Ogólne stężenie składników (EC) w pożywce i podłożu
W okresowych wymaganiach nawozowych roślin trzeba uwzględniać ogólne stężenie składników, ich wzajemny stosunek oraz odczyn pożywki i podłoża. Prawidłowe odżywienie roślin (ilość jonów dostarczanych) zależy także od możliwości pobrania ich przez roślinę przy określonej wilgotności podłoża. Przemieszczanie jonów, przede wszystkim fosforu i potasu do korzeni jest tym większe, im lepsze jest nawilgocenie i wyższe stężenie jonów w roztworze znajdującym się w podłożu.
Na pobieranie jonów potasu wpływa również ogólne stężenie składników. Jony NO3– są lepiej pobierane w środowisku kwaśnym, natomiast NH4+ w słabo kwaśnym. W przypadku magnezu zależy to także od zawartości wapnia. Jony wapnia przyswajane są na ogół bardzo dobrze, zmniejszone ich pobieranie może nastąpić przy niskiej wartości pH (poniżej 5,5 w uprawach bezglebowych oraz 5,8 w uprawach tradycyjnych).
Ogólne stężenie składników w pożywce w zależności od faz wzrostu
Przeciętne zalecane stężenia składników dozowanych pożywek w okresie przygotowania rozsady ujęto w tabeli 1, a po posadzeniu roślin na miejsce stałe — w tabeli 2.
Tabela 1. Zalecane stężenia składników i odczyn pożywek w okresie przygotowywania rozsady dla bezglebowej uprawy pomidorów (w wełnie mineralnej)
* jeśli odczyn po pierwszym nasączeniu kostek wzrasta powyżej
pH 6,2, to należy go obniżyć do pH 5,0–5,3
Tabela 2. Zalecane ogólne stężenia składników i odczyn pożywek
w szklarniowo-tunelowej uprawie pomidorów
* w uprawie pomidorów w podłożach mineralnych
** wyższe przy braku światła i dla odmian o przewadze cech wegetatywnych
W okresie przygotowania rozsady stężenie składników w pożywce należy dostosować przede wszystkim do warunków świetlnych (EC wyższe od optymalnego o 0,2–0,3 mS/cm przy natężeniu światła poniżej 8 tysięcy lux) oraz wymaganego stężenia EC w kostkach (fot. 1, tab. 3), a także do okresu wzrostu rozsady.
Fot. 1. System korzeniowy rozsady przy nadmiernym stężeniu składników pokarmowych w podłożu z wełny mineralnej
Tabela 3. Zalecany zakres stężenia składników w podłożu z wełny mineralnej w okresie przygotowania rozsady
Po posadzeniu pomidorów na miejsce stałe przeciętne wartości stężenia składników w pożywkach dozowanych są zależne od fazy wzrostu roślin oraz rodzaju podłoża uprawowego — mineralnego (wełna mineralna) lub organicznego (kokos, torf).
Podłoża organiczne, w porównaniu z mineralnymi, wymagają utrzymywania wyższego stężenia składników — dla zachowania równowagi pomiędzy wzrostem wegetatywnym a rozwojem generatywnym. Wskazane jest także podawanie mniejszej ilości pożywki, zwłaszcza w początkowym okresie wzrostu pomidorów.
Na początku uprawy — od rozstawienia roślin do okresu kwitnienia pierwszego grona — EC pożywki w podłożach organicznych powinno wynosić około 3,5 mS/cm (nawet do 3,8 mS/cm), w dalszym okresie uprawy EC obniżamy do 3,0–3,2 mS/cm.
Niezależnie od rodzaju podłoża uprawowego, stężenie pożywki należy dostosować do warunków świetlnych oraz regulować tak, aby zachować równowagę wegetatywno-generatywną. Nawet krótkotrwale pogorszenie warunków świetlnych wymaga podniesienia stężenia (zwiększone EC o 0,2–0,3 mS/cm). Dla ograniczenia wzrostu wegetatywnego (fot. 2)
zwiększamy EC pożywki, a przy nadmiernym rozwoju generatywnym (fot. 3) stężenie zmniejszamy.
Fot. 2. Nadmierny wegetatywny wzrost roślin — duża masa liściowa, ograniczone wytwarzanie kwiatów i zawiązywanie owoców
Fot. 3. Rośliny o zbyt silnym rozwoju generatywnym, przy osłabionym wzroście wegetatywnym — słabo rozbudowane liście, dużo jednocześnie dorastających owoców
Stężenie podawanej pożywki należy dostosować do stężenia składników w podłożu — do EC wyciągu z mat uprawowych (tab. 4).
Tabela 4. Stężenie składników w podłożu uprawowym w bezglebowej uprawie pomidorów
Wyższe od optymalnego stężenie składników w podłożu powoduje uzyskanie owoców lepszej jakości, ale wolniejszy wzrost roślin. Optymalne stężenie składników w przeciętnych warunkach uprawy w okresie pełni wegetacji roślin powinno wynosić 2,8–4,2 mS/cm. Wzrost wartości EC świadczy o nadmiernym nagromadzeniu się składników w podłożu lub przesychaniu podłoża. Stężenie składników w podłożu wzrasta również przy nieprawidłowym dozowaniu pożywki:
-
niedostosowanym do spadku wilgotności w ciągu dnia i do różnicy pomiędzy zapotrzebowaniem w dzień i w nocy;
-
za późnym rozpoczynaniu, a za wczesnym kończeniu nawadniania;
-
zbyt małych jednorazowych dawkach, a także przy małej aktywności systemu korzeniowego.
Skutkiem utrzymywania przez dłuższy czas nadmiernie wysokiego stężenia składników jest uszkodzenie korzeni oraz zmniejszenie pobierania wapnia i magnezu, a także zwiększenie przyswajania potasu i fosforu. Niskie EC wskazuje na zbyt małą ilość podawanych składników w stosunku do wymagań pokarmowych roślin, lub nadmierne nawilgocenie podłoża. Zjawisko to występuje bardzo często przy nadmiernym obciążeniu roślin owocami. W celu uzyskania właściwej przewodności roztworu w matach stężenie roztworu podwyższa się stopniowo, nie więcej niż o 0,5 mS/cm jednorazowo.
Stężenie składników w podłożach należy dostosować nie tylko do fazy wzrostu roślin, ale także do wymagań uprawianej odmiany i warunków panujących w obiekcie. Utrzymywania wyższego niż standardowe ogólnego stężenia składników wymagają odmiany mięsiste — EC wyższe o 0,2–0,4 mS/cm. Dla odmian całogronowych i drobnoowocowych typu "cherry" — EC powinno być niższe od standardowego o 0,4–0,6 mS/cm.