• 12-636-18-51
  • wydawnictwo@plantpress.pl
ogrodinfo.pl
sad24.pl
warzywa.pl
Numer 04/1999

WARTO UPRAWIAĆ TULIPANY ''BOTANICZNE'', część II

W pierwszej części przedstawiliśmy ogólną charakterystykę tulipanów ''botanicznych'' oraz szczegółowe opisy grup ''Tulipany Kaufmanna'' i ''Tulipany Greiga'' (red.)
TULIPANY FOSTERA
Prekursorem tej ważnej i licznej grupy odmian jest gatunek Tulipa fosteriana, występujący w górzystych terenach wokół Samarkandy (Azja Środkowa). Są to rośliny o dość bujnym wzroście, osiągające wysokość 20-50 cm. Wykorzystywano je do krzyżowania z tulipanami Kaufmanna lub Greiga oraz z przedstawicielami tulipanów Mendla czy mieszańców Darwina. Większość starszych odmian z grupy t. Fostera ma wielkie, szarozielone liście (3-5), zwykle z czerwono zabarwioną, bardzo wąską obwódką, na ogół gęsto porośnięte włoskami. Również łodygi są najczęściej pokryte dość szorstkimi włoskami. U niektórych odmian górna część łodygi jest różowawo zabarwiona. Dolne liście zazwyczaj zwisają, a nawet ścielą się po ziemi. Drugi od dołu liść bywa zwykle dłuższy od pierwszego, lecz znacznie węższy. Górne liście są stojące - ułożone prawie równolegle do łodygi. Odmiany pochodzące z krzyżowania z tulipanami Greiga wyróżniają się brązowo smugowanymi liśćmi. Tulipany Fostera mają bardzo duże kwiaty, które u starszych odmian najczęściej są pomarańczowoczerwone lub szkarłatnoczerwone, o pięknym, pucharowatym kształcie. Nasada płatków jest zazwyczaj czarna z żółtą obwódką. Zewnętrzne są spiczaste, a wewnętrzne zaokrąglone. Z czasem otrzymywano odmiany w kolorze różowym, różowomorelowym, a następnie żółtym i kremowobiałym. Spotykane są również odmiany dwubarwne. Większość z nich, z zewnętrzną stroną płatków zabarwioną inaczej niż wewnętrzna, powstała w wyniku krzyżowania tulipanów Fostera z tulipanami Kaufmanna. Zakwitają dość wcześnie, zwykle po tulipanach Kaufmanna, a przed grupą pojedynczych wczesnych. Wczesne rozpoczynanie wegetacji sprawia, że są wrażliwe na wiosenne przymrozki. Wytwarzają cebule dość duże, dorastające do wielkości I wyboru, zwykle kuliste lub jajowate. Łuski okrywające, najczęściej brązowe, są dość grube, szczególnie u podstawy, skórzaste. Wewnętrzna strona łuski jest u większości odmian pokryta złocistą, szorstką szczecinką. Duże kwiaty, ładne ulistnienie i na ogół zadowalająca odporność na niekorzystne warunki atmosferyczne sprawiają, że odmiany te często wykorzystywane są do nasadzeń w parkach i ogrodach. Niektóre nadają się również do średnio wczesnego pędzenia, już na początku stycznia. Jedną z najstarszych odmian z tej grupy jest 'Madame Lefeber' (syn. 'Red Emperor'). Wyrasta do wysokości 40 cm, ma duże, szerokie liście i okazałe, jaskrawe, pomarańczowe kwiaty o oryginalnym, wydłużonym kształcie. Do czołowych odmian należą: 'Orange Emperor' - o dużych, lśniących, pomarańczowych kwiatach i 'Purissima' (syn. 'White Emperor') - jedna z najpiękniejszych białych, wcześnie kwitnących odmian (fot. 1). 'Purissima' i jej żółty sport 'Yellow Purissima' są bardzo cenione w pędzeniu od początku lutego. W latach 80. obiecująca wydawała się cytrynowożółta odmiana 'Sweetheart', również sport 'Purissimy'. Popularna w ubiegłej dekadzie była również czysto żółta 'Candela'. Obie odmiany ostatnio tracą nieco znaczenie.

