Rdza pora

W Polsce rdza pora (Puccinia porri) występuje na szczypiorku i siedmiolatce, lokalnie na plantacjach nasiennych porów oraz — zwłaszcza — na wczesnych odmianach tego gatunku, o wydłużonych, jasnozielonych liściach. Rzadziej poraża czosnek, sporadycznie cebulę. Rozwojowi tej choroby sprzyja ciepła i wilgotna pogoda. Proces kiełkowania zarodników łącznie z zakażeniem trwa zaledwie kilka godzin.

Zakażenie roślin następuje w maju i w czerwcu. Na liściach pojawiają się żółte lub pomarańczowe, okrągłe lub wydłużone plamki, tak zwane ogniki (ecja) wypełnione zarodnikami (ecjosporami). Zarodniki te rozsiewają się i są źródłem nowych zakażeń. Po kilku tygodniach rozwija się wiele rdzawobrunatnych skupień letnich zarodników (urediniów) — fot.1. Okryte są one początkowo nabłonkiem, który po pewnym czasie pęka, odsłaniając złoża rdzawych zarodników (uredospor) — fot. 2. Pod koniec wegetacji pojawiają się czarne plamki, złożone z zarodników przetrwalnikowych (teleutospor), długo okryte nabłonkiem.

FOT. 1. SKUPISKA ZARODNIKÓW RDZY NA LIŚCIU PORA

FOT. 2. SKUPISKA ZARODNIKÓW LETNICH

Rdza początkowo występuje na zewnętrznych liściach, rozprzestrzenia się jednak dość szybko, pod koniec lata atakując kolejne. Silnie porażone liście żółkną i zamierają. Przy znacznym porażeniu skupiska zarodników występują tak gęsto, że zlewają się z sobą i rośliny przybierają barwę rdzawobrunatną.

Zwalczanie. Jednym z ważniejszych zabiegów jest zbieranie i palenie resztek roślinnych pozostawionych po zbiorze, gdyż zimujące na nich teleutospory stanowią na wiosnę źródło infekcji pierwotnej. Głęboka orka jesienna uniemożliwia kiełkowanie teleutospor znajdujących się na porażonych częściach roślin.

Dużą rolę odgrywają metody agrotechniczne, między innymi odpowiednie zmianowanie, w którym cebula i por są uprawiane na tym samym polu nie częściej niż co 5 lat. Najlepszym przedplonem są warzywa strączkowe, dyniowate i kapustne, poplonową uprawę pora można prowadzić po wczesnych kalafiorach, kapuście, ziemniakach oraz grochu. Ważne jest prawidłowe nawożenie — czyli zachowanie odpowiednich proporcji między azotem, fosforem i potasem (zalecane dawki na hektar wynoszą 150–200 kg N, 100–150 kg P₂O₅ oraz 200–250 kg K₂O). Przenawożenie azotem powoduje zwiększenie wrażliwości roślin na rdzę.

Od końca maja do początku lipca powinno się 2-, 3-krotnie przeprowadzać zabiegi chemiczne w odstępach 10–14-dniowych. Zaleca się Amistar 250 SC (0,8 L/ha), Dithane 75 WG lub Dithane M-45 80 WP (2–3 kg/ha),  Penncozeb 80 WP lub Vondozeb 75 WG (2–3 kg/ha).

Alternarioza roślin cebulowych

Występuje wtórnie na liściach opanowanych przez inne choroby. Początkowymi oznakami alternariozy (Alternaria porri) na liściach pora są białe, eliptyczne plamy, których środki z czasem przybierają zabarwienie brązowofioletowe, stopniowo zmieniające się na brunatnoczarne (fot. 3), pokryte aksamitnym nalotem grzybni. Choroba ta powoduje zamieranie liści. Grzyb infekuje zwykle w drugiej połowie lata, w czasie ciepłej i wilgotnej pogody.

