sezonie 1999/2000 dojrzałej cebuli zebrano mniej, mimo korzystniejszego przezimowania upraw. Przyczyną była większa niż w inne lata tendencja do wybijania w pędy kwiatostanowe, co skutkowało znacznym zmniejszeniem plonu handlowego. Gdy wziąć pod uwagę wszystkie trzy sezony badań, przeciętnie najlepiej zimowała i dawała największy plon cebula w stacjach doświadczalnych zlokalizowanych w okolicy Wielunia i Łodzi. Obecnie w rejestrze figuruje pięć odmian, w tym jedna mieszańcowa, pochodzących z zagranicznych firm nasiennych (tab. 1).
Wyniki dotyczące plonowania poszczególnych odmian w kolejnych sezonach badań, w dwóch terminach zbioru, przedstawia tabela 2.
Dla terminu majowego (cebula z zielonym szczypiorem) podano także procentowy udział masy zgrubień w masie całych roślin. Dla zbioru w drugim terminie (cebula zaschnięta) określano także przeciętną masę cebuli handlowej. Wczesność dojrzewania i zimotrwałość odmian przedstawiono w tabeli 3.
Wczesność określono liczbą dni od siewu, po których zaobserwowano początek załamywania się szczypioru. Zimotrwałość oceniano na podstawie procentu roślin, które przetrwały zimę bez szwanku w stosunku do jesiennej obsady (obserwacje prowadzono wiosną, po trwałym wznowieniu wegetacji). | ||||
|
| ||||
| Opis odmian | ||||
● ‘Imai Early Yellow’ — wśród badanych wyróżnia się wczesnością, o czym świadczy największy udział zgrubień cebulowych w roślinach zbieranych z zielonym szczypiorem, a także najwcześniejsze rozpoczynanie fazy załamywania szczypioru. Dość mały plon, średni udział plonu handlowego w ogólnym, mała skłonność do bączastości i przedwczesnego tworzenia pędów kwiatostanowych, równoczesność załamywania szczypioru — dobra do średniej. W mniej sprzyjających warunkach nieco bardziej podatna na mączniaka rzekomego. Rośliny mają pokrój półwzniesiony, liście średnio intensywnie pokryte nalotem woskowym. Cebule są kształtu poprzecznie eliptycznego do kulistego z cienką szyjką. Sucha łuska jest żółta z brązowym odcieniem, słabo lub średnio przylegająca, cienka. ● ‘Amigo’ F1 — wczesna do średnio wczesnej, dobrze plonuje w obu terminach zbioru, zimuje dobrze w niezbyt surowe zimy. Dość duży udział plonu handlowego w zbiorze ogólnym, mała skłonność do bączastości, stosunkowo mała podatność na przedwczesne tworzenie pędów kwiatostanowych, równoczesność załamywania szczypioru — dobra do średniej. Dość tolerancyjna wobec mączniaka rzekomego. Rośliny mają pokrój półwzniesiony, liście średnio intensywnie pokryte nalotem woskowym. Tworzy cebule o kształcie poprzecznie eliptycznym, z cienką szyjką. Sucha łuska jest żółta z różowym odcieniem, słabo lub średnio przylegająca, średnio gruba. ● ‘Swift’ — odmiana średnio wczesna, w sprzyjających warunkach dobrze zimuje. Daje duży plon zarówno świeżych, jak i zaschniętych cebul. Duży udział cebul handlowych w plonie ogólnym. Nie wykazuje skłonności do tworzenia cebul bączastych. Mała podatność na przedwczesne wybijanie w pędy kwiatostanowe, dobra równoczesność załamywania szczypioru, tolerancja wobec mączniaka rzekomego — na średnim poziomie. Rośliny mają pokrój półwzniesiony do wzniesionego, liście pokryte są średnio intensywnym nalotem woskowym. Cebule kształtu romboidalnego do poprzecznie eliptycznego, o szyjce średniej grubości. Sucha łuska żółta do ciemnożółtej z brązowym odcieniem, słabo lub średnio przylegająca, cienka do średnio grubej. ● ‘Fenrock’ — odmiana średnio wczesna, zimowanie w polu znosi przeciętnie. Plonuje zwykle na średnim poziomie. Duży udział cebul handlowych w plonie ogólnym. Nie ma skłonności do tworzenia cebul bączastych i przedwczesnego wybijania w pędy kwiatostanowe. Równoczesność załamywania szczypioru — dobra do średniej. Tolerancyjna wobec mączniaka rzekomego. Tworzy rośliny pokroju półwzniesionego, o liściach średnio intensywnie pokrytych nalotem woskowym. Cebule mają kształt kulisty do odwrotnie jajowatego i cienką szyjkę. Sucha łuska jest żółta do brązowej, średnio przylegająca i średnio gruba. ● ‘Labrador’ (fot. 2) — dojrzewa nieco później niż pozostałe odmiany, w niezbyt surowych warunkach dobrze zimuje. Daje zwykle średni plon świeżych cebul (ze szczypiorem) i duży plon cebul z zaschniętą szyjką. Średni udział plonu handlowego w plonie ogólnym. Tworzy największe cebule spośród wszystkich zarejestrowanych odmian. Przejawia niekiedy pewną tendencję do bączastości i przedwczesnego wybijania w pędy kwiatostanowe. Przeciętnie tolerancyjna wobec mączniaka rzekomego. Rośliny o pokroju półwzniesionym do wzniesionego, liście średnio intensywnie pokryte nalotem woskowym. Cebule mają kształt kulisty do poprzecznie eliptycznego, średnio grubą do grubej szyjkę. Sucha łuska jest żółta do brązowej z żółtawym odcieniem, średnio przylegająca, średniej grubości. Szczególnie przydatna do zbioru wyrośniętych cebul.
Badaniom rejestrowym podlega obecnie kolejnych sześć odmian cebuli do uprawy z siewu letniego — cztery holenderskie, jedna czeska oraz jedna krajowa (ze „Spójni” Nochowo). Do tej pory nie zgłoszono do badań japońskich odmian cebuli zimującej, chociaż skądinąd wiadomo, że są wśród nich plenne, i co ważniejsze — bardzo wczesne. Obecny sezon prawdopodobnie przyczyni się do wzrostu popularności cebuli zimującej, bowiem pogoda minionej zimy sprzyjała na ogół dobremu przezimowaniu. Ta sytuacja ma jednak i mniej pozytywną stronę, ponieważ od początku naszych badań nie wystąpiła mroźna i bezśnieżna zima, która zweryfikowałaby zimotrwałość zarejestrowanych odmian. | ||||
|
| ||||
| Mgr inż. Ewa Milczyńska jest pracownikiem COBORU | ||||