FOT. 1. PURISSIMA


Oryginalna jest 'Zombie', karminoworóżowa z żółtym brzegiem, ale o dość słabym współczynniku rozmnażania. Warto również zwrócić uwagę na ciekawą odmianę 'Juan' (fot. 2), wcześnie i długo kwitnącą, o dużych, wydłużonych, pomarańczowych kwiatach, wyróżniającą się pięknym ulistnieniem z wyraźnym rysunkiem. Do nowych odmian, o dużej wartości dekoracyjnej na leżą: biała 'Concerto'; bardzo oryginalna, intensywnie żółta z różową plamą na zewnętrznej stronie płatków 'Grand Prix'; pomarańczowa 'Orange Brilliant'; cynobrowa ze szkarłatnym płomieniem 'Polo'; różowe 'Robassa', 'Rosy Dream', i 'Solva' (fot. 3); żółta 'Summit' oraz dwubarwna z perłowym refleksem 'Spring Pearr.

FOT. 2. JUAN




FOT. 3. SOLVA



GATUNKI DZIKO ROSNĄCE I ICH MIESZAŃCE
Do tej grupy należą ciekawe gatunki o wyjątkowych walorach dekoracyjnych. Wykorzystywane są w pracach hodowlanych oraz sadzone na rabatach, uprawiane w pojemnikach, a nawet pędzone jako rośliny doniczkowe. Nasi producenci powinni zwrócić większą uwagę na kilka gatunków z tej grupy. - Najważniejszy wśród nich, najpowszechniej uprawiany w Holandii, jest Tulipa praestans. Rośnie dziko w Azji Środkowej. Wyrasta do wysokości 20-25 cm. Liście (4-6), pokryte włoskami, są dość szerokie, niebieskawozielone. Pędy w górnej części mają wyraźny fioletowy odcień. Kwiaty są nieduże, zwykle jaskrawoczerwone, dzwonkowatego kształtu. Ich podstawa jest zielonkawożółta. Zakwitają pod koniec kwietnia. Cebule - owalne, lekko wydłużone - dorastają do wielkości II wyboru. Odmiany wywodzące się od T. praestans mają dość dobry współczynnik rozmnażania. Popularne są: jaskrawoczerwona 'Fusilier' (w Holandii cebulowa roślina roku 1999. - czyt. HO 3/99) i jej sport 'Unicum', o takich samych kwiatach, ale o bardzo oryginalnych, jasnozielonych liściach z żółtym, szerokim brzegiem (fot. 4), oraz pomarańczowoszkarłatna 'Van Tubergen's'i cynobrowoczerwona 'Zwanenburg'. Wszystkie te odmiany są wielokwiatowe, mają po 3-6 kwiatów na pędzie. Tulipa praestans to gatunek mato wymagający, rośnie dobrze na prawie każdej glebie. W ogródkach może być uprawiany na tym samym miejscu przez 3-4 lata. Szczególnie nadaje się na skalniaki, skarpy, murki lub na rabatowe obwódki.

