Czego wymaga UE?

Wymagania, jakie powinny spełniać urządzenia stanowiące wyposażenie kotłowni mazutowych, zawarte są w dyrektywie 97/23/WE z 29 maja 1997 r., dotyczącej normalizacji prawa państw członkowskich w zakresie urządzeń ciśnieniowych. Wymagania te dotyczą urządzeń i instalacji grzewczych, w tym kotłów i zbiorników, w których ciśnienie gazów lub płynów przekracza 0,5 bara. Są one różne dla urządzeń zawierających płyny niebezpieczne (m.in. olej lekki) i płyny pozostałe (m.in. wodę i mazut), w przypadku kotłów wodnych zależą od temperatury podgrzewanej wody. Wymagania techniczne dla poszczególnych typów urządzeń ciśnieniowych określone zostały następująco:

• Kotły i zbiorniki z gazami lub płynami o ciśnieniu do 0,5 bara nie stanowią poważnego zagrożenia i nie podlegają żadnym ograniczeniom w zakresie projektowania, wytwarzania i eksploatacji.

• Kotły wodne o ciśnieniu wody powyżej 0,5 bara i temperaturze do 110°C muszą być projektowane i wytwarzane zgodnie z uznaną krajową praktyką inżynierską i nie mogą nosić oznakowania CE. Obowiązkowe jest dołączenie do tych urządzeń poświadczenia wytwórcy o spełnieniu deklarowanych parametrów, instrukcji użytkowania oraz danych identyfikacyjnych wytwórcy.

• Kotły o ciśnieniu powyżej 0,5 bara i temperaturze powyżej 110°C muszą być projektowane i wytwarzane zgodnie z wymaganiami dyrektywy i muszą nosić oznakowanie CE. Znak ten (europejski symbol zgodności z dyrektywami) jest formą deklaracji producenta, że jego wyrób spełnia wymagania wszystkich mających do niego zastosowanie dyrektyw. Znak graficzny CE został wprowadzony decyzją 93/465/EWG.

Państwa członkowskie nie mogą zakazywać, ograniczać ani utrudniać wprowadzania na rynek oraz oddawania do eksploatacji kotłów wodnych o temperaturze podgrzewanej wody do 110°C, ze względu na niebezpieczeństwo urządzeń ciśnieniowych.

Wyjątek stanowią kotły o mocy 4–400 kW na paliwa gazowe lub ciekłe. Zgodnie z zapisem dyrektywy 92/42/EWG z 21 maja 1992 r., niezależnie od ciśnienia i temperatury, obowiązkowe jest dla wymienionych wyżej urządzeń oznakowanie CE oraz dołączenie deklaracji zgodności w zakresie sprawności energetycznej.

A w Polsce?

Wymagania w zakresie projektowania, wytwarzania i eksploatacji urządzeń oraz ich instalacji w systemach grzewczych określone są w kilku różnych rozporządzeniach, niektóre z nich nie zostały jeszcze zharmonizowane z wymaganiami unijnymi.

Podstawowym aktem prawnym wdrażającym postanowienia dyrektywy 97/23/WE jest rozporządzenie ministra gospodarki, pracy i polityki społecznej z 8 maja 2003 r. (Dz. U. nr 99, poz. 912) w sprawie zasadniczych wymagań dla urządzeń ciśnieniowych i zespołów urządzeń ciśnieniowych. Warunki te dotyczą producentów w zakresie projektowania, wytwarzania i wprowadzania na rynek urządzeń ciśnieniowych. Zapisy rozporządzenia są zgodne z wymaganiami dyrektywy.

