• 12-636-18-51
  • wydawnictwo@plantpress.pl
ogrodinfo.pl
sad24.pl
warzywa.pl
Numer 06/2003

BYLINY KWITNĄCE W PIERWSZYM ROKU UPRAWY W DONICZKACH

W ostatnich latach obserwuje się wzrost zainteresowania uprawą bylin przeznaczonych do dekoracji wnętrz oraz obsadzania mis, pojemników na balkonach i tarasach (fot. 1). Są cenione przez ogrodników jako rośliny o małych wymaganiach cieplnych, mogące być przez dłuższy czas uprawiane w polu. Ich produkcja na kwitnienie jesienne stanowi niekiedy sposób na wykorzystanie szklarni czy tunelu foliowego latem. Podstawowym warunkiem, aby zainteresować bylinami w doniczkach odbiorców, jest bardzo dobra jakość roślin i termin kwitnienia przypadający poza ich naturalnym okresem kwitnienia w gruncie. Dlatego do uprawy w pojemnikach nadają się przede wszystkim byliny, których kwitnieniem można sterować, o niskim wzroście i zwartym pokroju. Poza tym ważny jest długi okres kwitnienia, aby co najmniej przez 10 dni mogły ozdabiać mieszkanie czy patio.


FOT. 1. BYLINY SĄ CORAZ CZĘŚCIEJ WYKORZYSTYWANE DO OBSADZANIA TARASOWYCH POJEMNIKÓW 

Podstawowe cechy tych roślin

Zapotrzebowanie na kwitnące byliny w doniczkach jest różne w poszczególnych porach roku. Prace hodowlane koncentrują się na otrzymaniu odmian o zwartym pokroju, szybko rosnących, wcześnie i obficie kwitnących. Te kwitnące już w pierwszym roku uprawy bywają błędnie nazywane "bylinami jednorocznymi". Określenie "jednoroczne" nie oznacza w tym przypadku, że po kwitnieniu zawiązują nasiona i kończą życie — sadzi się je w gruncie na rabatach, gdzie mogą być ozdobą ogrodu jeszcze przez kilka lat. Zdolność do szybkiego zakwitania sprawia, że produkcja takich bylin jest tańsza niż typowych gatunków trwałych, co satysfakcjonuje producentów. Zasadniczo po zakończeniu fazy młodocianej, gdy rośliny osiągną typową dla danego gatunku i odmiany wielkość i formę, mogą tworzyć kwiaty.

Gatunki tradycyjne

Największą popularność wśród bylin doniczkowych zyskały pierwiosnek zwyczajny (Primula vulgaris) i dzwonek karpacki (Campanula carpatica). Dzięki opracowaniu technologii uprawy (głównie sterowania długością dnia) dzwonek kwitnący w doniczkach może być oferowany o każdej porze roku, a pierwiosnek przestał być rośliną tylko okresu zimowo-wiosennego. Hodowcy dostarczyli wielu odmian heterozyjnych P. vulgaris zróżnicowanych pod względem terminu kwitnienia. Uzyskanie odmian niewymagających chłodu do zainicjowania kwitnienia (np. 'Peseta' F1) pozwala na otrzymanie kwitnących roślin już od września do grudnia, w kilka miesięcy po wysiewie nasion.

Dobór współczesny

Oferta bylin kwitnących w pierwszym roku uprawy jest już bardzo bogata i stale się poszerza. Dla przykładu, jedna z zagranicznych firm hodowlanych działających w Polsce poleca około 140 gatunków i odmian rozmnażanych z nasion (a ponadto taksony mnożone wegetatywnie). Niektóre z nich już wzbudziły duże zainteresowanie. Są to, między innymi, tawułka Arendsa (Astilbe x arendsii) 'Showstar', nachyłek wielkokwiatowy (Coreopsis grandiflora) 'Early Sunrise' (fot. 2), gailardia oścista (Gailardia aristata) 'Kobold', ostróżka wielkokwiatowa (Delphinium grandiflora) 'Blue Spiegel' (fot. 3), jastruń wielki (Leucanthemum maximum) 'Snow Lady' F1, rozwar wielkokwiatowy (Platycodon grandiflorum) 'Astra Blue' F1, szałwia rózgowata (Salvia superba) 'Blauknigin' i 'Rosaknigin', przetacznik kłosowy (Veronica spicata) 'Blue Bouquet'.


