Nadmierny wzrost

To główny problem w uprawie czereśni. Te drzewa z natury rosną bardzo silnie. Bez ingerencji człowieka wytwarzają długie pędy z niewielką liczbą rozgałęzień bocznych. Takie czereśnie produkują drewno, a nie owoce. Najpopularniejszym sposobem ograniczenia siły wzrostu drzew jest ich cięcie, co jednocześnie stymuluje wyrastanie większej liczby pędów. Wykonane w niewłaściwym terminie, na przykład w okresie spoczynku drzew, opóźnia jednak ich wejście w okres owocowania. Energia drzewa kierowana jest wtedy na wzrost, a nie na formowanie pąków kwiatowych. Przy takim cięciu drzewa szczepione na podkładkach tradycyjnych rzadko rozpoczynają owocowanie wcześniej niż w piątym, szóstym roku po posadzeniu. Czynnikami zwiększającymi siłę wzrostu drzew i jednocześnie opóźniającymi formowanie się pąków kwiatowych są także dobre, zasobne gleby i obfite nawożenie.

Czereśnie mają tendencję do tworzenia konarów odchodzących od przewodnika pod ostrymi kątami. W rozwidleniach obumiera tkanka i połączenie z przewodnikiem staje się słabe, co często kończy się rozdarciem konarów. W tych miejscach także rak bakteryjny ma doskonałe warunki rozwoju (fot. 1).

FOT. 1. U NIEFORMOWANYCH CZEREŚNI W ROZWIDLENIACH POMIĘDZY KONARAMI A PRZEWODNIKIEM CZĘSTO DOCHODZI DO INFEKCJI RAKIEM BAKTERYJNYM DRZEW OWOCOWYCH

Co dały podkładki słabo rosnące?

Wprowadzenie do uprawy podkładek karłowych, takich jak 'GiSeLA 5' pozwala osiągnąć zadowalające plony już w trzecim roku po posadzeniu drzew, a formowanie koron — ze względu na słabszy wzrost pędów i tworzenie szerszych kątów z przewodnikiem — stało się łatwiejsze. Czereśnie na podkładkach słabo rosnących bez odpowiedniej pielęgnacji mają jednak drobniejsze owoce niż na podkładkach tradycyjnych. Należy pamiętać o tym, że czereśnie tworzą największe owoce u podstawy ubiegłorocznych pędów, na dwu- i trzyletnich gałęziach oraz na krótkopędach. Dlatego sadownik powinien prowadzić drzewo tak, aby miało jak najwięcej młodych pędów o długości około 30 cm.

Rodzaj cięcia

Zależy on od wielu czynników: warunków siedliskowych, odmiany, podkładki, dostępu do siły roboczej i kosztu pracy, a także — co bardzo ważne — od wiedzy i umiejętności sadownika. Przed założeniem sadu należy wybrać system, z którego następnie będą wynikać odpowiednie rodzaje cięcia i formowania koron. Dla poszczególnych systemów są opracowane ścisłe zalecenia, kiedy i jaką technikę należy zastosować. Poniżej w uproszczony sposób opisano, czego można się spodziewać po wykonaniu określonego cięcia lub zabiegu formującego koronę.

Skracanie jednorocznych przyrostów. Ten sposób cięcia stymuluje tworzenie pędów bocznych i jest często stosowany w pierwszych latach po posadzeniu w ekstensywnych systemach Spanish Bush i Steep Leader. Opóźnia zakładanie się pąków kwiatowych, a więc jednocześnie wejście drzew w okres owocowania.

Skracanie pędów starszych. Ta metoda cięcia również stymuluje tworzenie pędów bocznych, ale nie opóźnia owocowania drzew. Część pąków jest jednak usuwana razem z gałęziami, co obniża plonowanie drzew. Metodę tę stosuje się we wszystkich trzech systemach, zwłaszcza dla sztywnych, rosnących do góry gałęzi oraz dla zbyt silnie zwisających.

