Jak walczyć z chwastami w warunkach niedoboru wody?

Krótka odpowiedź na to pytanie nie jest łatwa. Wskazane jest podejmowanie wszelkich działań agrotechnicznych ograniczających utratę wody. Należy prowadzić nawożenie organiczne zwiększające pojemność wodną gleby, unikając przyorywania obornika i nawozów zielonych wios­ną, nawet przed warzywami z późnych terminów siewu czy sadzenia. Świeżo przyorane wiosną nawozy organiczne pogarszają stosunki wodne w glebie i utrudniają podsiąkanie wody z głębszych warstw. Herbicydy będą więc działały gorzej. Wiosną trzeba także unikać orek i głębszej uprawy, nawet przed uprawą warzyw sianych lub sadzonych późno. Po orce przedzimowej utrzymuje się zazwyczaj większa wilgotność gleby niż po orce wiosennej. Wysiewy najlepiej prowadzić siewnikami precyzyjnymi z kółkiem ugniatającym glebę, a po siewie lekko ją wałować, co poprawia wilgotność w wierzchniej warstwie, a tym samym korzystnie wpływa na działanie herbicydów. Należy jednak unikać przeprowadzania tego zabiegu na glebach skłonnych do zaskorupiania się.

W latach o małej ilości opadów, gdy nie ma możliwo­ś­­ci nawadniania, unikać trzeba uprawiania wiosną, przed plonem głównym, wczesnych warzyw (np. sałaty, rzodkiewki), które korzystają z wilgoci pozimowej. Uprawki mechaniczne, zarówno w czasie poprzedzającym siew czy sadzenie, jak również w okresie wegetacji trzeba prowadzić tak, aby nie powodować przesuszania roli. Dlatego ich liczbę należy sprowadzać do niezbędnego minimum. Spotykane zalecenia dotyczące utrzymywania pola w stanie wolnym od chwastów w okresie poprzedzającym siew czy sadzenie, poprzez wielokrotne kultywatorowanie i bronowanie, może trochę pomaga w walce z nimi, lecz podczas suszy prowadzi do przesuszenia, rozpylenia, niszczenia struktury — a więc przyspieszenia degradacji gleby. Zamiast powtarzania mechanicznych uprawek, wiosną po wschodach chwastów, na około 7–10 dni, a jeżeli jest to możliwe wcześniej — 2–3 tygodnie przed rozpoczęciem uprawy lepiej wykonać zabieg jednym z zalecanych herbicydów zawierających glifosat. Następnie pole należy przygotować prowadząc jedną lub co najwyżej dwie uprawki — najlepiej agregatem uprawowym — na przykład kultywatorem o sztywnych łapach z wałem strunowym (kultywatory o zębach sprężynowych przesuszają glebę i lepiej używać ich w zespole uprawek letnio-jesiennych, między innymi do wyciągania rozłogów perzu). Taki sposób przedsiewnej walki z chwastami jest możliwy, gdy uprawiamy warzywa z późniejszych terminów siewu czy sadzenia. Mechaniczne wzruszanie międzyrzędzi w czasie suszy, gdy nie ma chwastów, może powodować przesuszenie roli. Podczas suszy można zalecać ograniczanie mechanicznego wzruszania międzyrzędzi, trzeba jednak dostosować odległości między rzędami do rozstawy kół ciągnika i narzędzi, aby umożliwić uzupełniające odchwaszczanie mechaniczne, gdyby herbicydy nie były wystarczająco skuteczne.

