Numer 08/2003
W produkcji sadowniczej duże znaczenie ma jakość owoców. Liczy się zarówno ta zewnętrzna (wielkość, wybarwienie, brak uszkodzeń i objawów chorobowych), jak i wewnętrzna (smak, jędrność, soczystość). Ważne jest, aby owoce miały dobrą jakość nie tylko w momencie zbioru, ale także po zakończonym przechowaniu, kiedy trafią do konsumenta. Utrzymaniu tych parametrów służą nie tylko specjalne technologie przechowywania, ale także odpowiednie zabezpieczenie owoców przed chorobami.
Choroby i terminy
Spośród chorób pochodzenia grzybowego na przechowywanych owocach najczęściej występują dwie — szara pleśń jabłek (Botrytis cinerea) i gorzka zgnilizna jabłek (Pezicula spp.). Mokra zgnilizna jabłek (Penicillium expansum) występuje znacznie rzadziej i tylko na owocach z uszkodzoną skórką. Dlatego zapobieganie mokrej zgniliźnie (fot. 1) polega przede wszystkim na dbałości o owoce (ostrożny zbiór i transport) i o czystość skrzynek, które mogą stanowić źródło zarodników grzyba wywołującego chorobę.
FOT. 1. MOKRA ZGNILIZNA JABŁEK
Gorzkiej zgniliźnie i szarej pleśni jabłek zapobiega się stosując fungicydy podczas wegetacji drzew. Podstawowym terminem opryskiwania przeciwko szarej pleśni (fot. 2) jest okres kwitnienia jabłoni. W centralnej Polsce w tym roku warunki panujące podczas kwitnienia jabłoni sprzyjały zakażeniu kwiatów przez B. cinerea. Po początkowej suszy wystąpiły deszcze (pełnia i pod koniec kwitnienia) i wtedy wykonywano zabiegi przeciwko chorobie.
FOT. 2. OBJAWY SZAREJ PLEŚNI NA OWOCACH 'ELSTARA'
Druga połowa lata to czas zabezpieczania owoców przed gorzką zgnilizną (fot. 3, 4 na str. 26). Pierwsze opryskiwania jabłek odmian przeznaczonych do zbioru w połowie września należy przeprowadzić w połowie sierpnia. Na tę chorobę szczególnie podatne są jabłka 'Golden Deliciousa' i odmian od niego się wywodzących ('Pinova', 'Ligol', 'Elstar', 'ampion', 'Rubin'). Choroba może się ujawnić dopiero po kilku miesiącach od zakażenia owoców, co utrudnia podjęcie decyzji o wykonaniu zabiegu latem. Powstaje pytanie — w jakich warunkach trzeba zabezpieczać jabłka przed gorzką zgnilizną? Jeżeli choroba występowała w chłodni w ubiegłym roku, to znaczy, że w sadzie jest źródło infekcji. Także obecność ran zgorzelowych na pędach zwiększa ryzyko wystąpienia choroby, ponieważ te same patogeny powodują zgorzel kory jabłoni i gorzką zgniliznę jabłek. Czynnikiem sprzyjającym zakażeniu owoców jest deszczowa pogoda w drugiej połowie lata.
FOT. 3. GORZKA ZGNILIZNA JABŁEK NA 'GOLDEN DELICIOUSE'
FOT. 4. GORZKA ZGNILIZNA JABŁEK NA OWOCACH 'CORTLANDA'
Jeżeli w ubiegłym roku ponad 10% przechowywanych jabłek miało objawy choroby, a w tym sezonie przed zbiorem będą częste deszcze, należy wykonać dwa zabiegi w terminach 4 i 2 tygodnie przed zbiorem. W tabeli zestawiono wszystkie fungicydy zarejestrowane do zwalczania gorzkiej zgnilizny jabłek (w nawiasach preparaty wycofywane z użycia, ale jeszcze dostępne na rynku). Większość wymienionych fungicydów zwalcza, oprócz gorzkiej zgnilizny jabłek, także inne choroby przechowalnicze.
Odpowiedni fungicyd
Fungicydy benzimidazolowe są bardzo skuteczne w zwalczaniu gorzkiej zgnilizny jabłek, ale tylko w tych sadach, w których nie występują odporne na nie formy grzybów Pezicula spp. Befran 25 SL jest od wielu lat stosowany w sadach i nie wymaga specjalnego komentarza. Jest skuteczny w zwalczaniu gorzkiej zgnilizny oraz parcha przechowalniczego. Euparen Multi 50 WG jest preparatem zwalczającym gorzką zgniliznę, parcha przechowalniczego i szarą pleśń jabłek. Podobne spektrum zwalczanych chorób posiada Mythos 300 SC. Jeżeli w czasie kwitnienia jabłoni nie wykonano zabiegu przeciwko szarej pleśni, to do drugiego zabiegu przed zbiorem należy wybrać Euparen Multi 50 WG lub Mythos 300 SC, zwłaszcza na odmianach jabłoni podatnych na szarą pleśń, takich jak 'Gloster', 'Elstar', 'Cortland', 'Gala'. Mythos 300 SC powinno się stosować w chłodniejsze dni, ponieważ w temperaturze wyższej niż 20oC następuje jego szybkie odparowanie i skuteczność może być słabsza. Ze względu na strategię antyodpornościową oraz używanie Mythosu 300 SC do zwalczania parcha jabłoni w początkowym okresie wegetacji, stosowanie tego preparatu przed zbiorem należy ograniczyć tylko do sytuacji niezbędnych, aby nie przekroczyć limitu 2-krotnego opryskiwania nim w sezonie. Podobnie jest z Zato 50 WG — środek ten powinien być używany przed zbiorem tylko w sytuacjach wyjątkowych, gdy inne nie mogą być zastosowane, na przykład pomiędzy częstymi opadami deszczu lub mżawki przed zbiorem. W 2002 roku zarejestrowano także do zwalczania gorzkiej zgnilizny jabłek Captan 80 WG, który skutecznie zapobiega również parchowi przechowalniczemu.
Wpływ na jakość wewnętrzną owoców
Głównym zadaniem fungicydów stosowanych przed zbiorem jest zapobieganie rozwojowi chorób przechowalniczych. Niektóre wykazują jednak działanie dodatkowe — korzystnie wpływając na jakość chronionych owoców. Takim fungicydem jest Euparen Multi 50 WG, który — według badań naszych oraz prowadzonych w Niemczech — zwiększa zawartość wapnia w jabłkach, przez co owoce są bardziej jędrne i mniej podatne na choroby fizjologiczne. Środek ten korzystnie wpływa także na wybarwianie się owoców i utrzymanie zielonej, podstawowej barwy skórki.
Rozpoczęliśmy także badania nad wpływem fungicydów stosowanych w okresie przedzbiorczym na stan dojrzałości fizjologicznej jabłek podczas zbioru i na ich jakość wewnętrzną w czasie przechowywania. Badania są w toku, a dotychczasowe wyniki są interesujące. Stwierdzono przede wszystkim, że w jabłkach opryskiwanych fungicydami przed zbiorem nie spada tak szybko poziom kwasowości w czasie przechowywania, jak w jabłkach kontrolnych (nieopryskiwanych).
FUNGICYDY POLECANE PRZECIWKO GORZKIEJ ZGNILIŹNIE I INNYM CHOROBOM PRZECHOWALNICZYM JABŁEK
* Tylko w sadach, w których nie występują odporne formy Pezicula sp. i Venturia inaequalis