Warunki doświadczenia

Doświadczenia przeprowadzone w latach 1996–98 na Akademii Rolniczej w Krakowie wykazały znaczne zróżnicowanie plonowania ogórka typu konserwowego (odmiany 'Marinda' F₁) w zależności od użytych osłon. Rozsadę przygotowywano w szklarni, wysiewając nasiona w połowie kwietnia do wielodoniczek o średnicy komórek 7 cm, wypełnionych substratem torfowym. Rośliny w fazie 2–3 liści sadzono na miejsce stałe w pierwszej dekadzie maja. Porównywano kilka metod uprawy i osłaniania:

• ściółkowanie (fot. 1) pasami folii PE (polietylenowej) o barwie mlecznobiałej, czarnej lub bezbarwnej w tunelach o wysokości 1 m, szerokości 1,5 m i długości 10 metrów, pokrytych folią PE;
• uprawę w tunelach niskich pokrytych folią PE o grubości 0,165 mm, folią PCW (z polichlorku winylu) o grubości 0,2 mm, folią EVA (kopolimer octanu etylowinylu) o grubości 0,2 mm i włókniną PP (polipropylenową) 17 g/m² (fot. 2);
• bezpośrednie osłanianie roślin perforowaną folią PE o 100 (typ A) i 500 (typ B) otworach na 1 m², włókniną PP 17 g/m² oraz podwójne okrywanie — folią perforowaną typu B (z wierzchu) i włókniną PP 17 (od spodu).

FOT. 1. ŚCIÓŁKI W UPRAWIE OGÓRKA POD OSŁONAMI POZWALAJĄ NA ZWIĘKSZENIE PLONOWANIA

FOT. 2. POKRYCIE TUNELU WŁÓKNINĄ ZAPOBIEGA PRZEGRZEWANIU SIĘ ROŚLIN PODCZAS UPAŁÓW

Rozsadę sadzono w rozstawie 35 cm, w rzędach oddalonych o 180 cm. Rośliny prowadzono bez podpór i cięcia, nawadniano systemem kroplowym. Nawożono według wyników analizy gleby — najpierw saletrą wapniową (5 g na roślinę), później przemiennie Ekolistem i chelatem żelaza (w stężeniu 1%). Tunele regularnie wietrzono, podnosząc folię wzdłuż boków. Folie perforowane zdejmowano po 3–4 tygodniach, w zależności od temperatury zewnętrznej, przy czym folię o gęstszej perforacji (typ B) pozostawiano zwykle o 2–3 dni dłużej niż folię typu A. Włókninę PP 17 zdejmowano po 5 tygodniach. Przy podwójnym okryciu folię usuwano po około 3–4 tygodniach, a włókninę pozostawiano do końca zbiorów (fot. 3).

FOT. 3. WŁÓKNINA PP 17 POZOSTAWIONA NA ROŚLINACH DO OKRESU ZBIORU CHRONI ROSLINY PRZED SZKODNIKAMI I INTENSYWNYMI OPADAMI

Ściółkowanie

Pomiary temperatury pod ściółkami i odbitego promieniowania słonecznego wykazały, że największy wpływ na warunki cieplne w glebie miała folia bezbarwna. Temperatura gleby w tunelu była wyższa średnio o 2,9°C niż gleby nieściółkowanej. Stymulowało to wprawdzie wzrost chwastów, ale po jednokrotnym pieleniu i rozrośnięciu się roś-lin ogórka ich konkurencyjność była już niewielka. Folia mlecznobiała z kolei silnie odbijała promienie słoneczne, przez co poprawiała warunki świetlne wokół roślin, temperatura gleby pod nią była jednak niższa średnio o 0,3°C niż w tunelu bez ściółki. Nieprzepuszczalna dla światła była folia czarna, która hamowała wzrost chwastów, temperatura gleby była pod nią wyższa średnio o 0,3°C.