Użycie herbicydów w poszczególnych uprawach

Ważne jest także prowadzenie wysiewów w zalecanych terminach agrotechnicznych. W latach suchych skuteczność obecnie zalecanych herbicydów, zarówno doglebowych, jak i nalistnych, na polach cebuli sianej w końcu II i w III dekadzie kwietnia jest gorsza, niż w przypadku wysiewów prowadzonych w III dekadzie marca lub na początku kwietnia. Na plantacjach marchwi Stomp 330 EC i Stomp 400 SC zaleca się stosować do 5 dni po siewie, jednak w warunkach spodziewanego niedoboru wilgoci lepsze wyniki uzyskuje się, gdy zabieg jest wykonany w dniu siewu, kiedy gleba jest jeszcze wilgotna. Zdarza się, że w ciągu 3 dni po siewie wysoka temperatura i wiatr silnie przesuszają powierzchnię roli. Skuteczność tych herbicydów może być wtedy zmniejszona nawet o ponad 20%. Podobnie jest w innych uprawach. Na plantacjach warzyw długo kiełkujących (cebula, por, marchew, pietruszka) po wcześniejszym użyciu herbicydów doglebowych, gdy z powodu suszy podziałały one słabiej, wskazany jest na 2 lub 3 dni przed wschodami uzupełniający zabieg herbicydami nalistnymi, takimi jak: Reglone 200 SL, Basta 150 SL, czy też małymi dawkami jednego z glifosatów (np. Roundup 360 SL 1,5–2 L/ha lub 1–1,5 L/ha z dodatkiem adiuwantu Adbios 80 SL — 1,5 L/ha).

Program wyboru herbicydów powinno się dostosować do terminu siewu i warunków wilgotnościowych. Na przykład, na plantacjach marchwi sianej wczesną wiosną mogą dobrze działać wszystkie herbicydy zalecane do użycia w kilka dni po siewie (Stomp 330 EC, Prometrex 500 SC i inne). W przypadku siewów prowadzonych w końcu maja oraz w czerwcu, kiedy można spodziewać się suszy i nie ma możliwości nawadniania plantacji, najlepiej jest zastosować po siewie Ra­cer 250 EC, Afalon Dyspersyjny 450 SC lub ich mieszaniny. Uzupełniająco powschodowo dobrze jest wykonać zabieg linuronem (Afalon Dyspersyjny 450 SC), zwłaszcza w dawkach dzielonych (Program ochrony warzyw HO 1/2004) wykonując kolejne zabiegi przeciwko bardzo małym chwastom w fazie liś­cieni. Są one szczególnie wskazane, gdy po siewie marchwi opryskiwanie wykonano jedną z prometryn (np. Prometrex 500 SC) lub pendimetalin (Stomp 330 EC). W uprawie buraka ćwikłowego sianego wczesną wios­ną lub w warunkach dobrego uwilgotnienia celowe jest zastosowanie po siewie chlorydazonu (np. Pyramin Turbo 520 SC, Forte 430 SC) lub mieszaniny Pyramin 65 WG + Dual Gold 960 EC czy też innych herbicydów doglebowych. Natomiast na plantacjach buraków sianych późno — w czerwcu, gdy można spodziewać się suszy — herbicydy te podziałają słabiej (można więc czasami zrezygnować z ich użycia). Gdy zachwaszczenie będzie małe, na dobrze przygotowanym polu może okazać się wystarczający tylko zabieg herbicydami powschodowymi (Betanal 160 EC, Betanal Elite 274 EC, Expander Top 400 SC) stosowanymi dwu- lub trzykrotnie, w dawkach dzielonych.
W uprawach fasoli i grochu, gdy zastosowane bezpośrednio po siewie herbicydy z powodu suszy nie podziałają wystarczająco skutecznie, po wschodach wskazany jest zabieg Basagranem 600 SL — w celu zniszczenia chwastów dwuliściennych — oraz jednym z zalecanych graminicydów, aby zniszczyć chwasty jednoliścienne.

Tak więc podczas suszy działanie herbicydów stosowanych przed wschodami roślin uprawnych dobrze jest uzupełniać herbicydami działającymi poprzez liście — starając się używać ich tylko w takich fazach wzrostu chwastów, kiedy są one najbardziej wrażliwe, zazwyczaj w fazie liścieni i pierwszej pary liści. Z tego też powodu w niektórych uprawach warzyw podczas suszy dzielenie dawek herbicydów jest szczególnie polecane. Przy tym sposobie dawkowania herbicydów możliwe jest lepsze wykorzystanie ich biologicznej skuteczności.

