• 12-636-18-51
  • wydawnictwo@plantpress.pl
ogrodinfo.pl
sad24.pl
warzywa.pl
Numer 06/2004

UPRAWA OBERŻYNY (cz. I)

Od kilku lat obserwuje się zainteresowanie producentów uprawą oberżyny, której okazałe fioletowe owoce stanowią atrakcyjną ofertę na rynku świeżych warzyw. Ze względu na wysokie wymagania środowiskowe, towarową uprawę oberżyny można prowadzić u nas przede wszystkim w tunelach foliowych (fot. 1), chociaż na Lubelszczyźnie dobre rezultaty uzyskuje się także uprawiając ten gatunek w polu — na glebach ciepłych, żyznych, na stanowiskach o wystawie południowej, osłoniętych od porywistych wiatrów (fot. 2), dobierając odmiany dostosowane do mniej korzystnych warunków.


Fot. 1. W okolicach Krakowa oberżyna uprawiana jest w tunelach igołomskich


Fot. 2. W polowej uprawie oberżyny można wykorzystywać ochronne pasy kukurydzy

Wymagania termiczne i świetlne

Oberżyna należy do gatunków bardzo ciepłolubnych. Optymalne warunki wzrostu tego warzywa zapewnia temperatura powietrza w dzień 25–28°C, a nocą nie niższa od 16–18°C. W takiej temperaturze następuje prawidłowy wzrost i rozwój roślin, sprzyjają one prawidłowemu kwitnieniu oraz zawiązywaniu i dorastaniu owoców. W temperaturze niższej od 15–16°C obserwuje się osłabienie wzrostu oberżyny, a także masowe zrzucanie kwiatów i zawiązków. Zbyt wysoka temperatura, powyżej 34°C, jest również niewłaściwa. W okresie kwitnienia prowadzi do opadania niezapylonych kwiatów. Owoce dorastające w takich warunkach termicznych są gorszej jakości — mają mniejszą masę i twardszą skórkę. Szybko uzyskują wówczas ciemnofioletowe wybarwienie, ale trwałość tej barwy jest krótka — po kilku dniach traci ona swoją intensywność i przechodzi w ciemnożółtą lub brązową. Owoce, które przydatność użytkową uzys­kują w niższej temperaturze, są nieznacznie słabiej wybarwione, ale zdecydowanie dłużej utrzymują fioletową barwę i połysk.

Oberżyna ma wysokie wymagania także co do temperatury podłoża, która w okresie wzrostu powinna być wyższa od 20°C. Temperatura gleby lub podłoża niższa od 17°C jest przyczyną zahamowania wzrostu roślin, opadania kwiatów i zawiązków. Dopiero w okresie owocowania oberżyna wykazuje nieznacznie mniejsze wymagania co do temperatury podłoża.

W ciągu całego okresu uprawy oberżyna wymaga świat­ła o dużej intensywności. Warunki świetlne wywierają duży wpływ na kwitnienie i owocowanie oberżyny w uprawie pod folią. Polepszenie warunków nasłonecznienia można uzyskać przez cięcie i właściwe formowanie roślin.

Wymagania wodne i glebowe

Wysokie są również wymagania wilgotnościowe oberżyny. Najwięcej wody warzywo to potrzebuje w okresie zawiązywania i dorastania owoców. Optymalna wilgotność gleby lub podłoża wynosi 75% polowej pojemnoś­ci wodnej, a w okresie maksymalnych potrzeb 80–85%. Oberżyna bardzo silnie i szybko reaguje na zmienne warunki powietrzno-wodne podłoża. Przy nieregularnym dostarczaniu wody następuje natychmiastowe zrzucanie kwiatów i zawiązków. W okresie plonowania przy niedostatku wody na owocach pojawia się sucha zgnilizna wierzchołkowa, której objawy są następstwem niedoboru wapnia w owocach. Składnik ten dostarczany jest za pośrednictwem wody z podłoża lub z gleby do najszybciej rosnących części roślin. Wapń nie ma zdolności przemieszczania się w roślinie, na przykład z liści do organów deficytowych, którymi są owoce.

Oberżyna jest bardzo wrażliwa na wysoką wilgotność powietrza, która sprzyja silniejszemu rozwojowi chorób, zwłaszcza porażeniu roślin przez szarą pleśń (fot. 3).
W warunkach wysokiej wilgotności obserwuje się również słabsze zapylenie kwiatów. Niska wilgotność — poniżej 50% względnej wilgotności — jest także niewskazana, gdyż wzmaga transpirację roślin i jest jedną z przyczyn opadania kwiatów bez zapylenia na skutek szybkiego wysychania ziaren pyłku i znamion słupków.


Fot. 3. Wysoka wilgotność powietrza sprzyja rozwojowi szarej pleś­ni (objawy na kwiatach)

Oberżyna ma szczególne wymagania co do gleby lub substratu. Najlepsze warunki zapewnia podłoże ciepłe, bogate w substancję organiczną i składniki mineralne, o odczynie lekko kwaśnym (pH 6,0–6,6). Oberżyna uprawiana w stałym gruncie tunelu potrzebuje gleby o uregulowanych stosunkach wodno-powietrznych, przewiewnej i przepuszczalnej. Korzystne dla tego gatunku jest jesienne nawożenie dobrze rozłożonym obornikiem w ilości 0,6–1,0 t na 100 m2.