Warunki środowiska glebowego wpłynęły istotnie na plonowanie roślin. W tunelach, w których ściółkowano glebę, zbiory rozpoczynano prawie równocześnie ze zbiorami w tunelach bez ściółek — w połowie czerwca. We wszystkich latach wykazano dodatni wpływ ściółek na plon handlowy. Największe różnice wystąpiły w ostatnim roku, kiedy pogoda najmniej sprzyjała uprawie ogórka. Najwyższy plon handlowy (tabela) uzyskano przy wykorzystaniu do ściółkowania folii bezbarwnej (6,5 kg/m²) oraz czarnej (6,4 kg/m²). Plon ten przewyższał prawie 100% uzyskany bez ściółkowania, natomiast plon handlowy w tunelach, w których glebę ściółkowano folią mlecznobiałą, był wyższy o połowę.

PLON HANDLOWY OGÓRKA 'MARINDA' F₁ W UPRAWIE Z ZASTOSOWANIEM RÓŻNYCH OSŁON

Tunele

Materiały użyte do pokrycia tuneli charakteryzowały się wysokim stopniem przepuszczalności dla światła, co powodowało wzrost temperatury gleby pod osłonami w stosunku do temperatury na zewnątrz średnio o 2,7°C. Najbardziej wzrastała temperatura w tunelach pokrytych folią EVA i PCV (3,3°C), mniej pod włókniną PP 17 (1,9°C). Jest to bardzo korzystne w okresach ciepłej pogody, gdyż dobra wymiana powietrza i rozpraszanie światła (włóknina odbijała najwięcej promieni słonecznych) zapobiega przegrzewaniu się roślin. W tunelach pokrytych foliami EVA i PCV pierwsze owoce zbierano o 2 do 3 dni wcześniej niż w pokrytych folią PE i włókniną PP, plon handlowy był w nich także większy i wynosił pod folią PCV — 4,8 kg/m², a pod folią EVA — 4,5 kg/m². Pod folią PE i pod włókniną PP plon był o 20–30% niższy w porównaniu z uzyskanym w tunelach pokrytych folią PCV.

Osłony płaskie

Warunki termiczne pod osłonami bezpośrednimi nie różniły się istotnie w porównaniu z warunkami panującymi w tunelach. Najwyższa była temperatura pod folią o 100 otworach na metr kwadratowy i pod podwójną osłoną — w porównaniu z temperaturą gruntu nieosłoniętego — była ona wyższa odpowiednio o 3,1° i 3,6°C. W efekcie uzyskano przyspieszenie pierwszego zbioru od 3 do 18 dni — w zależności od przebiegu pogody. Największy plon handlowy uzyskiwano jednak z roślin osłanianych włókniną PP 17 — pojedynczo i podwójnie (z folią perforowaną). Był on pod nią ponaddwukrotnie większy w porównaniu z tym z uprawy bez osłon. Folia perforowana także wpływała dodatnio na plonowanie, ale różnice te były mniejsze. Niski plon w uprawie bez osłon wynikał z długich okresów chłodów w ciągu dwóch lat trwania doświadczeń, co spowodowało uszkodzenia roślin i opóźnienie ich rozwoju. Zaobserwowano, że folia o małej liczbie otworów nie zawsze wpływała korzystnie na wzrost i plonowanie ogórków — powodem tego była słaba wymiana powietrza i częste przegrzewanie, a nawet oparzenia roślin. Na podstawie uzyskanych wyników można stwierdzić, że włóknina zapewnia bardziej wyrównane warunki cieplne i w uprawie odmian partenokarpicznych można ją pozostawiać na roślinach aż do końca zbiorów. Przy podwójnym osłanianiu (fot. 4) plon był wprawdzie niewiele większy niż przy osłanianiu samą włókniną do rozpoczęcia zbiorów, ale dłuższe utrzymywanie włókniny chroni rośliny przed szkodnikami oraz skutkami intensywnych opadów.

FOT. 4. PRZY PODWÓJNYM OSŁANIANIU WŁÓKNINĄ I FOLIĄ PERFOROWANĄ PLON JEST TYLKO NIEZNACZNIE WYŻSZY NIŻ POD SAMĄ WŁÓKNINĄ

Dr hab. Piotr Siwek jest pracownikiem Akademii Rolniczej w Krakowie