Zwalczanie. Przestrzeganie zasad zmianowania. Opryskiwanie roślin zalecane jest tylko na plantacjach nasiennych w przypadku dużego zagrożenia chorobą — od połowy lata 2, 3 razy co 10–14 dni. Zaleca się Amistar 250 SC (0,8 L/ha), Pencozeb 80 WP lub Vondozeb 75 WG (2–3 kg/ha) — wszystkie z dodatkiem zwilżacza według etykiety.

FOT. 3. OBJAWY ALTERNARIOZY

Fytoftoroza pora

Phytophthora porri początkowo wywołuje wodniste plamy na końcach liści. Końce liści bieleją i zasychają. Również na pozostałej ich powierzchni pojawiają się białe, nieregularne plamy (fot. 4). Choroba występuje sporadycznie, najczęściej na wilgotnych, nisko położonych polach.

Zwalczanie. Przestrzeganie 5-letniej przerwy w uprawie warzyw cebulowych na tym samym polu oraz właściwe zmianowanie. Unikanie uprawy porów na glebach zlewnych, o małej zawartości próchnicy. Nawożenie obornikiem w roku poprzedzającym uprawę ogranicza rozwój choroby.

FOT. 4. LIŚCIE PORA PORAŻONE PRZEZ PHYTOPHTHORA PORRI

Różowa zgnilizna korzeni cebuli i pora

Ta choroba odglebowa powodowana przez grzyba Pyrenochaeta terrestris występuje pospolicie w rejonach uprawy cebuli i pora w monokulturze. Poraża także czosnek i szczypiorek. Jej rozwojowi sprzyja wysoka temperatura (24–28°C). Pierwsze objawy można obserwować około połowy lipca. Korzenie porażonych roślin początkowo są nieznacznie zabarwione na różowo. Z czasem zabarwienie zmienia się poprzez czerwone do fioletowego.
W okresie wysokiej temperatury i suszy korzenie całkowicie zamierają. Różowa zgnilizna jest szczególnie groźna w uprawie pora na zbiór późnym latem i jesienią. Prowadzi do zahamowania wzrostu roślin i zasychania wierzchołków liści. Źródłem choroby jest zakażona gleba lub rozsada.

Zwalczanie. Jak w przypadku fytoftorozy, z zachowaniem 3–4-letniej przerwy w uprawie warzyw cebulowych.

Biała zgnilizna cebuli

Choroba powodowana przez grzyb Sclerotium cepivorum występuje w rejonach uprawy warzyw cebulowych. Oprócz cebuli i porów, atakuje także czosnek, szczypiorek i siedmiolatkę. Poraża rośliny we wszystkich fazach rozwoju. Pierwszym objawem jest zgorzel siewek. U młodych roślin następuje zahamowanie wzrostu, u starszych — stopniowe żółknięcie oraz zasychanie liści, zaczynające się od wierzchołka. Korzenie i znajdujące się w glebie dolne części roślin gniją. Na porażonych roślinach przy powierzchni ziemi widoczny jest obfity, biały, watowaty nalot grzybni, w którym pojawiają się liczne, drobne grudki — sklerocja. Początkowo są one białe, później przybierają barwę brunatnoszarą. Rośliny silnie opanowane przez patogen gniją. W okresie wegetacji grzyb rozprzestrzenia się za pomocą fragmentów grzybni lub sklerocjów.

Zwalczanie. Usuwać z pola i niszczyć porażone rośliny oraz resztki pozostające po zbiorze. Należy przestrzegać zasad zmianowania, na polach zainfekowanych białą zgnilizną nie powinno się uprawiać warzyw cebulowych przez 5–8 lat. Wskazane jest przedsiewne zaprawianie nasion — Zaprawą Funaben T lub mieszaniną: Sarfun T 450 FS (0,2–0,4%) z dodatkiem Ronilanu 500 SC lub Sumileksu 500 SC (0,2%) — przez 10 minut.