Przy okazji udziału w konferencji Unii Sadowniczej Słowacji (czyt. też str. ...), w Malinowie koło Bratysławy, mieliśmy szansę zobaczyć, jak w cywilizowanych warunkach można sprzedawać owoce i warzywa we własnym gospodarstwie. Chociaż w Polsce powierzchnia sadów wielokrotnie przekracza tę na Słowacji, to — mimo wrodzonej polskiej żyłki do robienia interesów — trudno byłoby u nas znaleźć podobną placówkę handlową. Sprzedaż przydomową ogranicza się u nas do wystawiania owoców na poboczach dróg (prawie przez cały rok w okolicach Grójca, w lecie — w sezonie brzoskwiniowym — koło Wrocławia i w całym kraju w okresie "wysypu" truskawek lub czereśni) oraz czekających w tych samych miejscach na klienta worków z ziemniakami, kapustą, cebulą i marchwią. Tymczasem, podobne do opisanej poniżej placówki mogłyby z pewnością dobrze funkcjonować w wielu polskich gospodarstwach sadowniczych, zwłaszcza tych w pobliżu dużych miast. Jozef Vozár zarządza gospodarstwem sadowniczym Boni Fructi (spółką z kapitałem belgijskim) w miejscowości Dunajská Lužná, kilkadziesiąt kilometrów od Bratysławy. Owoce z jego sadu trafiają do sieci handlowych na Słowacji, a także na rynek hurtowy w pobliskim Wiedniu (ok. 70 km). Oprócz tego J. Vozár zdecydował się na otwarcie własnego detalicznego punktu sprzedaży w budynku przylegającym do chłodni oraz zaplecza biurowego. Zdobywanie klientów trwało prawie trzy lata, ale się opłaciło. Dziś przyjeżdżają oni po świeże warzywa oraz owoce ze stolicy i okolicznych miejscowości (choć sklep w Dunajskiej Lužnej wcale nie leży przy głównej trasie). Na klientów czeka estetycznie urządzony parking (fot. 1).

FOT. 1. PARKING PRZED FIRMOWYM ZIELENIAKIEM

Sklep ma bezpośrednie połączenie z sortownią i pakowalnią owoców (fot. 2) oraz z przechowalniami. Świeże produkty przewozi się stamtąd do punktu sprzedaży na wózkach widłowych.

FOT. 2. SORTOWNIA I PAKOWALNIA OWOCÓW ZNAJDUJE SIĘ NA ZAPLECZU SKLEPU

Głównym produktem handlowym są jabłka. Oferuje się je zarówno prosto ze skrzyniopalet (owoce są tańsze i nabywcy mogą je wybierać — fot. 3), jak i konfekcjonowane — w workach foliowych o różnej pojemności (fot. 4) i na tackach.

FOT. 3. JABŁKA KLIENCI MOGĄ WYBIERAĆ ZE SKRZYNIOPALET

FOT. 4. JABŁKA KONFEKCJONOWANE NA REGAŁACH

Na większości jabłek w pakowalni przyklejane są nalepki z logo firmy, które znajduje się także na opakowaniach. Owoce w sklepie firmowym są tańsze niż w Bratysławie, poza tym klienci cenią sobie to, że kupują towar prosto od producenta. Spora część owoców pochodzi jednak z importu (aby zwiększyć asortyment), na przykład oferowane ze skrzyniopalety jabłka 'Pink Lady'. Nabywcy mogą się zaopatrzyć także w świeże warzywa i owoce tropikalne, które łatwo przetrzymać w dobrej kondycji w przechowalni. Na półkach znaleźć też można duży wybór przetworów i napojów (fot. 5).

FOT. 5. ASORTYMENT UZUPEŁNIAJĄ NAPOJE OWOCOWE

Całość uzupełniają drobne przedmioty użytkowe i do dekoracji wnętrz — pojemniki na owoce, patery, noże i urządzenia do krojenia jabłek. Przede wszystkim w oczy rzuca się jednak estetyka wnętrza sklepu i dbałość pracowników o utrzymanie jakości towaru. Starsze owoce są przeceniane i trafiają na osobne półki. Wszystkie warzywa są systematycznie spryskiwane wodą, aby zapobiec więdnięciu i zapewnić im zdrowy wygląd (fot. 6). Sklep obsługiwany jest przez dwóch pracowników (jeden na stałe przy kasie).

FOT. 6. DZIĘKI SPRYSKIWANIU WARZYWA NIE WIĘDNĄ

Na koniec przykładowe ceny (za kg) owoców i warzyw na początku marca: • jabłka na wagę — od 24 ks* za 'Topaza' do 26 ks za 'Jonagolda' i 33 ks za 'Pink Lady' (średnia cena jabłek w supermarkecie w Bratysławie to około 40 koron/kg), • jabłka — 26 ks (worki 5-kg i 2-kg), • gruszki od 36–62 ks (z Belgii) i 47 ks (chińskie), • cytrusy — 30–45 ks, banany — 46 ks, • kapusta biała — 23 ks, • marchew — 21 ks, • buraki — 19 ks, • czosnek — 60 ks, • ziemniaki — 12 ks, • pory — 40 ks, • pomidory (z Maroka) — 48 ks, • ogórki (z Hiszpanii) — 126 ks, • papryka (Maroko) — 95 ks. (*100 koron słowackich to około 9 zł).