FOT. 4. UNICUM


- Podobne zastosowanie ma Tulipa polychroma, o małych, białych kwiatach, osadzonych po kilka na pędzie. Wyrasta do wysokości 20 cm i kwitnie pod koniec kwietnia. W uprawie znajduje się od kilku lat. - Innym bardzo oryginalnym gatunkiem jest Tulipa tarda (syn. T. dasystemon). Jest to także tulipan wielokwiatowy. Pochodzi z Turkmenii. W naszych warunkach kwitnie już pod koniec kwietnia lub na początku maja. Na jednym pędzie, zależnie od wielkości cebul, osadzone jest od 3 do 6 gwiazdkowe rozchylających się, przyjemnie pachnących kwiatów. Zewnętrzne płatki są szerokolancetowate, spiczasto zakończone, fioletowo-zielonkawe z szerokim, białym obrzeżeniem, u podstawy żółte. Wewnętrzne płatki są szersze, białe z dużą jasnożółtą plamą u nasady. Pęd kwiatostanowy jest bardzo krótki. Szypułki kwiatowe, długości 5-10 cm, mają barwę purpurową. Liście (5-7) są szarozielone, osadzone bardzo blisko siebie. Duży dolny liść ściele się po ziemi. Okrągłe cebule, pokryte ciemnoróżową, skórzastą łuską, dorastają do wielkości III, IV wyboru. Odmiany pochodzące od T. tarda mają dość duży współczynnik rozmnażania. Jest to doskonały gatunek do tworzenia w ogrodach grup, które wyglądają bardzo efektownie podczas kwitnienia. Na tym samym miejscu może rosnąć kilka lat. W drugim, trzecim roku po posadzeniu kwitnie najobficiej. - Tulipa bakeri 'Lilac Wonder' (fot. 5), ma kwiaty nieduże, o średnicy do 3 cm, po 1-3 na pędzie. Płatki na zewnątrz są bladozielonkawe, na brzegach oliwkoworóżowe z zielonkawożółtą nasadą, a od wewnątrz - jaskraworóżowe. Dno kwiatowe jest żółtawobiałe. Cienki pęd ma w górnej części fioletowy odcień. Liście (2-5) są jasnozielone. Cebule osiągają wielkość III lub IV wyboru. Kwiaty wyrastają zwykle z cebul o obwodzie powyżej 7 cm. T. bakeri 'Lilac Wonder' charakteryzuje się dość dużym współczynnikiem rozmnażania. Jest mato wymagający, nadaje się do ogrodów skalnych. Kwitnie już pod koniec kwietnia. Kwiaty otwierają się całkowicie tylko w słoneczne dni.



- Tulipa batalinii pochodzi z rejonu Buchary. Dorasta do wysokości 15 cm. Dość duże (do 4 cm długości) kwiaty są w pełni kwitnienia jasnożółte. Początkowo mają odcień brązowy, pod koniec kwitnienia bledną. Otwierają się całkowicie tylko podczas słonecznej pogody. Liście są szarozielone, lekko pofałdowane, wąskie, tworzą rozetę. W okresie pełni kwitnienia szeroko się rozkładają. Cebule, okrągłe z ciemnobrązową skórzastą łuską, dorastają do wielkości 8-10 cm (obwód). Od wewnątrz łuska jest gęsto owłosiona, włoski przy wierzchołku cebuli wystają na zewnątrz tworząc delikatną kitkę. W uprawie znane są odmiany różniące się od gatunku barwą kwiatów, jak 'Bright Gem' (fot. 6), 'Bronze Charm', 'Yellow Jewel'. Tulipa batalinii ma również małe wymagania i nadaje się do ogrodów skalnych oraz założeń naturalistycznych.



- Tulipa eichleri pochodzi z Zakaukazia. Kwiaty ma duże, ciemnoczerwone, otwarte tylko w słoneczną pogodę. Liście są lancetowate, szarozielone o stalowym brzegu, z wierzchniej strony owłosione. Gatunek ten wyrasta do wysokości 20 cm. Był popularny w Holandii w latach 70. i 80. Ostatnio jego znaczenie spada. - Tulipa acuminata rośnie w warunkach naturalnych na południu Europy. Wyróżnia się bardzo oryginalnymi, długimi kwiatami (10-12 cm) o niepospolitym kształcie. Wierzchołki wąskich płatków, odgięte na zewnątrz, są spiralnie skręcone. Barwa płatków jest jasnożółta z czerwonymi smugami i kreskami (fot. 7). Pęd wyrasta do wysokości 40-65 cm, jest cienki, ale sztywny. Liście są szarozielone, wąskie i długie. Cebule dorastają do wielkości II, III wyboru. Tulipa acuminata jest gatunkiem amatorskim, o małym współczynniku rozmnażania. Wygląda bardzo ładnie w grupach na tle trawnika. Może być uprawiany na kwiaty cięte, gdyż nadają się one na bardzo oryginalne wiązanki, lub jako dodatek do bukietów i kompozycji kwiatowych.


Autor jest kierownikiem Katedry Roślin Ozdobnych Akademii Rolniczej w Lublinie