• 12-636-18-51
  • wydawnictwo@plantpress.pl
ogrodinfo.pl
sad24.pl
warzywa.pl
Numer 09/2002

POGODA, CZY TRWAŁA KONIUNKTURA?

Według pierwszej oceny GUS z 29 lipca zbiory owoców w 2002 r. będą o około 10-15% niższe niż w 2001 r. Powinniśmy zebrać około 2-2,2 mln ton jabłek, szczególnie dużo - 'Šampiona' i Jonagoldów. W ubiegłym roku GUS szacował zbiory jabłek na 2,434 mln ton i tak wysoką produkcję potwierdza rekordowy eksport (245 000 ton jabłek świeżych i 191 600 ton koncentratu) oraz bardzo duża i długa (do lipca) podaż tanich owoców deserowych w kraju. Zbiory innych gatunków owoców w 2002 r., z wyjątkiem gruszek, będą niższe niż w minionym sezonie, głównie z powodu upałów w maju i czerwcu, które przyspieszyły zbiory i wpłynęły na zdrobnienie owoców. Niższe zbiory w kraju oraz zagranicą (przymrozki dotknęły sady na Węgrzech, w Serbii oraz w USA) były podstawową przyczyną wzrostu cen skupu owoców jagodowych i wiśni w Polsce w 2002 roku.
Truskawki dla przetwórstwa
W 2002 r. zebraliśmy ich (według GUS) tylko165 000 ton, o 32% mniej niż w 2001 r. Brak zapasów truskawek mrożonych z ubiegłego sezonu spowodował, że ceny owoców bez szypułek wzrosły z 1,4 zł/kg na początku czerwca do 2,3-2,4 zł/kg pod koniec okresu skupu. Średnie notowania wyniosły więc około 2 zł/kg i były o ponad 100% wyższe niż w 2001 r. Opłacalność produkcji wyraźnie poprawiła się - na plantacjach, z których osiągnięto wysokie plony (8-9 t/ha) ceny uzyskiwane za truskawki odszypułkowane wystarczały na pokrycie pełnych kosztów produkcji (z pracą własną wyszacowaną na 8 zł/godz.). Niskie zbiory truskawek, głównie owoców dla przetwórstwa, pozwalają dość optymistycznie prognozować sytuację w 2003 r. W ubiegłym roku wyeksportowano z Polski 125 600 ton truskawek mrożonych (według GUS) i 21 000 ton schłodzonych. Łącznie z przetworami z truskawek dostawy zagranicę wyniosły więc ponad 150 000 ton, czyli przekroczyły 60% bardzo wysokich zbiorów. Tak duży eksport obniżył ceny truskawek mrożonych w Europie do 600-700 euro/t. W 2002 r. ich notowania wzrosły do 1100-1150 euro/t. Mimo rosnącej konkurencji ze strony Maroka i Chin, dostawy z Polski ciągle decydują o sytuacji na rynku truskawek mrożonych w Europie, gdyż nasz kraj pokrywa 60% zapotrzebowania UE na ten produkt.
W 2002 roku powierzchnia uprawy truskawek spadła według GUS o 32,5% do 44 400 ha, ze względu na bardzo niskie ceny skupu (0,5-0,8 zł/kg) w 2001 r. Taki ubytek spowoduje, że w 2003 roku zbiory truskawek w Polsce będą niskie, a ceny wysokie. Na wahaniach zbiorów i notowań tego gatunku w Polsce tracą producenci owoców i krajowe przetwórstwo. Taką sytuację może ograniczyć wnioskowana przez Polskę w negocjacjach z UE nowoczesna organizacja rynku owoców dla przetwórstwa. Proponujemy, między innymi, dopłaty do owoców jagodowych i wiśni do mrożenia - owoców kontraktowanych przez zakłady przetwórcze u grup producentów. Podobny system dla ważnych w UE produktów (np. pomidorów, gruszek i brzoskwiń przeznaczanych na niektóre przetwory), ustabilizował produkcję, a dopłaty poprawiły konkurencyjność przetworów z własnych surowców Wspólnoty. Takie działania połączone ze skuteczną ochroną celną własnego rynku są podstawą Wspólnej Polityki Rolnej UE. Ceny truskawek mrożonych w Europie w sezonie 2002/2003 są już bardzo wysokie i do późnej wiosny przyszłego roku (czyli do pierwszych dostaw z nowych zbiorów z Hiszpanii i Maroka) będą rosły. Być może więc brak owoców mrożonych w sezonie 2002/2003 i ich bardzo wysokie ceny (nawet 1700 euro/t zimą) skłonią kierujących naszym przetwórstwem owocowo-warzywnym do poparcia wniosku Polski w Stanowisku Negocjacyjnym, w którym domagamy się nowoczesnej organizacji rynku owoców dla przetwórstwa. Ta produkcja jest i może być źródłem liczących się dochodów w niektórych rejonach Polski.

Maliny
Ich zbiory w tym roku były, według GUS, nieco wyższe niż w 2001 r. i wyniosły 46 000 ton, a ceny skupu zaskoczyły nawet optymistów (2,8-3 zł/kg, o 40-60% więcej niż w 2001 r). Produkcja tych owoców była więc opłacalna. Wysokie notowania malin w 2002 r. to jednak przypadek spowodowany głównie małymi dostawami do UE owoców mrożonych z Chile oraz niskimi zbiorami w Serbii. Sezon skupu w Polsce rozpoczęto bez zapasów mrożonek z minionego roku i przy wysokich cenach eksportowych, szczególnie malin schłodzonych. W 2002 r. firmy zajmujące się eksportem tych ostatnich napędzały koniunkturę i płaciły nawet o 0,5 zł/kg więcej niż chłodnie i zamrażalnie. Rynek malin w Polsce i w całej Europie, a szczególnie w Serbii musi być uważnie monitorowany, gdyż ceny naszych malin są mocno powiązane z sytuacją w tym kraju. W 1994 i 1995 r. za maliny w Polsce płacono nawet 3,5-4 zł/kg, bo dostawy z Serbii na skutek embarga handlowego nałożonego przez UE były ograniczone. W produkcji i eksporcie malin mamy ciągle dużo do zrobienia - musimy eksportować więcej malin mrożonych, a ograniczyć dostawy schłodzonych. Wymaga to jednak inwestycji, a zwłaszcza nasadzeń odmian nadających się do produkcji mrożonek dobrej jakości (całe owoce mrożone), których ceny w Europie są wysokie i z których sprzedażą zwykle nie ma problemu.