Cięcie odnawiające. Pozwala na wymianę gałęzi w koronie — stare zastępowane są nowymi (fot. 2). Są dwie metody cięcia odnawiającego. W pierwszej odcina się pędy na czopy o długości nawet do kilkudziesięciu centymetrów. Postępuje się tak, gdy gałęzie nie mają pędów bocznych. Z pędów wyrastających z czopa wybiera się następnie ten, który zastąpi odciętą gałąź. Ten sposób cięcia stosowany jest we wszystkich trzech systemach dla otrzymania owoców wysokiej jakości. Drugi sposób jest charakterystyczny dla systemu Vogel Central Leader, ale jest także stosowany w Steep Leader. Wykorzystujemy go w okresie, kiedy boczny pęd na gałęzi, którą chcemy skrócić zaczyna rosnąć do góry, lub gdy gałąź jest zbyt stara. Cięcie wykonuje się w taki sposób, aby pęd wyrastający przejął funkcję gałęzi, którą wycina się kilka oczek od nasady wyrastającego pędu. Należy przestrzegać zasady, aby wierzchołek nowego pędu był powyżej pozostawionego czopa (rys.). Postępowanie takie zapobiega wyrastaniu silnych pionowych pędów, a pozostawiony pęd rośnie słabiej i poziomo. Innym sposobem cięcia odnawiającego jest metoda Brunnera. Polega na kombinacji dwóch sposobów cięcia w celu ograniczenia siły wzrostu młodych drzew. Najpierw skraca się silny rosnący pionowo do góry pęd, a także sąsiedni słabszy. Ma to na celu odciągnięcie energii wzrostu od cieńszego pędu w kierunku grubszego. Gdy na silniejszym skróconym pędzie nowe przyrosty osiągną długość około 20–25 cm usuwa się go całkowicie. Postępowanie takie pozwala na pozbycie się zbyt silnych gałęzi bez stymulacji nadmiernego wzrostu nowo wyrastających pędów. Metoda ta może być stosowana w systemach Steep Leader i Spanish Bush.

FOT. 2. PRAWIDŁOWO PRZEPROWADZONE CIĘCIE ODNAWIAJĄCE CZEREŚNI

Cięcie prześwietlające. Polega na usuwaniu gałęzi z wnętrza korony tak, aby zwiększyć dopływ światła. Ten sposób cięcia tylko w niewielkim stopniu wpływa na siłę wzrostu nowych pędów i nie opóźnia ich owocowania. Może być stosowany we wszystkich trzech systemach.

Przyginanie pędów. Ma na celu zwiększenie kątów pomiędzy konarami a przewodnikiem. Ponadto zwiększa penetrację światła do wnętrza korony i przyspiesza wejście drzew w okres owocowania. W systemach Steep Leader i Spanish Bush dla uzyskania szerokich kątów rozwidleń używa się najczęściej wykałaczek, które umieszcza się między pędem a przewodnikiem. W systemie Vogel Central Leader cel ten osiąga się za pomocą spinaczy do bielizny. Zarówno wykałaczki, jak i spinacze zakłada się, gdy pędy mają długość około 10 cm. Później można używać specjalnych klamerek. Młode gałęzie dla uzyskania właściwych kątów są odginane i przywiązywane sznurkiem do kotew lub drutów biegnących wzdłuż rzędów.

Cięcie letnie. Może być prowadzone w każdym systemie, ale zalecane jest głównie dla Spanish Bush i Vogel Central Leader. W porównaniu z cięciem w okresie spoczynku, ogranicza ono siłę wzrostu drzew i sprzyja zawiązywaniu pąków kwiatowych. W przypadku czereśni na podkładkach słabo rosnących prowadzi jednak do zawiązania zbyt dużej liczby owoców na drzewie, co odbija się niekorzystnie na ich jakości. Ponadto pędy wyrastające po cięciu letnim tworzą zazwyczaj ostre kąty. Dlatego, należy zachować równowagę między cięciem letnim a wiosennym.

Inne metody. Nacinanie pędów  to kolejny sposób mający "zachęcić" pędy do tworzenia rozgałęzień bocznych (fot. 3). Pędy nacina się za pomocą noża lub tasaka powyżej pąka, z którego chcemy, aby wybił pęd. Głębokość nacięcia powinna sięgać 1/3–1/2 grubości pędu.
Amerykańscy farmerzy używają często preparatu Promalin do uzyskania rozgałęzień bocznych w pożądanym miejscu. Nanoszą go na jednoroczne pędy w fazie pękania pąków. Dla uzyskania dobrego efektu wskazane jest malowanie całej powierzchni pędu, gdzie ma powstać nowy przyrost, a nie tylko pąka. Stosowanie promalinu nie jest konieczne w żadnym systemie prowadzenia drzew, ale w niektórych przypadkach może być pomocne.

FOT. 3. NACINANIE PĘDÓW NAD PĄKIEM POZWALA UZYSKAĆ NOWY PĘD W OKREŚLONYM MIEJSCU

Autor jest pracownikiem ISK w Skierniewicach