Cła
Nasz wysoki import oraz ujemne saldo obrotów ma miejsce, mimo stosunkowo wysokich ceł w przywozie przetworów pomidorowych, zwłaszcza koncentratu (tab. 1). W imporcie z UE Polska stosuje ogólnie obowiązujące stawki ceł, ulgi dotyczą dostaw z krajów CEFTA oraz Litwy i Łotwy. Decyduje to o niewielkim (w latach 1998–2002 średnio 18%*) udziale UE w przywozie do naszego kraju koncentratu pomidorowego (stawki celne wynoszą tu 0,6–0,7 euro/kg, co stanowiło w tym okresie około 80–90% średniej ceny koncentratu importowanego ze Wspólnoty). Dostawy z UE dominują jedynie w przywozie pomidorów w puszkach (tab. 2). Import koncentratu, ze względu na konkurencję cenową tego produktu z zagranicy, obciążony był w niektórych latach dodatkowymi cłami, na które zezwalają przepisy WTO.
TABELA 1. CŁA W POLSKIM IMPORCIE PRZETWORÓW POMIDOROWYCH
źródło: Polska Taryfa Celna, Warszawa 2003 r.
TABELA 2. GEOGRAFICZNA STRUKTURA IMPORTU WYBRANYCH PRZETWORÓW POMIDOROWYCH
Ilość sprowadzanego koncentratu pomidorowego odpowiadała średnio w latach 1996–2002 około 75% produkcji krajowej (rys. 1), przywóz suszy i pomidorów w puszkach wielokrotnie ją przekraczał, importowany keczup odpowiada około 15% produkcji krajowej, a sok pomidorowy — około 2%.
RYS. 1. PRODUKCJA I IMPORT KONCENTRATU POMIDOROWEGO W POLSCE
Po integracji
Eliminacja ceł w obrotach z państwami-członkami UE zwiększy import koncentratu pomidorowego z południowych krajów Wspólnoty. Ponieważ unijne stawki celne w imporcie z krajów spoza Wspólnoty są obecnie niższe od polskich, po integracji zwiększyć się może także przywóz koncentratu z krajów trzecich, przede wszystkim z Turcji oraz Chin. Produkt ten wytwarzany w południowych krajach UE, na Węgrzech, w Turcji czy Chinach, jest bowiem zdecydowanie tańszy od polskiego. W latach 1998–2002 średnie ceny sprowadzanego z zagranicy koncentratu pomidorowego wynosiły 3,20 zł/kg (z UE 3 zł/kg — rys. 2)**, polskiego — 3,5–4 zł/kg. Obniżenie polskich cen do poziomu importowych oznaczałoby konieczność spadku notowań surowca, które już obecnie (w latach 1998–2002 średnio 0,32–0,35 zł/kg) większości ogrodników nie gwarantują opłacalności produkcji. W rezultacie powierzchnia upraw pomidorów polowych w naszym kraju systematycznie maleje.
RYS. 2. CENY IMPORTOWANEGO KONCENTRATU POMIDOROWEGO
Spodziewany zwiększony import koncentratu czyni koniecznym skorzystanie z dopłat do przetwórstwa tych warzyw (0,0345 euro/kg, czyli obecnie około 0,14 zł/kg). Pozwoliłyby one na utrzymanie wypłat dla producentów pomidorów dla przetwórstwa na dotychczasowym poziomie.
Istotnego zagrożenia dla krajowej produkcji nie stanowi natomiast eliminacja stawek celnych w imporcie suszy pomidorowych czy pomidorów w puszkach. Nie zwiększy się też znacznie konkurencyjność importowanych pomidorów mrożonych. Wielkość przywozu wszystkich tych produktów wyznaczona będzie skalą popytu krajowego. Skorzystanie z dopłat oznaczać może jednak szansę obniżenia kosztów produkcji tych przetworów (także wtórnie przetworzonych, głównie keczupu), a w konsekwencji ich cen detalicznych.
* — w rzeczywistości udział UE w polskim imporcie koncentratu jest znacznie większy, a przywóz z krajów CEFTA (zwłaszcza koncentratu z Czech, Słowacji) czy krajów bałtyckich dotyczy prawdopodobnie produktów wytwarzanych w innych krajach, w tym też unijnych
** — dotyczy koncentratu w opakowaniach masowych (powyżej 199 kg), który dominuje (ponad 80%) w imporcie
Dr Bożena Nosecka jest pracownikiem Zakładu Ekonomiki Ogrodnictwa w Instytucie Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej w Warszawie