Dodatek adiuwantów

W warunkach suszy wskazane jest dodawanie do cieczy użytkowej niektórych herbicydów środków wspomagających (adiuwantów), takich jak Adbios 85 SL, Atpolan 80 EC, Olejan 85 EC, Olbras 88 EC, Olemix 84 EC. Korzystne działanie adiu­wantów zaznacza się szczególnie przy niskiej wilgotności powietrza oraz suszy glebowej. Adiuwanty zmniejszają zależność działania herbicydów od wahań temperatury oraz wilgotności, a także przedłużają okres wysychania cieczy użytkowej na powierzchni roślin — dzięki czemu wydłuża się czas absorpcji herbicydu i zwiększa jego ilość pobrana przez chwasty. Dodatek adiuwantów jest polecany między innymi do herbicydu Basagran 600 SL i niektórych graminicydów (np. Fusilade Forte 150 EC, Targa Super 05 EC).
Komosa biała i inne chwasty spotykane w grochu i fasoli w czasie suszy mogą być trudne do zniszczenia tylko przy użyciu samego Basagra­nu 600 SL i innych zalecanych bentazonów. Dodatek adiuwantów poprawia ich skuteczność. Na przykład, w doświadczeniach prowadzonych w Skierniewicach, dodatek Olbrasu 88 EC lub Olejanu 85 EC w dawce 1,5 L/ha do Basagranu 600 SL użytego w fasoli metodą dzieloną (2 razy po 0,75–1 L/ha) wyraźnie poprawił efekt działania tego preparatu pomimo suszy — skuteczność z adiu­wantami, mierzona redukcją masy chwastów, wynosiła 86–93%, a bez adiuwantów — 69%.

Najlepszym sposobem uaktywniania herbicydów i poprawiania ich skuteczności jest nawadnianie plantacji. Wielkość dawek wody zależy od stopnia przesuszenia gleby i jej właściwości fizycznych. Ogólnie zaleca się używanie po zabiegu herbicydowym małych dawek wody, szczególnie na początku nawadniania. Jednorazowa dawka nie powinna wynosić więcej niż 8–12 mm, a intensywność opadu nie powinna przekraczać 5–8 mm na godzinę. Na glebach lżejszych należy używać mniejszych dawek wody, przy niewielkiej intensywnoś­ci opadu, zwłaszcza tuż po zabiegu herbicydem — aby uniknąć wmycia preparatu w strefę systemu korzeniowego roślin uprawnych, co jest szczególnie istotne w przypadku wykorzystywania mechanizmu se­lektywności pozycyjnej. Wynika ona z różnic w głębokości rozmieszczenia korzeni roślin uprawnych i chwastów w wierzchniej warstwie gleby. Na przykład w czasie sadzenia rozsady pomidora czy warzyw kapustnych ich system korzeniowy jest umieszczany dość głęboko, poniżej poziomu, do którego przemieszcza się herbicyd. Natomiast kiełkujące w powierzchniowej warstwie chwasty giną, gdy przerastają przez glebę przesyconą herbicydem. Niektóre herbicydy doglebowe stosunkowo słabo przemieszczają się w głąb gleby. Tym między innymi uwarunkowana jest selektywność pendimetaliny (np. Stomp 330 EC) w stosunku do cebuli, marchwi i innych gatunków uprawianych z siewu. Podobnie selektywność wielu innych, zwłaszcza doglebowo stosowanych herbicydów (np. linuronu w uprawach marchwi i pietruszki), zależy nie tylko od fizjologicznej odporności roślin, ale też od głębokości siewu i lokalizacji herbicydu w glebie. Właśnie dlatego zaleca się siać niektóre gatunki roślin nieco głębiej (np. marchew i cebulę na głębokość nie mniejszą niż 2 cm). Przy zbyt płytkim siewie, gdy równocześnie wystąpią duże opady deszczu powodujące głębokie przemieszczenie herbicydu może nastąpić uszkodzenie roślin, szczególnie na lżejszej i piaszczystej glebie. Herbicydami nalistnymi nie należy opryskiwać roślin bezpośrednio przed nawadnianiem, lecz kierować się szczegółowymi zaleceniami dla poszczególnych środków.