Porzeczki czarne
Zbiory (produkcja towarowa i przydomowa) porzeczek czarnych w Polsce były w tym roku o około 20% niższe niż w ubiegłym i, według szacunków IERiGŻ, wyniosły około 90 000 ton. Główne powody takiej sytuacji to upały w maju i w czerwcu oraz przymrozki (lokalnie do -7oC w kwietniu) w niektórych rejonach. W 2001 r. IERiGŻ oszacował produkcję tych owoców 110 000 ton. Zbiory w Polsce decydują o cenach porzeczek czarnych mrożonych i schłodzonych w Europie. Ponad 80% tych owoców na rynku europejskim to porzeczki z naszych plantacji. Tegoroczny skup rozpoczął się od 1,3 zł/kg, gdyż wciąż duże były jeszcze zapasy porzeczek mrożonych z ubiegłorocznych zbiorów. Później notowania wolno, ale systematycznie rosły nawet do 2 zł/kg na początku lipca. Średnie ceny skupu wyniosły więc około 1,7-1,9 zł/kg i - mimo że były nieco niższe niż w 2001 r. - dla dużych, specjalistycznych gospodarstw były opłacalne. Powinny też, co najważniejsze, zahamować duży i niekontrolowany wzrost nasadzeń, które mogą doprowadzić do nadprodukcji, podobnie, jak w latach 1992-97.

Wiśnie
W 2001 r. zebrano ich w Polsce 179 700 ton, o 29% więcej niż w 2000 r. i o 15% więcej niż w rekordowym 1998 r. Dla porównania roczne zbiory tych owoców w Serbii wynoszą około 60 000-70 000 ton, na Węgrzech – 45 000-50 000 ton, w Niemczech - 35 000-40 000 ton, a w USA – 110 000-170 000 ton. Eksport wiśni mrożonych z Polski w latach 1996-2001 wzrósł o ponad 150% i od 2000 r. wynosi 53 000-58 000 ton rocznie. Nasz kraj jest obecnie największym światowym producentem i eksporterem wiśni. Ich zbiory w 2002 r. wyniosły, według GUS, 170 000 ton i były o 5% niższe niż w 2001 r., ze względu na przyspieszenie dojrzewania i zdrobnienie owoców. W wielu sadach nie wykonano też podstawowych zabiegów agrotechnicznych, zwłaszcza ochrony, bo producenci na skutek bardzo niskich cen nie mieli dochodów z produkcji. Skup w 2002 r. rozpoczął się w końcu czerwca i trwał tylko do około 15 lipca. Za gorsze jakościowo wiśnie do tłoczenia, płacono na początku 0,8-1,2 zł/kg (o 60% więcej niż w 2001 r., ale znacznie poniżej wysokich cen z lat 1997-2000), za owoce do mrożenia - na początku 1,2 zł/kg, a pod koniec skupu nawet 2-2,2 zł/kg (o ponad 100% więcej niż w 2001 r.). Ceny w Polsce, głównie na skutek małej podaży wiśni schłodzonych z Węgier i mrożonych z Serbii oraz braku wiśni w USA, były dość wysokie. Produkcja opłacała się w gospodarstwach z dużymi, dobrze prowadzonymi sadami wiśniowymi. Podobnie, jak w przypadku porzeczek czarnych, niskie notowania wiśnie przed rokiem i nienajlepsze tegoroczne mogą zahamować zbyt duże i niekontrolowane nasadzenia.

Podsumowanie
Opłacalne ceny owoców jagodowych i wiśni w 2002 r. spowodowane były głównie niesprzyjającymi warunkami pogodowymi, które obniżyły zbiory w Polsce oraz u naszych konkurentów, przede wszystkim w Serbii i na Węgrzech. Wyższe notowania w tym sezonie nie są zapowiedzią lepszej, długotrwałej koniunktury w międzynarodowym handlu owocami mrożonymi, która w Polsce kształtuje ceny i poziom produkcji owoców jagodowych i wiśni. W sezonie 2002/2003, głównie na skutek niższych zbiorów bardzo wyraźnie wzrosły ceny owoców mrożonych w całej Europie - drogie są mrożone truskawki i maliny oraz agrest, który osiąga rekordowe ceny. Wyższe są również ceny mrożonych czarnych porzeczek i wiśni. Wysokie notowania owoców mrożonych, pokazują przede wszystkim znaczenie naszego sadownictwa na europejskim rynku mrożonych owoców - podaż z Polski decyduje o cenach owoców jagodowych i wiśni w Europie. W negocjacjach z UE musimy więc stanowczo domagać się nowoczesnej organizacji rynku owoców dla przetwórstwa dla całej nowej, poszerzonej UE, tak aby celowa polityka rolna, a nie pogoda i przypadkowe, koniunkturalne nasadzenia, decydowały o cenach i dochodach sadowników w Polsce.

Mgr Jan Świetlik jest pracownikiem Samodzielnej Pracowni Ekonomiki Ogrodnictwa w Instytucie Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej w Warszawie