FOT. 1. OWOCE DYNI NA JEDNYM ZE STOISK MIĘDZYNARODOWYCH TARGÓW IPM
|
FOT. 2. DO POPULARYZACJI DYNI PRZYCZYNIŁO SIĘ ŚWIĘTO HALOWEEN
|
FOT. 3. OWOCE DYNI JAKO TOWAR HURTOWY NA NIEMIECKIEJ GIEŁDZIE
|
|
|
| Gatunki i odmiany |
|
● Dynia olbrzymia to gatunek południowoamerykański. Charakterystyczne dla niego są okrągłe na przekroju, nagie pędy długości do 4 metrów, pełzające po ziemi lub wspinające się po podporach za pomocą rozgałęzionych wąsów czepnych. Cucurbita maxima ma liście o 5–7 zaokrąglonych klapach oddzielonych płytkimi zatokami. Miąższ owoców jest twardy, a po ugotowaniu papkowaty. Kwiaty są typowe dla dyni, rozdzielnopłciowe; męskie wyrastają w pęczkach, w kątach liści, a żeńskie — duże, lejkowate, złocistożółte — pojedynczo. W zależności od kształtu owoców rozróżnia się kilka grup odmian dyni olbrzymiej: Maxima (owoce największe, kuliste), Turbaniformis (przedzielone cienkim korkowym pierścieniem, podobne do turbana), Parvifructina (bardzo małe, kuliste), Bananina (eliptyczne) i Hubbardina (z przewężeniem, pokryte licznymi brodawkami). Pierwsza z grup obejmuje wiele odmian różniących się masą owoców, barwą skórki i miąższu oraz zawartością karotenu (tabela 1).
TABELA 1. CHARAKTERYSTYKA OZDOBNYCH ODMIAN DYNI OLBRZYMIEJ (C. MAXIMA)
|
● Dynia zwyczajna pochodzi z południowej części Ameryki Północnej. Pędy u tego gatunku są żłobkowane, owłosione i mogą osiągać długość 10 m. Jego liście mają 5 ostro zakończonych klap. Miąższ owoców jest włóknisty, także po ugotowaniu. Jako rośliny ozdobne znaczenie mają odmiany i grupy botaniczne, o owocach w rozmaitych kształtach. Do ciekawszych odmian należą: ovifera (owoce jajowate lub butelkowate), pomifera (w kształcie jabłek) i piriformis (gruszkowate). W obrębie grup odmian wyróżniają się: Microcarpina — o małych, kulistych owocach pokrytych brodawkami, Citrullina — o kulistych, bruzdowanych owocach i Patissonina — o owocach dyskowato spłaszczonych, w różnych barwach. Obok form botanicznych, występują odmiany uprawne, otrzymane w wyniku krzyżowania ich z dynią piżmową (C. moschata) lub figolistną (C. ficifolia), o wyjątkowych walorach ozdobnych (tabela 2). Od dyni piżmowej wywodzą się odmiany o owocach podłużnych, bruzdowanych, pomarańczowych lub brunatnych, ostro klapowanych liściach z białymi plamami, a od figolistnej — o zielono-białych marmurkowatych lub prążkowanych owocach.
TABELA 2. CHARAKTERYSTYKA OZDOBNYCH ODMIAN DYNI ZWYCZAJNEJ (C. PEPO)
|
|
|
| Uprawa |
|
| Ze względu na swoje pochodzenie dynie są roślinami ciepłolubnymi. Najlepiej rosną w miejscach osłoniętych od wiatru i nasłonecznionych. Gleba, na której są uprawiane, powinna być przepuszczalna i żyzna, o pH 5,8–6,6, nawieziona w roku poprzedzającym sadzenie dobrze rozłożonym obornikiem lub ziemią kompostową. Dynie źle znoszą przygruntowe przymrozki i przesadzanie. W związku z tym produkuje się doniczkowaną rozsadę w szklarni lub późną wiosną (w drugiej połowie maja) sieje nasiona na miejsce stałe. W produkcji rozsady zaleca się siew w połowie kwietnia do palet wielodoniczkowych w lekkie podłoże, na przykład substrat torfowy. W temperaturze 18–20°C pierwsze siewki wyrastają po upływie 10–14 dni. Następnie rośliny pikuje się do doniczek 9–10-centymetrowych, a temperaturę obniża do 12–14°C. W połowie maja rozsada dyni jest gotowa do sadzenia w polu. Rozstawa powinna być duża — według zaleceń amerykańskich, ma wynosić 75–100 cm (w rzędzie) x 2–2,5 m (między rzędami). Do zasilania roślin — w miesiąc po sadzeniu rozsady — polecane są mieszanki nawozów, w których proporcja N : P : K równa się 5 : 10 : 5 (ok. 0,9 kg/100 m2). Takie same nawozy, w dawce dwukrotnie większej mogą być wykorzystane do przedwegetacyjnego wzbogacenia gleby. Dynie mają płytki system korzeniowy i duże zapotrzebowanie na wodę, toteż niezbędne jest regularne nawadnianie plantacji w okresach suchych, szczególnie podczas kwitnienia oraz zawiązywania się owoców. Podlewanie trzeba natomiast ograniczyć późnym latem, aby przyspieszyć dojrzewanie owoców. Okres wegetacji ozdobnych dyń wynosi średnio 120–140 dni, przy czym temperatura optymalna dla wzrostu i rozwoju tych roślin to 20–30°C (nigdy nie powinna spadać poniżej 10°C). O plonie owoców decyduje, poza wymienionymi czynnikami, także obecność pszczół, które zapylają kwiaty. Korzystne jest więc umieszczanie uli na produkcyjnych plantacjach dyń (co najmniej 2 szt./ha). Z chorób największym zagrożeniem w uprawie dyni jest mączniak prawdziwy, zwłaszcza dla siewek, które zaleca się profilaktycznie opryskiwać 2-, 3-krotnie co 7 dni roztworem preparatu Saprol 190 EC (0,15%). |
|
| Zbiór i przechowywanie |
|
| Istotny jest właściwy termin zbioru owoców, tak aby były one w pełni dojrzałe (szypułka zaczyna zasychać). W przeciwnym razie źle się przechowują. Najczęściej konieczny okazuje się wielokrotny, ręczny sprzęt owoców, które nierównomiernie dojrzewają. Odcina się je nożem od pędu, z kawałkiem szypułki. Następnie należy je wnieść — na co najmniej tydzień — do dość suchego (50–70% wilgotności wzgl.), przewiewnego pomieszczenia o temperaturze 10–13°C, wcześniej odrzucając uszkodzone okazy. Owoce nie powinny się stykać ze sobą podczas dosuszania. Oznaką zakończenia tego procesu jest całkowite stwardnienie skórki. Aby go przyspieszyć, można nakłuć dynie drewnianą wykałaczką (3–5 otworów w pobliżu nasady owocu). |
|
|
| Autorka pracuje w Katedrze Roślin Ozdobnych Akademii Rolniczej w Poznaniu |