FOT. 2. NAJPOPULARNIEJSZA BYLINA NOWEJ GENERACJI KWITNĄCA W PIERWSZYM ROKU UPRAWY — COREOPSIS GRANDIFLORA 'EARLY SUNRISE'


FOT. 3. DELPHINIUM GRANDIFLORA 'BLUE SPIEGEL'

Co roku pojawiają się nowe, coraz bardziej atrakcyjne kreacje, na przykład 'Heliot' — odmiana nachyłka o koszyczkach dwubarwnych, żółto-brązowych  oraz 'Blue Scent' — odmiana lawendy o kwiatach intensywnie niebieskich. Obydwie odmiany wyróżnione zostały przez Fleuroselect, między innymi za zwarty i wyrównany pokrój oraz obfite i wczesne kwitnienie.

Produkcja z nasion lub sadzonek

Wymagania bylin odnośnie terminu wysiewu nasion i warunków rozwoju roślin są różne. Na przykład, optymalna temperatura kiełkowania nasion dzwonka karpackiego wynosi 20–22°C, a nachyłka wielkokwiatowego 15°C. Termin wysiewu dla większości gatunków przypada od grudnia do marca. Natomiast najlepszej jakości rośliny rozwaru wielkokwiatowego można uzyskać z wysiewu w 14. tygodniu roku, czyli na początku kwietnia. Przy wczesnych wysiewach konieczne jest doświetlanie asymilacyjne roślin do końca marca. Po upływie 4–6 tygodni od wysiewu nasion pikuje się siewki do paletmo średnicy oczek 3–5 cm. Można rozpocząć uprawę od zakupu rozsady wyprodukowanej w specjalistycznych firmach w paletach z 260–280 otworami. W zależności od gatunku, taki materiał wyjściowy jest w sprzedaży od połowy lutego, w marcu czy na początku kwietnia.

Rozmnażanie wegetatywne ma tę zaletę, że faza młodociana roślin uzyskanych z ukorzenienia wierzchołkowych sadzonek pędowych jest krótsza niż u siewek (fot. 4). Okres uprawy jest najkrótszy, jeśli sadzonki pędowe z zainicjowanymi pąkami kwiatowymi umieszczane są bezpośrednio w doniczkach — po 3, 4 sztuki w pojemniku. Sadzonki pobierane są zimą (XI–III) z roślin matecznych uprawianych w dużych pojemnikach. Zabezpieczone przed mrozem mateczniki wnoszone są przed planowanym terminem sadzonkowania do ciepłej szklarni (18°C) na okres około 3–4 tygodni. Wyrastające z pąków śpiących pędy, gdy osiągną odpowiednią długość, odrywane są z piętką i ukorzeniane. Na przykład, u nachyłka okółkowego (Coreopsis verticillata) z sadzonek ukorzenianych w końcu lutego można uzyskać w pełni kwitnące rośliny na połowę czerwca. Można także od połowy lutego do połowy czerwca zakupić ukorzenione sadzonki. Dzięki temu udaje się uzyskać w pierwszym roku kwitnące rośliny w doniczkach następujących gatunków i odmian: Coreopsis verticillata 'Zagreb' (fot. 5), 'American Dream', 'Moonbean', Erodium variabilis 'Bishops Form' (fot. 6), Lamium maculatum 'White Nancy', 'Pink Power', Lavandula angustifolia 'Hidcote Blue', 'Munstead', Lavandula dentata 'Royal Crown', Penstemon barbatus 'Garnet', 'White Bedder', 'Rubicunda', Thymus praecox 'Coccineus'.


FOT. 4. ROZMNAŻANE WEGETATYWNIE TAWUŁKI ARENDSA — PÓŁPRODUKT W DONICZKACH


FOT. 5. COREOPSIS VERTICILLATA ' ZAGREB' (NA DRUGIM PLANIE — ŁUBIN W POJEMNIKU)


FOT. 6. ERODIUM VARIABILIS

Już na etapie produkcji rozsad lub ukorzenionych sadzonek ważne jest spełnienie typowych dla gatunku wymagań co do temperatury, warunków świetlnych, składników pokarmowych, aby okres uprawy bylin był możliwie krótki.

