Metody sprawdzania poprawności nawożenia

Ostatecznym sprawdzianem poprawności nawożenia jest analiza materiału roślinnego i porównanie jej wyników z zawartościami standardowymi tych składników w częściach wskaźnikowych roślin. Pobieranie składników pokarmowych zależy bowiem nie tylko od ich obecnoś­ci w podłożu (nawożenia), lecz również od ich wzajemnych proporcji, rodzaju podłoża oraz innych czynników — głównie klimatycznych (temperatury, wilgotności) — i kondycji samej rośliny.

Zawartości standardowe składników w roślinie to zawartości, jakie występują w roślinach odżywionych w stopniu luksusowym (jest to stan odżywienia roś­lin, przy którym wskutek nawożenia plon nie wzrasta, zwiększa się natomiast procentowa zawartość składników w roślinie — poprawie ulega jakość plonu; ten poziom nawożenia jest warunkiem uzyskania dużych i dobrych plonów). Częściami wskaźnikowymi dla róż są najczęściej całe liście ze środkowej części pędu z młodymi pąkami kwiatowymi (według niektórych autorów, jest to 3.–5. liść od góry).

Podane w tabeli 1 liczby są zawartościami całkowitymi. Ich oznaczenie wymaga spalenia materiału roślinnego, jest czasochłonne oraz dość drogie. Nie wszystkie laboratoria podejmują się więc tych analiz. Szybszą metodą jest oznaczenie zawartości form ruchomych ("dynamicznych") tych składników w materiale roślinnym. Nie dysponujemy jednak opracowanymi dla róż zawartościami standardowymi form ruchomych, toteż brakuje punktu odniesienia dla ewentualnych wyników analiz. W związku z tymi trudnościami posługujemy się więc na co dzień analizą podłoży (przed rozpoczęciem uprawy i w jej trakcie) interpretując wyniki również na podstawie odpowiednich zawartości standardowych.

Tabela 1. Zawartości standardowe składników we wskaźnikowych częściach róż (wg Laboratorium Orange, Santa Clara, Kalifornia)

Zawartości standardowe składników pokarmowych w podłożach (pożywkach) to ilości, które stwierdzono w doświadczeniach nawozowych u roś­lin odżywionych w stopniu luksusowym (tab. 2). Stanowią one punkt odniesienia do wyników analiz podłoży (pożywek). Zawartości te podawane przez różnych autorów różnią się jednak, co jest związane z niejednolitymi warunkami przeprowadzania doświadczeń (podłoża, systemy uprawy, sposoby podlewania). Na szczęście, zakres luksusowego odżywienia roślin jest dość szeroki, co umożliwia
pewną elastyczność w traktowaniu tych zawartości i — w konsekwencji — stosowaniu nawozów.

Tabela 2. Zawartości standardowe składników pokarmowych w podłożu i w pożywce do uprawy róż (wg różnych autorów)

* pożywka do uprawy w wełnie mineralnej; zawartość mikroelementów (w mg/l pożywki) jest następująca: Fe — 2; Mn — 0,3; B — 0,25; Cu — 0,2; Zn — 0,23; Mo — 0,05

Na podstawie własnych obserwacji mogę stwierdzić, że plony bardzo dobrej jakości można uzyskać przy niższych, średnich i wyższych poziomach składników pokarmowych w podłożu. Ważne, aby nawozy były podawane regularnie, bez wahań stężenia pożywki i żeby stosunki powietrzno-wodne w podłożu były stabilne. Przy takim postępowaniu i comiesięcznej kontroli zasobności podłoża można wprowadzać drobne korekty stężenia roztworu nawozów oraz proporcji składników i uzyskać tą drogą wysokie, dobre jakościowo plony.

Nawożenie podstawowe — przed posadzeniem roślin

Do podłoży, w których analiza wykazuje równomierny niedobór wszystkich składników pokarmowych, wskazane jest wprowadzenie 1–1,2 kg wieloskładnikowej mieszanki nawozowej na 1 m³. Jeżeli są to podłoża przygotowywane na bazie torfu, standardem stało się stosowanie nawozu PG Mix (1 kg tego nawozu wprowadza do 1 litra podłoża: 140 mg N, 70 mg P, 149 mg K oraz mikroelementy). Nawóz ten nie zawiera magnezu, toteż trzeba podać dodatkowo 0,2–0,3 kg siarczanu magnezu na 1 m³ podłoża lub wykorzystać jako źródło wapnia kredę i Dolomit. Kiedyś powszechna i używana wciąż jeszcze Azofoska zawiera za mało fosforu i dlatego powinna być wzbogacona superfosfatem potrójnym w ilości 0,2–0,25 kg/m³ podłoża. W podłożach z dużym udziałem ziemi polowej można wykorzystać Hydrocomplex, który zawiera fosfor w formie łatwo przyswajalnych polifosforanów oraz dość dużo żelaza.

