Obiekty i ich wyposażenie

Szklarnie zajmujące prawie 23 000 m² obrazują, jak zmieniało się gospodarstwo państwa Prusów. Są tu typowe "sześćsetki" z lat siedemdziesiątych ub. wieku, 7-letnie "ukrainki" — zblokowane, o nawach szerokości 6,4 m i ścianach bocznych wysokości 3 m oraz nowe obiekty z nawami szerokości 9,6 m (3 x 3,2 m) i ścianach wysokości 4 m. Ta szklarnia o powierzchni 9200 m² ma konstrukcję nośną ze stali ocynkowanej i profili aluminiowych, jej ściany są pokryte podwójnie szkłem grubości 4 mm, a cała jest podzielona na dwie strefy kontroli i sterowania parametrami klimatu.

W każdym obiekcie znajdują się trzy obwody grzewcze. Podstawowym jest dolny, zbudowany z rur o średnicy 51 mm. Górny, o takim samym przekroju rur, włączany jest, gdy dwa pozostałe obwody nie mogą dogrzać bloku do odpowiedniej temperatury. Ponadto służy do topienia śniegu na dachu szklarni, aby nie stanowił zagrożenia konstrukcji i nie zacieniał upraw. Trzecim jest ogrzewanie wegetacyjne z możliwością regulacji wysokości rur grzewczych mających średnicę około 27 mm. Pozwala ono sterować wzrostem i rozwojem roślin oraz służy bezpośredniemu dogrzewaniu gron (fot. 1).

FOT. 1. ZA POMOCĄ RUCHOMYCH RUR SYSTEMU OGRZEWANIA WEGETACYJNEGO MODYFIKUJE SIĘ KLIMAT WOKÓŁ ROŚLIN ORAZ TEMPO ICH WZROSTU I ROZWOJU

Każda szklarnia ma niezależny komputer klimatyczny, przesyłający dane do komputera centralnego, który może sterować temperaturą wody w poszczególnych obwodach grzewczych, wietrzeniem, dozowaniem dwutlenku węgla, fertygacją, pracą wentylatorów, a także uruchamianiem kurtyn służących do ograniczenia ogrzewanej kubatury i cieniowania obiektu w upalne dni (fot. 2). Wentylatory umieszczone pod kratownicą mieszając powietrze powodują wyrównanie temperatury w całej szklarni, równomierne rozprowadzenie CO₂, a także zmniejszenie wilgotności powietrza pomiędzy roślinami. W obiekcie tym prowadzi się też całodobowy komputerowy monitoring wilgotności i EC maty. Wszystkie parametry mogą być przedstawiane graficznie i są przechowywane w pamięci komputera.

FOT. 2. STEROWANE KOMPUTEROWO KURTYNY OGRANICZAJĄ STRATY CIEPŁA I CIENIUJĄ UPRAWY

Dokarmianie dwutlenkiem węgla

Ryszard Prus od roku 1998 prowadzi dokarmianie roślin dwutlenkiem węgla. Obecnie stosowany jest system duński — wolno dozujący. Polega on na ciągłym, powolnym wypływie płynnego CO₂ do parownicy, skąd już jako gaz przesyłany jest liniami rozprowadzającymi — są to węże elastyczne o średnicy 12 mm z wszytymi co 1,5 m emiterami labiryntowymi, rozmieszczone co drugi rząd roślin. Komputer uruchamia dozowanie CO₂ w godzinę po wschodzie słońca, a odcina dopływ gazu do szklarni dwie godziny przed zachodem. Dla roślin w fazie rozsady stężenie wynosi do 700 ppm, później — 800–1200 ppm.
Z obserwacji pana Ryszarda wynika, że wykorzystanie dwutlenku węgla zwiększa przyrost masy roślin i owoców oraz przyspiesza zbiór pomidorów o około 7–10 dni.

