Numer 09/2002
Dynamiczny rozwój gospodarki, oddziaływanie przemysłu oraz transportu, a także intensyfikacja produkcji rolniczej przyczyniły się do znacznego naruszenia równowagi środowiska przyrodniczego. Ubocznym efektem tej działalności są różnorodne odpady stałe, lotne i ciekłe, powodujące degradację gleb, wód, powietrza oraz żywych komponentów przyrody. Ze względu na globalny charakter zagrożeń środowiska, konieczna stała się jego ochrona w celu zahamowania tych niekorzystnych zmian.
| Historia | |
| Problem ochrony środowiska przyrodniczego, jako jeden z podstawowych we współczesnym świecie, wprowadzono na forum ogólnoświatowe w 1969 roku, dzięki słynnemu raportowi U Thanta, sekretarza generalnego Organizacji Narodów Zjednoczonych. Uświadomienie wagi tego problemu doprowadziło w następnych latach do zorganizowanych działań na rzecz poprawy środowiska przyrodniczego. W 1991 roku Rada Wspólnoty Europejskiej wydała akt prawny — dyrektywę azotanową (Council Directive 91/676/EEC), zmierzającą do ograniczenia skażenia środowiska, a przede wszystkim do zmniejszenia strat azotu w rolnictwie i przenikania go do wód gruntowych i otwartych. Zagadnieniom trwałego i zrównoważonego rozwoju rolnictwa oraz obszarów wiejskich (Sustainable Agriculture and Rural Development) poświęcono również Światową Konferencję Narodów Zjednoczonych "Szczyt Ziemi", która odbyła się w Rio de Janeiro w 1992 r. Przyjęto wówczas globalny program działań pod nazwą AGENDA 21. Wśród 153 państw świata podpisujących dokumenty w Rio de Janeiro była także Polska, która zobowiązała się do realizacji strategii ekorozwoju, zakładającej, między innymi, zaspokojenie podstawowych potrzeb wszystkich ludzi, zdecydowane ograniczenie zużycia energii i nieodnawialnych zasobów naturalnych, podejmowanie działań gwarantujących odbudowę oraz dalszy rozwój środowiska naturalnego. W1993 roku na posiedzeniu Komitetu Ochrony Wód Bałtyku (HELCOM) ustalono, że dla ograniczenia pochodzących z rolnictwa zanieczyszczeń wód morskich, konieczne jest ustanowienie i wdrożenie do 2002 r. w krajach nadbałtyckich kodeksów dobrych praktyk rolniczych. | |
|
| |
| Działania w Polsce | |
| Zagadnieniom tym poświęcona była konferencja naukowa pod hasłem "Dobre praktyki w produkcji rolniczej", zorganizowana w 1998 r. przez Instytut Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach. Dalszym efektem opracowań wykonanych w IUNG, Instytucie Melioracji i Użytków Zielonych, Instytucie Ochrony Roślin oraz we współpracy z duńskim centrum doradztwa rolniczego, stał się "Polski Kodeks Dobrej Praktyki Rolniczej", opublikowany w Puławach w 1999 roku. W przygotowaniu tego syntetycznego dokumentu uczestniczyli także — jako konsultanci — doradcy rolni oraz przedstawiciele Izb Rolniczych. Ich udział miał ułatwić wprowadzenie do produkcji rolnej praktyk przyjaznych dla środowiska. Gospodarowanie zgodne z kodeksem jest korzystne nie tylko dla środowiska, ale również dla rolników. Pozwala zmniejszyć wydatki na nawozy mineralne i chemiczne środki ochrony roślin, zapewnia — w pierwszej kolejności rodzinie rolnika — korzystanie z czystej wody, poprawia walory rekreacyjne terenów wiejskich, których wykorzystanie może być dodatkowym źródłem dochodów (agroturystyka). Dokument jest adresowany nie tylko do producentów rolnych, ale również do osób odpowiedzialnych za politykę rolną i ochronę środowiska. | |
|
| |
| 315 zasad | |
| Kodeks składa się z kilku podstawowych rozdziałów, zawierających łącznie 315 zasad dobrej praktyki produkcji roślinnej i zwierzęcej. Najwięcej miejsca poświęcono w nim: ochronie środowiska, organizacji gospodarstwa rolnego i zarządzaniu, ochronie gruntów rolnych, wód oraz powietrza (trzy ostatnie problemy będą przedstawione w kolejnych numerach HO — red.). Każdy rozdział rozpoczyna się wstępnym opisem omawianego problemu. Dalej znajduje się krótka informacja o obowiązujących regulacjach prawnych wynikających z ustawodawstwa polskiego, a w niektórych przypadkach również z dyrektyw Unii Europejskiej oraz zaleceń Komisji Helsińskiej. Następnie podane są ogólne zalecenia oraz specyficzne, techniczne i praktyczne wskazówki wraz z niezbędnymi wyjaśnieniami. Autorzy kodeksu uważają, że przestrzeganie jego zasad przyczyni się do wyraźnej poprawy czystości i estetyki środowiska oraz zwiększy atrakcyjność terenów wiejskich, a także zapewni zrównoważony rozwój rolnictwa. Wdrożenie tego programu będzie miało jednak odmienny charakter w Polsce, a nawet w poszczególnych regionach kraju czy gospodarstwach, niż w krajach Europy Zachodniej, w których istnieje nadprodukcja żywności oraz inny jest poziom stosowania przemysłowych środków produkcji, w tym nawozów mineralnych i środków ochrony roślin. | |
|
| |
| Prof. dr hab. Tadeusz Kęsik jest pracownikiem Akademii Rolniczej w Lublinie |