Zawartość chloru w roślinach

Chlor odgrywa istotną rolę w wielu procesach fizjologicznych roślin (wpływa na fotosyntezę, gospodarkę wodną) i chociaż zaliczany jest do mikroelementów, jego przeciętna zawartość w roślinie wynosi 2–20 mg/g suchej masy i jest to zawartość typowa dla makroskładników. Dla optymalnego wzrostu większości gatunków roślin zapotrzebowanie na chlor wprowadzany z nawożeniem wynosi jednak tylko 0,2–0,4 mg/g suchej masy. Przez rośliny jest on pobierany z różnych źródeł: z nawozów, opadów atmosferycznych, z wody używanej do nawadniania czy z zanieczyszczonego powietrza. W związku z tym częściej spotykamy się z toksyczną ilością tego pierwiastka niż jego deficytem. W roślinach chlor występuje przede wszystkim w postaci jonowej Cl ^–, aczkolwiek niewielkie jego ilości znajdują się również w ponad 130 związkach organicznych. Jon Cl^–  odgrywa ważną rolę w procesie transpiracji — jako anion towarzyszący potasowi bierze udział w procesie otwierania i zamykania aparatów szparkowych.

Chlor w pożywkach

Optymalna zawartość chlorków w pożywkach hydroponicznych stosowanych w uprawie pomidorów nie jest dokładnie ustalona. Do niedawna dla pożywek polecanych do uprawy na wełnie mineralnej, maksymalne stężenie jonów Cl^– w roztworze na kapilarze wynosiło 35 ppm, natomiast w macie uprawowej — 70 ppm. Ostatnie prace naukowe sugerują, że w prawidłowym nawożeniu pomidorów zawartość chloru powinna wynosić 50 ppm Cl^– na kapilarze i 100 ppm w strefie wzrostu systemu korzeniowego, chociaż zakres tolerancji pomidorów wobec chlorków jest dużo wyższy. Przy właściwej zawartości jonów Cl^–stwierdzono lepszy transport wapnia w roślinie (ponieważ jony Cl^– biorą udział w otwieraniu i zamykaniu szparek), a większa zawartość wapnia w roślinie ogranicza problemy z suchą zgnilizną wierzchołkową. Natomiast nadmiar jonów Cl^– może prowadzić do powstawania na owocach pomidora złocistych plamek, które zawierają cienkie kryształki soli wapnia, prawdopodobnie szczawianów wapnia.

Wpływ chlorku sodu na EC

Chlor do roztworu nawozowego możemy wprowadzić poprzez dodawanie do pożywek nawozów chlorkowych (KCl, NaCl, CaCl₂, MgCl₂) oraz kwasu solnego (HCl). Wybór związku zależy od możliwości zbilansowania pożywki oraz od okresu uprawy pomidorów. Przy wczesnych uprawach w okresach niedoboru światła, dla zwiększenia przewodności właściwej (EC), a tym samym łatwiejszego pobierania składników przez rośliny, możemy dodać chlorek sodu (NaCl) zamiast zwiększać zawartość innych składników w pożywce. Jest to również tańsza metoda zwiększania przewodności właściwej pożywek. Dodanie pozostałych składników nawozowych (N, P, K, Ca, Mg) w celu podniesienia EC prowadzi do zwiększenia koncentracji jonów w środowisku korzeniowym ponad poziom, który jest wtedy roślinie potrzebny. Również w pozostałych okresach uprawy zwiększenie EC pożywki przez dodawanie chlorku sodu może być korzystne dla roślin, ponieważ pozwala na zmniejszenie zawartości potasu w roślinach, bez wpływu na jakość owoców. Sód jest pierwiastkiem mniej antagonistycznym niż potas w stosunku do wapnia i magnezu, dlatego umożliwia poprawienie zaopatrzenia roślin w magnez i wapń — jest to szczególnie ważne, gdy owoce pomidorów szybko się wypełniają a system korzeniowy roślin jest słaby. Obecność w pożywce jonów Cl^–  wpływa na ograniczenie pobierania jonów NO₃^–, ich nadmiar prowadzi, między innymi, do opóźnienia owocowania i gorszego wybarwiania się owoców). Wzrost przewodności właściwej pożywki po dodaniu NaCl (lub innych składników nawozowych) powoduje:

• poprawienie jakości owoców — poprzez zwiększenie zawartości suchej masy, cukrów oraz kwasowości;
• zabezpiecza owoce przed pękaniem (co jest bardzo istotne przy uprawie odmian drobnoowocowych typu cherry, które uprawiamy przy EC powyżej 8 mS/cm);
• może jednak prowadzić do nieznacznego zmniejszenia wielkości owoców.

Większe problemy z jakością owoców występują przy niskim EC — następuje wówczas osłabienie skórki, zmniejszenie twardości i trwałości przechowalniczej pomidorów.

Jony Na⁺ i Cl^– utrzymują właściwe EC pożywki, ale pobierane są w małych ilościach (rys.). Analizy pożywek przeprowadzone w Skierniewicach w 2002 r. w uprawie pomidorów na wełnie mineralnej wykazały pobieranie jonów Cl^– w okresie dużego przyrostu owoców i intensywnego plonowania (maj, czerwiec, lipiec, sierpień).

Zawartość chloru w pożywce pobieranej z kapilar, mat i przelewów

Przy uprawie pomidorów w systemach zamkniętych z recyrkulacją pożywki, zawartość jonów Na+ i Cl– może jednak bardzo szybko osiągnąć poziom szkodliwy dla roślin. Dlatego w tych systemach uprawy podnoszenie EC za pomocą NaCl się nie sprawdza.

Chlorek wapnia

Gdy woda do sporządzania pożywek ma odczyn alkaliczny — zawiera ponad 50 ppm HCO₃^– — powinna być neutralizowana kwasami. Zazwyczaj wykorzystuje się do tego kwas azotowy lub fosforowy (częściowo można je zastąpić kwasem solnym HCl). Należy pamiętać o tym, że z kwasem azotowym wprowadzamy znaczne ilości azotu, który jest zwykle dostarczany również z saletrą wapniową — do niedawna jedynym nawozem wprowadzającym wapń do pożywek. W takich przypadkach, aby utrzymać właściwą zawartość azotu i wapnia w roztworze, zamiast saletry można używać chlorku wapnia (CaCl₂) pamiętając, aby poziom Cl^– nie przekraczał 50 ppm.

Od paru lat, przy bilansowaniu pożywek do uprawy pomidora na wełnie mineralnej niektórzy producenci część wapnia wprowadzają w postaci chlorku wapnia. Dodatkową zaletą używania tego związku jest poprawienie transportu wapnia w roślinach w obecności jonów Cl^–, co sprzyja ograniczeniu występowania suchej zgnilizny wierzchołkowej owoców.