Przygotowanie rozsady

W zależności od regionu naszego kraju, optymalnym terminem sadzenia rozsady oberżyny do nieogrzewanego tunelu foliowego jest druga, względnie trzecia dekada maja. Na przygotowanie rozsady oberżyny na ten termin sadzenia potrzeba około 8–10 tygodni. Okres produkcji rozsady jest dłuższy niż u papryki, gdyż ober­­-żyna w fazie młodocianej charakteryzuje się bardzo powolnym wzrostem. Nasiona wysiewa się w drugiej dekadzie marca w ilości 1–2 gramów na 1 skrzynkę wysiewną (z 1 grama nasion w optymalnych warunkach można uzys­kać 150–200 sztuk dobrej rozsady) w podłoże lekkie i ciep­łe. Odpowiednie jest mieszane podłoże (ziemia kompostowa : substrat torfowy : piasek rzeczny* — 2 : 1 : 1). Nasiona wysiewa się w płytkie rowki w rzędy odległe o 3–4 cm, pojedynczo, w odległości 1,0–1,5 cm, a następnie przykrywa się cienką warstwą (0,5 cm) piasku rzecznego oraz folią perforowaną lub włókniną, zabezpieczającą podłoże przed przeschnięciem. W okresie kiełkowania w mnożarce należy utrzymać wysoką temperaturę. Gdy podłoże ma 24–28°C, nasiona oberżyny kiełkują po 5–8 dniach a przy 20–22°C wschody trwają 2 tygodnie lub dłużej.

Ze względu na długą i trudną regenerację systemu korzeniowego oberżyny zalecana jest uprawa tego warzywa z rozsady doniczkowanej (fot. 4). Do jej produkcji najlepsze są doniczki o średnicy 8–10 cm, wypełnione substratem z torfu wysokiego. Siewki pikuje się, gdy mają całkowicie rozłożone liścienie i zaczątek pierwszych liści właściwych. Po przepikowaniu w mnożarce należy utrzymać w dzień temperaturę 20–24°C, zaś nocą — 16–20°C. Dwa tygodnie po przepikowaniu wskazane jest zasilanie rozsady nawozami wieloskładnikowymi, w stężeniu nie większym niż 0,5%, w ilości około 100 ml na jedną roś­linę.


Fot. 4. Rozsada oberżyny w wielodoniczkach o 54 komórkach w tacy

Sadzenie na miejsce stałe

Za odpowiednie do sadzenia uważa się rośliny w fazie 6–8 liści właściwych, wyrównane pod względem wysokości (25–30 cm), o grubości łodygi 5–8 mm przy szyjce korzeniowej. Przed posadzeniem rozsady na miejsce stałe konieczne jest jej zahartowanie. Właściwym sposobem hartowania jest ograniczenie podlewania przez 4–6 dni przed przewidywanym terminem sadzenia.

Oberżynę uprawia się w rozstawie 30–80 x 30–80 cm. Zagęszczenie uzależnia się od: odmiany, metody uprawy oraz sposobu cięcia i prowadzenia roślin. Najczęściej
w nieogrzewanych tunelach foliowych oberżynę uprawia się w glebie macierzystej lub w podłożach organicznych, którymi wypełnia się cylindry ze sztywnej folii. Uprawa w stałym gruncie wymaga dobrego przygotowania gleby, a jesienią wysokiego nawożenia organicznego. Uprawa w cylindrach jest bardziej kosztowna, ma jednak wiele zalet. Jest korzystniejsza ze względów fitosanitarnych. Podłoże w cylindrach nagrzewa się szybciej i zapewnia o kilka stopni wyższą temperaturę w obrębie systemu korzeniowego.
W takich warunkach rośliny szybciej rosną i wcześniej kwitną oraz owocują. Najlepsze są cylindry z folii sztywnej o wysokości 20–22 cm, o pojemności 8–10 dm3 podłoża

Oberżynę można uprawiać w różnych podłożach organicznych jednorodnych lub mieszanych. Odpowiedni jest substrat z torfu wysokiego lub podłoże mieszane w różnych proporcjach z torfu niskiego, kompostowanej kory lub trocin drzew iglastych. W pomieszczeniu, w którym uprzednio uprawiano pomidory, paprykę lub oberżynę, cylindry należy odizolować od gruntu folią polietylenową lub warstwą z trocin drzew iglastych (grubość ściółki 8–10 cm), wzbogaconych uprzednio azotem (w ilości 2 g N/dm3 trocin). Ściółka z trocin poprawia warunki fitosanitarne i wilgotnościowe w uprawie. Optymalną wilgotność podłoża można zapewnić poprzez nawadnianie kroplowe, które nie powoduje nadmiernego wzrostu wilgotności powietrza.


* Przy wykorzystaniu piasku rzecznego w podłożach ogrodniczych należy zwrócić uwagę, aby nie był on zanieczyszczony osadami chemicznymi, najlepiej gdy pochodzi z górnego biegu rzeki