Sadzenie do doniczek i dalsza uprawa

Aby rośliny zakwitły pod koniec lata, zaleca się je doniczkować od kwietnia do czerwca. U kilku gatunków (np. Echinacea purpurea, Penstemon barbatus, Penstemon hartwegii — fot. 7, Lupinus polyphyllus, Physostegia virginiana) termin sadzenia i wielkość naczynia mają wpływ na wysokość roślin. Te rosnące w większej objętości podłoża z reguły są niższe. W późniejszych terminach sadzenia należy używać mniejszych doniczek, gdyż ważne jest zachowanie proporcji między pojemnikiem a rośliną. Dla gatunków i odmian o niskim wzroście właściwe są doniczki o średnicy 8–13 cm, a dla wyższych —13–16-centymetrowe. Dla uzyskania obficiej kwitnących, zwartych roślin sadzi się w jednym pojemniku najczęściej po 3–5 siewek. Także przy zakupie rozsady wyprodukowanej w paletach obserwuje się, że u niektórych gatunków (np. u nachyłków) w jednej komórce rośnie kilka siewek. Przy sadzeniu nie należy ich rozdzielać ani usuwać części roślin.


FOT. 7. PENSTEMON HARTWEGII 'TUBULAR BELLS ROSE'

Do uprawy wybiera się podłoże standardowe, może to być torf wysoki z dodatkiem gliny, mieszanka torfu (70%), gliny (25%) i piasku (5%) wzbogacona nawozami wieloskładnikowymi lub o spowolnionym działaniu (1–2,5 g/dm3). W czasie uprawy rośliny te wymagają systematycznego dokarmiania. Przy nawożeniu z nawadnianiem zaleca się 0,04–0,06-procentową pożywkę. U niektórych gatunków (np. Gailardia aristata 'Kobold') celowe jest dwukrotne opryskiwanie retardantami wzrostu.
Przycięcie pędów nad 3., 4. parą liści wskazane jest w celu lepszego rozkrzewienia roślin, na przykład u ostogowca (Centranthus sp.), lub opóźnienia kwitnienia — o 4 tygodnie (np. kocimiętki — Nepeta nervosa).

Szczególne wymagania

Niektóre byliny wymagają specjalnych zabiegów indukujących kwitnienie. Po osiągnięciu przez rośliny odpowiedniej dojrzałości (u niektórych gatunków, np. Coreopsis grandiflora, Scabiosa caucasica, następuje zmiana formy liści) konieczne bywa traktowanie ich niską temperaturą (5°C) lub regulacja długości dnia i intensywności światła. Hodowcy określają dokładnie fazę rozwoju, w jakiej rośliny powinny być poddawane działaniu chłodu (np. powyżej 10 liści — Salvia x superba 'Blue Queen', a powyżej 16 liści — Coreopsis grandiflora 'Sunray').

Odmiany bylin, które kwitną w pierwszym roku, nie wymagają przechłodzenia. Niektóre z nich mogą zakwitnąć już po 3 miesiącach uprawy — w czerwcu, jeszcze przed naturalnym okresem kwitnienia w gruncie, ale najczęściej reagują na długość dnia. Niektóre gatunki lub odmiany zakwitają tylko w warunkach dnia długiego (np. Campanula carpatica 'Blue Clips', Coreopsis grandiflora 'Early Sunrise'). U innych (np. Coreopsis grandiflora 'Sunray') długi dzień jedynie przyspiesza kwitnienie i wpływa na zwiększenie liczby kwiatów. U jeszcze innych długi dzień zaledwie nieznacznie przyspiesza kwitnienie (Astilbe x arendsii). Byliny mogą być także obojętne wobec długości dnia (Veronica spicata 'Blue') lub szybciej zakwitać przy dniu krótkim (Aster sp.). Znajomość tych wymagań jest bardzo ważna ze względów ekonomicznych. Wielu polskich producentów, z uwagi na wysokie koszty energii, nie wprowadza do uprawy w okresie naturalnych dni krótkich roślin wymagających do kwitnienia dnia długiego. Istnieje jednak możliwość produkcji takich bylin pod ogrzewanymi osłonami bez konieczności doświetlania (przedłużania dnia) — dla gatunków lub odmian kwitnących w pierwszym roku latem i jesienią okres rozwoju młodocianego przypada zimą lub wczesną wiosną.