• 12-636-18-51
  • wydawnictwo@plantpress.pl
ogrodinfo.pl
sad24.pl
warzywa.pl
Numer 08/2004

OGRODNICTWO W NOWEJ "DZIESIĄTCE"

Pierwszego maja Unia Europejska powiększyła się o dziesięciu członków. Ogrodnictwo w tych krajach różnie się rozwija — w niektórych staje się ważnym działem rolnictwa, w innych jego znaczenie się obniża. W większości wciąż znajduje się jeszcze "w powijakach". Tylko Czechy, Węgry i Polska wskazywane są przez zachodnich ekspertów jako potencjalni poważni producenci owoców, warzyw oraz roślin ozdobnych. Krótką charakterystykę tej branży w 10 państwach — nowych członkach Wspólnoty — przygotowano na jednym z holenderskich uniwersytetów. Przedstawione dane (tab. 1–3) nie zawsze są jednak porównywalne, ze względu na brak informacji statystycznych w większości nowych krajów UE.

Cypr

Ta wyspa na Morzu Śródziemnym ma strategiczną pozycję ze względu na położenie pomiędzy trzema kontynentami. Rolnictwo nie jest ważną branżą gospodarki tego kraju i wytwarza zaledwie 4% produktu krajowego brutto. Produkcja warzyw pozostaje na stałym poziomie od kilku lat. Cypr jest samowystarczalny, jeśli chodzi o świeże owoce i warzywa, choć coraz więcej tych produktów pochodzi z importu. W eksporcie z wyspy liczą się owoce, ale — jak przewidują eksperci — cypryjskie ogrodnictwo będzie tracić na znaczeniu i, być może, w przyszłości przestanie istnieć.

Czechy

Szacuje się, że Czesi produku­ją rocznie około 600 000 ton warzyw i 480 000 ton owoców (w tym 80 000 ton winogron). Ogrodnictwo rozwija się, zwłaszcza na połud­niu kraju. Liczba producentów warzyw szacowana jest na około 1200, ale tylko jedna trzecia z nich posiada gos­podarstwa o powierzchni powyżej 1 hektara.
W 2002 roku powierzchnia produkcji warzyw pod osłonami wynosiła zaledwie 17 ha, a pojemność przechowalni warzyw oceniano na 112 000 ton.
W tym samym roku działało 5 grup producentów warzyw. Najczęściej uprawiane gatunki warzyw to pomidory, arbuzy i papryka, najważniejsze w eksporcie — marchew, pomidory, groch oraz szparagi. 53% czeskich owoców zbiera się z no­woczes­nych, intensywnych sadów (w latach 1995–2002 założono ich około 4270 ha). Pojemność przechowalni owoców to około 66 500 ton (21% — z ULO). W 2001 roku aż jedna trzecia wszystkich wyprodukowanych w kraju owoców (dwie trzecie tych, które trafiły do przechowalni) pochodziła z dostaw od grup producentów. W latach 1997–2000 wartość produkcji kwiatów ciętych oraz roś­lin doniczkowych wzrosła o 53% (w 2000 roku jej wartość szacowano na 28,34 mln euro). Połowa produkcji to poinsecje, chryzantemy oraz cyklameny, zmniejsza się powierzchnia upraw ozdobnych roślin doniczkowych. Eksperci przewidują zanik tej produkcji kwiaciarskiej
w Czechach w przyszłości, ze względu na rosnący bardzo szybko import.

Estonia

Szacuje się, że powierzchnia upraw warzyw w tym kraju wynosi około 4430 ha. Rocznie Estończycy zbierają około 54 280 ton warzyw, głównie kapust (31%), marchwi (21%) i pomidorów (4%). Łączna wielkość produkcji nie zmienia się od lat, rośnie znaczenie uprawy marchwi, ogórków (do kwaszenia i sałatkowych) oraz pomidorów, spada — kapust. Produkcja owoców szacowana jest na 28 500 ton rocznie, z czego 53% przypada na jabłka, po 12% na trus­kawki i porzeczki, 8% na śliwki i 6% na borówki. Od 1999 roku (po kryzysie w Rosji) rośnie import produktów ogrodniczych do tego kraju. Informac­je na temat produkcji kwiaciarskiej w Estonii są trudne do zdobycia.

Litwa

Warzywnictwo rozwija się we wszystkich częściach kraju i pokrywa obecnie około 60% wewnętrznego zapotrzebowania na warzywa polowe i 15% — na te spod osłon. Sady, głównie jabłoniowe, zlokalizowane są na zachodzie, na północnym wschodzie i w centrum Litwy. Na zachodzie skoncentrowano plantacje truskawek. Litewskie ośrodki badawczo-hodowlane pracują przede wszystkim nad odmianami roślin jagodowych, ale także nad gatunkami o niewielkim dotychczas znaczeniu gospodarczym — czarnym bzem, rokitnikiem, pigwą i leszczyną. Sady (przede wszystkim jabłoniowe) towarowe zajmują zaledwie 4400 ha, przydomowe — ponad 40 000 ha. Litwini rozwijają też produkcję roślin ozdobnych pod osłonami (m.in. róż, chryzantem, frezji, cyklamenów, azalii i gloksynii) oraz w polu (tulipanów, narcyzów, mieczyków oraz lilii).

Łotwa

Produkcja warzyw rozwija się głównie w okolicach Rygi. Owoce uprawia się przede wszystkim na zachodzie kraju. Z warzyw najważniejsze są kapusta, ogórki, marchew oraz pomidory. Klimat sprzyja rozwojowi sadownictwa. W 2001 roku w Estonii zarejestrowano 17 nowych odmian roślin sadowniczych. Prace hodowlane (prowadzone w kooperacji z uniwersytetami ze Stanów Zjednoczonych) skupiają się głównie na jabłoniach, czereśniach, czarnych porzeczkach, malinach, pig­wowcu oraz śliwach.