Wymagania dla użytkowników urządzeń ciśnieniowych przedstawione zostały w rozporządzeniu ministra gospodarki pracy i polityki społecznej z 9 lipca 2003 r. (Dz. U. nr 135, poz. 1269) w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego w zakresie eksploatacji niektórych urządzeń ciśnieniowych. Przed przystąpieniem do eksploatacji użytkownik urządzeń ciśnieniowych, które pracują przy ciśnieniu powyżej 0,5 bara, pisemnie zgłasza urządzenia do właściwego oddziału dozoru technicznego w celu uzyskania decyzji zezwalającej na ich eksploatac­ję. Do zgłoszenia należy dołączyć: dwa egzemplarze dokumentacji technicznych zawierających między innymi opisy techniczne, certyfikaty, rysunki urządzeń, schematy instalacji, plany sytuacyjne, opisy doboru osprzętu zabezpieczającego, instrukcje eksploatacji. Urządzenia ciśnieniowe mogą być obsługiwane przez osoby, które posiadają wymagane kwalifikacje i odbyły odpowiednie przeszkolenia potwierdzone przez właściwe jednostki dozoru technicznego. Stosowane są odpłatne, okresowe i doraźne badania techniczne urządzeń, na przykład: kotłów wodnych co dwa lata, naczyń wzbiorczych przeponowych co cztery lata, a bezprzeponowych raz w roku.

Kolejnym aktem prawnym jest rozporządzenie Rady Ministrów z 16 lipca 2002 r. (Dz. U. nr 120, poz. 1021) w sprawie rodzajów urządzeń technicznych podlegających dozorowi technicznemu. Zapisy rozporządzenia określają, że dozorowi technicznemu podlegają między innymi urządzenia ciśnieniowe, w których znajdują się ciecze lub gazy pod ciśnieniem różnym od atmosferycznego. Rozporządzenie to zwalnia z obowiązku zgłoszenia do urzędu dozoru technicznego tylko kotły i zbiorniki w instalacjach systemu otwartego, co jest niezgodne
z zasadami dyrektywy.

Integralną częścią kotłowni mazutowych są zbiorniki mazutu. Instalacja zbiorników z mazutem podlega wymaganiom zawartym w rozporządzeniu ministra gospodarki z 20 września 2000 r. (Dz. U. nr 98, poz. 1067) ze zmianami w rozporządzeniu z 20 grudnia 2002 r. (Dz. U. 2003, nr 1, poz. 8) w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać bazy i stacje paliw płynnych. Zgodnie z zapisami rozporządzenia, mazut zaliczony jest do III klasy produktów naftowych. Zbiorniki naziemne o osi poziomej powinny być oddalone od budynków mieszkalnych 15 m, zabudowań gospodarczych — 10 m i od drogi — 5 m. Temperatura podgrzewanego mazutu nie może przekraczać temperatury zapłonu. Ściśle okreś­lone zostały odległości między zbiornikami i wymaga­nia w zakresie ścian osłonowych. Ogólne warunki dla stacji paliw określone są maksymalną pojemnością:

• łączna pojemność do 500 m³,
• pojedynczy zbiornik do 100 m³,
• zbiornik stacji kontenerowej do 30 m³.

Stacje kontenerowe do zasilania instalacji grzewczych zwolnione są z wymagań w zakresie lokalizacji.

Do 31 grudnia 2005 r. istniejące stacje paliw powinny być wyposażone w urządzenia i instalacje zabezpieczające przed przenikaniem mazutu do gruntu.

Praktyczne uwagi

Inwestor przed rozpoczęciem budowy kotłowni mazutowej powinien podjąć decyzję o wyborze systemu grzewczego i sposobie magazynowania mazutu.

Ogrzewanie wodą o temperaturze powyżej 110°C i ciśnieniu powyżej 0,5 bara wymaga: doboru odpowiednio certyfikowanych urządzeń, wykonania projektu technicznego, uzyskania zezwolenia na eksploatację kotłów i innych urządzeń ciśnieniowych, zatrudnienia odpowiednio wykwalifikowanych pracowników obsługi oraz poddaniu urządzeń okresowym, odpłatnym inspekcjom dozoru technicznego. Budowa i eksploatacja takiego systemu jest znacznie bardziej kosztowna niż przy ogrzewaniu wodą o temperaturze do 110oC i ciśnieniu do 0,5 bara.

