Nawożenie

Oberżyna rośnie bardzo silnie i wytwarza dużą masę zieloną, co sprawia, że ma znaczne potrzeby pokarmowe. W uprawie w substracie torfowym lub innych podłożach organicznych wymagana jest następująca zawartość składników mineralnych (w mg/dm³ podłoża): N — 200–300, P — 200–300, K — 400–600, Mg — 150–250, Ca — 1500–2000. Przy uprawie w gruncie macierzystym tunelu przed posadzeniem rozsady konieczna jest analiza gleby w stacji chemiczno-rolniczej. Na podstawie otrzymanych wyników zawartość składników pokarmowych należy doprowadzić do poziomu (w mg/dm³ gleby) N — 200–250, P — 200, K — 400, Mg — 150, Ca — 1500–2000. W zależności od zasobności gleby przed posadzeniem rozsady, zaleca się wysiać na 100 m²: 0,1–0,2 kg N; 0,3–0,9 kg P; 0,9–1,0 kg K; 0,2–0,3 kg Mg.

Uwzględniając duże potrzeby pokarmowe oberżyny należy prowadzić nawożenie pogłówne, które rozpoczyna się po 3 tygodniach od posadzenia roślin i powtarza się co 10 dni — najczęściej 5 lub 6 razy w czasie uprawy. Stan odżywienia roślin powinien być 2- lub 3-krotnie korygowany na podstawie wyników analizy chemicznej podłoża. Do nawożenia pogłównego oberżyny można wykorzystać nawozy wieloskładnikowe, w których proporcje NPK są zbliżone do 2 : 3 : 4, ze względu na duże zapotrzebowanie oberżyny na potas i fosfor w okresie kwitnienia i owocowania. Można wykorzystywać również nawozy pojedyncze: saletrę amonową, siarczan potasu i magnezu oraz superfosfat potrójny. Łącznie w nawożeniu pogłównym na 1 roślinę przeznacza się 2–3 g N, 4–5 g P, 5 g K i 0,8 g Mg. Zapobiegając wystąpieniu suchej zgnilizny wierzchołkowej owoców należy 1- lub 2-krotnie opryskiwać 1% roztworem saletry wapniowej. Nawożenie oberżyny trzeba zakończyć około 3–4 tygodni przed przewidywanym zakończeniem uprawy.

Cięcie i formowanie

W uprawie oberżyny pod folią koniecznym zabiegiem jest formowanie roślin poprzez odpowiednie cięcie i prowadzenie na określoną liczbę pędów przewodnich. Dob­re rezultaty w plonowaniu otrzymuje się prowadząc rośliny na 3 lub 4 pędy główne. W pomieszczeniach ogrzewanych, w których okres uprawy jest dłuższy, proponuje się bardziej radykalne cięcie — prowadzenie na trzy, dwa, a nawet na jeden pęd przewodni.

W uprawie pod folią, w której zakończenie owocowania determinowane jest przez warunki termiczne na zewnątrz, korzystnym zabiegiem przyspieszającym dorastanie owoców jest ogławianie roślin — poprzez jednorazowe, ręczne usunięcie wierzchołków wzrostu wszystkich pędów, z pozostawieniem nad najwyższym kwiatem 2 liści. Najlepsze efekty uzyskuje się ogławiając rośliny w pełni wegetacji — po drugim zbiorze owoców.

Zbiór

U oberżyny do spożycia przeznacza się owoce niewyrośnięte, właściwie są to 30–40-dniowe zawiązki. W tej fazie wzrostu owoce są twarde, jędrne, nie mają jeszcze wykształconych komór nasiennych. Nie zawierają dużej ilości alkaloidów i garbników, która zwiększa się w miarę dorastania i dojrzewania owoców (dlatego potrawy przyrządzone z przerośniętej oberżyny mogą być gorzkie).

Bardzo trudno określić gotowość zbiorczą owoców. Zbyt młode nie mają jeszcze połysku, są raczej matowe. Szybko więdną i źle znoszą transport, gdyż łatwo ulegają odgnieceniom. Natomiast owoce już przejrzałe, "stare", szybko zmieniają barwę na szarobrązową i miękną — ich miękisz staje się gąbczasty, wykształcają się komory nasienne i nasiona. Gotowość zbiorcza i przydatność konsumpcyjna owoców zależy od cech odmiany oraz warunków mikroklimatycznych panujących pod folią w okresie dorastania owoców. Przy wyższej temperaturze otoczenia, w lipcu i sierpniu, owoce dorastają gwałtownie, a ich dojrzałość konsumpcyjna utrzymuje się krócej, przez 5–7 dni. W okresie chłodniejszym, we wrześniu, zachowują przydatność do spożycia dłużej — 7–10 dni. Pozostawianie owoców na roślinie powoduje zahamowanie dorastania młodszych i zawiązywania następnych owoców. Oberżynę (z szypułką o długości 2–3 cm) należy ścinać ostrym sekatorem, tak by nie pokłuć się ostrymi haczykowatymi kolcami wyrastającymi na kielichu i szypułce (fot. 1).