Technologia uprawy

Pomidory uprawiane są w 3-warstwowych matach wełny mineralnej najnowszej generacji, które użytkuje się jeden sezon. Rozsadę sadzi się na przełomie stycznia i lutego, gdy pierwsze grono (nad 12. liściem) jest w pełni kwitnienia. W płytę długości 1 m sadzi się 3 rośliny, co daje zagęszczenie około 2,5 rośl./m².

Skład pożywki ustala się na podstawie analizy wody i w zależności od fazy rozwojowej rośliny. Do fertygacji używa się nawozów jednoskładnikowych, zestawu mikroelementów i kwasu azotowego. Przed sadzeniem EC w kostkach ma wartość 7,0 mS/cm, natomiast maty zalewa się pożywką o EC 2,9–3,0, co ułatwia ich przerastanie przez korzenie. W 2–3 dni po posadzeniu rozsady na płycie wełny wykonuje się dwa pionowe nacięcia. Pomidory uprawia się w tym gospodarstwie na pożywce o wysokim EC — nawet latem nie obniża się jego wartości poniżej 2,8. W połowie marca EC wynosi 3,4. Do połowy kwietnia polecenia nawadniania z nawożeniem komputer otrzymuje "ręcznie", później odbywa się to automatycznie, według natężenia światła.

Uprawiane odmiany należą do typu pomidorów mięsistych. Na pierwszych osiem gron zakładane są łuki zabezpieczające przed załamywaniem gron, a liczba owoców w każdym jest redukowana do czterech.

Do ochrony roślin wykorzystuje się entomofagi: Macrolophus caliginosus, Encarsia formosa zwalczające mączlika szklarniowego oraz Phytoseiulus persimilis — zwalczającego przędziorki. Do zapylania wykorzystuje się trzmiele, które wprowadza się do szklarni, gdy kwitnie pierwsze grono — w końcu stycznia.

W gospodarstwie Marii i Ryszarda Prusów dużą wagę przywiązuje się do zachowania higieny. Przy wejściach do wszystkich szklarni rozłożone są dywaniki, nasączone środkiem dezynfekcyjnym w celu uniemożliwienia przeniesienia na obuwiu jakichkolwiek patogenów. Skrzynki na pomidory używane są w dwóch obiegach. Przychodzące z zewnątrz nie trafiają do szklarni — po umyciu i odkażeniu kierowane są do sortowni, gdzie są napełniane, a następnie z magazynu wywożone przez odbiorców. Drugi obieg stanowią skrzynki, do których zbiera się owoce. Przewożone są tylko do sortowni i nie wydostają się na zewnątrz gospodarstwa. Po zbiorach dokładnie odkaża się wszystkie obiekty wraz z urządzeniami i drobnym sprzętem.

Zbyt odbywa się poprzez grupę stałych odbiorców hurtowych. Owoce pakowane są w firmowe kartony po 6 kg lub skrzynki z naklejkami firmowymi. Problemów ze sprzedażą w roku 2002 nie było, dzięki m.in. wysokiej jakości pomidorów. Uzyskiwane ceny wahały się od 10,50 zł/kg na początku kwietnia do 0,85 zł/kg w sierpniu. Według właściciela gospodarstwa, rynek jest coraz bardziej wymagający. Obserwuje się ostatnio większy popyt na owoce typu mięsistego o masie 180–200 g.

Ryszard Prus (fot. 3) odnosi sukcesy w produkcji dzięki zdobytej wiedzy oraz wykorzystaniu najnowszej techniki i technologii uprawy. Corocznie odwiedza Dni Ogrodnika w Tłokinii Kościelnej.

FOT. 3. RYSZARD PRUS W SWOJEJ SZKLARNI —
STAN UPRAW Z POŁOWY MARCA BIEŻĄCEGO ROKU

Mgr inż. Stanisław Zabarski jest pracownikiem Wielkopolskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego — kierownikiem Zespołu Doradztwa w Kaliszu