Malta

W 2002 roku na wyspie warzywa produkowano na 5400 ha, a roczne zbiory szacowano na około 64 000 ton (głównie pomidorów, melonów oraz kalafiorów). Powierzchnia przeznaczona pod uprawę owoców bardzo szybko zmniejsza się (w 2002 roku było 282 ha sadów cytrusowych, figowych oraz winnic). Na Malcie uprawia się sporo kwiatów ciętych na plantacjach polowych, głównie goździków i chryzantem.

Polska
(w ocenie ekspertów z Zachodu)

W Polsce można znaleźć większość rodzajów produkcji ogrodniczej. Prawie 30% produkcji warzyw pochodzi z upraw w Polsce centralnej (głównie z okolic Radomia). Intensywnie rozwija się uprawa warzyw pod osłonami (380 000 ton w 2001 roku) — przede wszystkim pomidorów i ogórków, w mniejszym stopniu papryki i sałaty. Rośnie także eksport warzyw (w 2001 r. 38% stanowiły świeże, 25% — przetworzone). Sadownictwo w Polsce jest wyraźnie zrejonizowane, a największym zagłębiem jest rejon grójecki. Podstawowymi gatunkami są jabłonie, wiśnie, śliwy i owoce jagodowe. Systematycznie rośnie eksport owoców i zmniejsza się ujemny bilans w handlu zagranicznym produktami ogrodniczymi. Powierzchnię produkcji kwiatów ciętych pod osłonami (przeważają ogrzewane tunele foliowe) szacowano u nas w 2001 roku na 200 ha (dominowały róże, gerbery i chryzantemy). Za granicą zwraca się baczną uwagę na rozwój szkółkarstwa roślin ozdobnych w naszym kraju, głównie dzięki intensywnej pracy Związku Szkółkarzy Polskich nad wizerunkiem tej branży. Holendrzy szacują powierzchnię polskich szkółek na 4564 ha (w tym 330 ha to szkółki kontenerowe).

Słowacja

Kraj ten nie ma silnie rozwiniętego ogrodnictwa, chociaż zapotrzebowanie na owoce, warzywa i rośliny ozdobne jest duże i wciąż rośnie. Warzywami najczęściej importowanymi są arbuzy, pomidory, cebula i kapusta. W 2002 roku było na Słowacji około 16 000 ha upraw warzyw i około 30 000 ha sadów oraz plantacji roślin jagodowych, w tym 6500 ha — intensywnych (w kolejności — jabłoniowych, brzoskwiniowych i porzeczkowych). W 2001 roku z sadów intensywnych zebrano 32 000 ton owoców (80% stanowiły jabłka). Słowacka produkcja kwiaciarska nie ma większego znaczenia, produkuje się tam nieco goździków, gerber i chryzantem oraz roślin balkonowo-rabatowych (90% stanowią pelargonie).

Słowenia

Rolnictwo wytwarza tylko 6% produktu krajowego brutto Słowenii, z czego na ogrodnictwo przypada 17%. Ogrodnictwo to jednak najszybciej rozwijająca się branża słoweńskiego rolnictwa. Rośnie produkcja warzyw i owoców, spada — roślin ozdobnych. Warzywa uprawia się na około 11 500 ha (w tym około 1000 ha pod osłonami). Aż 80% warzyw produkuje się metodami integrowanymi. Słoweńskie szkółki sadownicze produkują około 700 000 drzewek rocznie. Sadownictwo rozwija się bardzo szybko, jednak większość owoców (głównie jabłek
i gruszek) pochodzi wciąż ze starych sadów i nie znajduje nabywców z powodu niskiej jakości. Ważnym działem ogrodnictwa jest produkcja winogron — winnice zajmują około 25 000 ha.
Prawie 4000 ha przeznaczono w Słowenii pod uprawę roślin ozdobnych (kwiatów ciętych, roślin doniczkowych i materiału szkółkarskiego łącznie) w gruncie i pod osłonami.

Węgry

Produkcja warzyw i owoców (zwłaszcza winogron) ma ogromne znaczenie dla gospodarki tego kraju. Kontynentalny klimat sprzyja uprawie wielu warzyw — z ponad 50 produkowanych gatunków i kilkuset odmian znaczenie ma tylko 12 odmian. Najważniejsze są pomido­ry polowe (przewiduje się szybki rozwój tej produkcji ze względu na dopłaty unijne), kapusta i groch. Sady zajmują na Węgrzech około 45 000 hektarów, najwięcej jest jab­łoniowych, gruszowych i morelowych. Kraj ten importuje jednak prawie dwukrotnie więcej owoców i warzyw, niż wysyła za granicę. Około 4500 rolników produkuje rośliny ozdobne. 10–15% z tej liczby to producenci kwiatów ciętych (głównie róż) i roślin doniczkowych pod osłonami, reszta wytwarza materiał szkółkarski. W 2003 roku szkółki roślin ozdobnych zajmowały na Węg­rzech prawie 1900 ha.

Tabela 1. Powierzchnia uprawy warzyw (w polu i pod osłonami)
w 10 nowych krajach UE w 2002 r.


Źródło: FAO

Tabela 2. Powierzchnia uprawy owoców w 10 nowych krajach UE w 2002 r.

Źródło: FAO

Tabela 3. Obroty handlowe warzywami i owocami w 10 nowych państwach UE w 2001 r.

Źródło: FAO

Na podstawie Prophyta Annual 2003