W szklarniach, gdzie instalacje grzewcze zamontowane są najwyżej na wysokości 5 m, przy ciśnieniu wody grzewczej 0,5 bara w kotle oraz ciśnieniu hydrostatycznym słupa wody w kotle około 0,25 bara (na poziomie napełnienia kotła około 2,5 m), nie istnieje ryzyko ich zapowietrzenia. Zmiany pojemności wodnej w instalacji grzewczej w wyniku zmian temperatury można kompensować przy zastosowaniu zbiornika wyrównawczego, gromadzącego przy wzroście temperatury nadmiar wody, z którego jest ona przepompowywana do instalacji w przypadkach jej niedoboru (spadek temperatury).

Gdy wymagane jest wyższe ciśnienie niż 0,5 bara, instalacje grzewcze można oddzielić ciśnieniowo od urządzeń kotłowni, stosując pompy obiegowe o odpowiednich wysokościach podnoszenia wody i regulatory ciśnienia w instalacji powrotu wody grzewczej.

Sposób ten umożliwia przepływ wody grzewczej w instalacji przy ciśnieniu do 10 barów (średnica rur instalacyjnych maksymalnie DN200) i pracy urządzeń kotłowni przy ciśnieniu do 0,5 bara, bez konieczności uzyskiwania zezwolenia na eksploatację z urzędu dozoru technicznego.

Jako magazyn mazutu do zasilania palników kotła najkorzystniej jest zamontować zbiornik kontenerowy (o pojemności do 30 m³) z systemem ciągłego pomiaru zużycia paliwa, co umożliwia uzupełnianie jego niedoboru w odpowiednim czasie. Należy pamiętać, że dostawy mazutu odbywają się autocysternami o pojemności 25 m³ i w przypadku zbiornika kontenerowego w momencie możliwego uzupełniania pozostaje tylko 5 m³ paliwa. Wyposażenie tego zbiornika w urządzenia podgrzewające pozwala na uzyskanie odpowiednich parametrów lepkości mazutu do bezpośredniego zasilania palników kotłowych. Temperatura mazutu jednak nie może być wyższa od temperatury jego zapłonu (ok. 100°C), a dla każdej dostawy potwierdzona jest w świadectwie badania. Podgrzewanie mazutu w zbiorniku kontenerowym umożliwia zasilanie tym paliwem, bez dodatkowego podgrzewania elektrycznego, palników z dyszą pneumatyczną lub obrotową. Palniki z dyszą ciśnieniową wymagają dodatkowego podgrzewania mazutu (czytaj HO 12/2003).

Palniki mazutowe w kotłowniach mazutowych podlegających odbiorowi dozoru technicznego powinny mieć oznakowanie CE lub świadectwo badań dowolnej jednostki notyfikującej. Możliwy jest odbiór techniczny, jeżeli dokumentacja techniczna palnika jest uzgodniona i zatwierdzona przez dozór techniczny. W instalacjach niepodlegających odbiorowi dozoru technicznego wystarczająca jest deklaracja wytwórcy w zakresie parametrów pracy palnika i zgodności konstrukcji palnika z odpowiednimi normami unijnymi określonymi dyrektywami: 73/23/EWG (dotyczącą sprzętu elektrycznego) i 89/336/EWG (w sprawie kompatybilności elektromag­netycznej).

Najważniejszą zasadą w krajach członkowskich UE jest swobodny obrót na rynku urządzeniami, dla których nie są wymagane oznakowania CE. Całkowitą odpowiedzialność za sprzedaż takich urządzeń ponosi producent lub jego upoważniony przedstawiciel i w przypadkach szkód poniesionych przez użytkownika zastosowanie mają przepisy kodeksu cywilnego.