Fot. 1. Na kielichu i szypułce oberżyny znajdują się ostre, haczykowate kolce

Po zbiorze oberżynę należy układać w opakowaniach kartonowych lub skrzynkach — jedną warstwę ukośnie kielichem do dołu zaś drugą — kielichem do góry, tak by kolce nie uszkadzały skórki owoców.

Plon oberżyny w uprawie pod folią uzależniony jest od wielu czynników: w dużym stopniu od przebiegu warunków pogodowych na zewnątrz, długości okresu zbiorów, cech odmiany a także od sposobów cięcia i prowadzenia roślin. W latach o ciepłej i słonecznej pogodzie w ciągu 8–10-tygodniowego okresu zbiorów można otrzymać plon handlowy wynoszący 4–6 kg/m². Największy uzys­kuje się z roślin prowadzonych na 3 lub 4 pędy przewodnie. Rośliny niecięte, pozostawione w formie naturalnej, później wchodzą w owocowanie.

Dobór odmian

O plonowaniu oberżyny w tunelach foliowych decyduje także dobór odpowiedniej odmiany.
Z dotychczasowych doświadczeń przeprowadzonych w Katedrze Warzywnictwa i Roślin Leczniczych AR w Lub­linie wynika, że w uprawie pod folią dobrze sprawdza się Epic F₁. Jest to odmiana wczesna, pierwsze owoce z uprawy w tunelu foliowym zbiera się po 7–8 tygodniach od posadzenia rozsady. Najwyższą wartość użytkową przedstawiają owoce, gdy osiągają masę 300–330 g, przy ciepłej pogodzie (w lipcu, sierpniu) dojrzałość zbiorczą zachowują przez 4–7 dni, zaś we wrześniu są przydatne do konsumpcji przez 7–12 dni. Owoce mają kształt kulis­to-owalny, długość 10–14 cm. Nadają się do bezpośredniego spożycia, faszerowania czy sporządzania dań wielowarzywnych. Wykorzystywane mogą być także w przemyśle przetwórczym (do mrożenia w formie talarków, kostki lub słupków). W uprawie pod folią rośliny tej odmiany osiągają wysokość 60–80 cm, mają pokrój półwzniesiony — bardziej wzniesione są przy większym zagęszczeniu. W okresie plonowania, od trzeciej dekady lipca do końca września, przy prowadzeniu roślin na 3 lub 4 pędy można zebrać 4,0–6,6 kilograma handlowych owoców z metra kwadratowego.

Ochrona

Oberżyna jest gatunkiem wrażliwym na choroby. W młodocianej fazie wzrostu siewki i rozsada mogą być atakowane przez grzyby z rodzajów: Pythium, Alternaria, Rhizoctonia, Botrytis, Fusarium. Przy dużej wilgotności powietrza w tunelu foliowym oberżyna może być porażana przez szarą pleśń (Botrytis cinerea), która może rozwijać się na pędach, kwiatach, zawiązkach powodując ich zamieranie, występuje również na owocach (fot. 2). Groźną chorobą może być także zgnilizna twardzikowa (Sclerotinia sclerotiorum), która objawia się pierzastym białym nalotem — najczęściej na pędach, a także na generatywnych organach roślin. W uprawie oberżyny można również obserwować gwałtowne więdnięcie roślin, najczęściej w początkowym okresie owocowania. Jest ono powodowane przez zgorzel podstawy łodygi. Charakterystycznym objawem tej choroby jest zbrązowienie u podstawy łodygi, która w tym miejscu się przewęża i roślina zamiera. Chorobę powoduje grzyb Didymella lycopersici. Infekcji tej sprzyja niska temperatura otoczenia (1–15°C). Bardziej podatne na nią są rośliny starsze, w okresie owocowania.

Fot. 2. Owoce oberżyny porażone przez szarą pleśń

Oberżyna jest atakowana przez szkodniki występujące powszechnie w tunelach, a więc: mszycę brzoskwiniową, mącznika szklarniowego, przędziorki — szklarniowca i chmielowca. Bardzo groźnym szkodnikiem oberżyny jest też stonka ziemniaczana (fot. 3).

Fot. 3. Żerowanie stonki ziemniaczanej na oberżynie