W podłożach, w których analiza wykazuje duże zróżnicowanie ilości składników pokarmowych, do nawożenia podstawowego należy użyć nawozów pojedynczych.

Jeżeli brakuje czasu na dokładne przygotowanie podłoża, konieczne jest podanie przed założeniem plantacji przynajmniej nawozów wapniowych. Pozostałe składniki można wprowadzić pogłównie z nawadnianiem. Jest to obecnie możliwe, ponieważ mamy do dyspozycji nawozy bardzo dobrze rozpuszczalne, dzięki którym udaje się wprowadzić składniki pokarmowe bezpośrednio w okolice systemu korzeniowego.

Dokarmianie

Składniki pokarmowe w formie łatwo przyswajalnej dla roślin powinno się wprowadzać w proporcjach, które są optymalne w poszczególnych okresach wzrostu i rozwoju roślin. Są one następujące (N : P₂O₅ : K₂O):

• po posadzeniu roślin zaleca się nawożenie z przewagą fosforu, od 1 : 3 : 1 do 1 : 5,2 : 1;
• w okresie rozbudowy roślin (faza wegetatywna) wskazane jest zwykle nawożenie w proporcji 1 : 1 : 1 lub z przewagą azotu;
• w fazie kwitnienia powinien wzrosnąć w pożywce udział potasu (1 : 0,6 : 1,6–2).

Najdokładniej można przygotować pożywkę nawozową w oparciu o nawozy pojedyncze:

• saletry — wapniową, potasową, magnezową, amonową;
• fosforany potasu i amonu;
• siarczany potasu i magnezu;
• pojedyncze nawozy mikroelementowe.

Przygotowanie takich pożywek wymaga dużej  dokładności i odpowiedzialności, gdyż ilości poszczególnych nawozów — zwłaszcza mikroelementowych — są niewielkie i wahają się w granicach od 0,12 do 30 g na 1000 l pożywki.

Gotowe mieszanki nawozowe przygotowywane są w różnych proporcjach N : P₂O₅ : K₂O i zawierają mik­roelementy w ilości właściwie dobranej do poziomu makroelementów. Ponadto większość mikroelementów jest w takich mieszankach schelatowana (z wyjątkiem B i Mo), co zmniejsza ryzyko popełnienia błędu w dozowaniu składników. Korzystanie z gotowych mieszanek nawozowych nie daje gwarancji precyzyjnego dokarmiania, ale ponieważ zakres luksusowego odżywienia roślin jest dość szeroki, stosowanie takich mieszanek jest bezpieczne, a zarazem wygodne. Producenci nawozów przygotowują bowiem gotowe zestawy nawozowe dla poszczególny faz rozwojowych roślin (tab. 3).

Tabela 3. Proporcje podstawowych składników pokarmowych
w przykładowych gotowych mieszankach nawozowych przeznaczonych do nawożenia róż w poszczególnych fazach wzrostu i rozwoju rośliny

Są też produkowane mieszanki nawozowe zawierające stosunkowo mało azotu i odpowiednio dużo fosforu, potasu, magnezu i mikroelementów (8+11+35, 9+12+36, 6+18+36), które w połączeniu z saletrą wapniową oraz kwasem azotowym pozwalają uzyskiwać pożywki o zróżnicowanych proporcjach N : P₂O₅ : K₂O.

Ta duża rozmaitość zestawów nawozowych umożliwia wybranie jakiegoś z nich, w zależności nie tylko od fazy rozwojowej, ale również bieżącej zasobności podłoża. Zdarzają się oczywiście sytuacje, gdy zawartość któregoś ze składników jest skrajnie wysoka lub skład wody uniemożliwia stosowanie mieszanek — wtedy zdecydowanie lepiej jest tworzyć roztwory z nawozów pojedynczych. Można też wykorzystać ofertę niektórych producentów nawozów, którzy przygotowują tak zwane "Nawozy dostosowane z uwzględnieniem składu używanej wody i zasobności podłoża".

Przeciętne stężenie podawanej pożywki w uprawie róż powinno wynosić 0,1–0,15%, a jej EC 1,4–2 mS/cm. Precyzyjne wartości zależą od ilości podawanej pożywki oraz bieżącej zasobności podłoża.

Na plantacjach róż, na których utrudnione jest systematyczne nawożenie pogłówne, wskazane jest podanie nawozów o spowolnionym i kontrolowanym działaniu. Producenci tych nawozów oferują zestawy nawozowe o różnym okresie działania (3–18 miesięcy) oraz różnych proporcjach N : P : K, w tym te nadające się do produkcji szklarniowej róż.