• 12-636-18-51
  • wydawnictwo@plantpress.pl
ogrodinfo.pl
sad24.pl
warzywa.pl
Numer 08/2004

NOWE PERSPEKTYWY W KRAJOWEJ UPRAWIE TRUSKAWEK

Cechą krajowych plantacji truskawek są małe powierzchnie i niski jeszcze poziom ich pielęgnacji — dominują plantacje o powierzchni poniżej 0,5 ha, dające plon 3–4 t/ha. Mimo tak niskich plonów, zwłaszcza przed laty, dochód za owoce był znaczący w gospodarstwie rolnym, gdyż był zawsze wyższy od dochodu z upraw rolniczych. Dochód z większych plantacji truskawek wystarczał na założenie intensywnego sadu jabłoniowego. Rozwijał się przemysł przetwórczy, zwłaszcza zamrażalniczy, który miał duże zapotrzebowanie na owoce odmiany 'Senga Sengana'. Eksportowane przetwory i mrożonki stanowiły ważne źródło dewiz, tak bardzo potrzebnych w warunkach gospodarki planowej. W latach 1970–1990 polowa uprawa truskawek była ekonomicznie bardzo atrakcyjna dla wielu małych gospodarstw zarówno rolnych, jak i sadowniczych.

W miarę upływu lat, a zwłaszcza po zmianie systemu gospodarki planowej na rynkową, spadła w Polsce atrakcyjność uprawy truskawek. Wzrastały koszty produkcji i wymagania jakościowe w stosunku do owoców oraz trudności ze zbytem owoców po opłacalnej cenie. Jeszcze do niedawna dominującą rolę w polowej uprawie odgrywała 'Senga Sengana' (około 80–85% owoców tego gatunku). Za owoce tej odmiany przemysł przetwórczy oferował niskie ceny. Warto podkreślić, że w innych krajach udział owoców przemysłowych wynosi tylko 15–20%. Tam dominują odmiany deserowe, za które osiąga się zawsze wyższe ceny niż za owoce przemysłowe.

Aby zwiększyć opłacalność produkcji truskawek w Polsce, trzeba zmienić dobór odmian, zwiększyć plony i poprawić dystrybucję owoców. Od przeszło 10 lat propaguję wzrost produkcji owoców deserowych do około 50% w ogólnej produkcji — obecnie udział ten wynosi około 40% i za kilka lat na pewno przekroczy granicę 50%. Cena kilograma owoców, na przykład 'Elsanty', jest wyższa o 1–1,5 zł/kg od ceny 'Sengi Sengany'.

Od kilku lat w coraz większej liczbie gospodarstw zmienia się struktura odmianowa oraz poziom pielęgnacji plantacji. Wprowadza się nowe technologie produkcji owoców. Powstaje coraz więcej plantacji z zagonową uprawą i około 80 000 roślin na hektarze, w miejsce 40 000 szt. przy rzędowej uprawie polowej. Coraz więcej jest plantacji na przyspieszony i opóźniony zbiór owoców. Na lekkich glebach wiele plantacji jest nawadniane. Powstają również wielkotowarowe plantacje — o jednej z nich pisałem w HO 9/2003. Produkcja owoców na skalę wielkotowarową zaczęła się już wiele lat temu, na przykład w gospodarstwie Sadpol w Wierzbicy k. Serocka (czyt. też HO 7/2004). Na podkreślenie zasługują wysokie plony owoców na bardzo lekkich (piaszczystych) glebach, sprawna organizacja i terminowy zbiór owoców. W szczytowym okresie zbiorów dziennie pracuje tam ponad 2000 osób. Kolejny ważny atut tak wielkiej produkcji owoców w jednym miejscu, to łatwość ich zbytu po relatywnie wysokich cenach. Podobnie jak inne gatunki owoców, łatwiej sprzedać 1000 ton owoców niż 10 ton. Duża masa owoców pozwala na szybkie przygotowanie dużych jednolitych partii w krótkim okresie, czego żądają więksi odbiorcy w kraju i za granicą. Jeśli kiedyś sama produkcja truskawek, niezależnie od jej skali i jakości owoców, gwarantowała atrakcyjny dochód, tak teraz większy wpływ ma koncentracja nie tylko produkcji, ale przede wszystkim podaży. Jest to nowy warunek, ale i szansa dla producentów truskawek. Stwarza nową perspektywę uprawy w Polsce tego gatunku, którego owoce są teraz bardzo poszukiwane przez zagranicznych odbiorców, a i ceny przez nich oferowane istotnie wyższe od cen na rynku krajowym.

Co trzeba zmienić, aby wykorzystać nową szansę dla uprawy truskawek w naszym kraju? Zanim podejmie się decyzję o ich uprawie w nowych warunkach i na inną niż dotąd skalę, należy najpierw "sprzedać owoce", czyli zorientować się, jakie może być zapotrzebowanie w najbliższych latach i kto może być odbiorcą owoców. Nie wdając się w szczegółowe rozważania tego problemu można stwierdzić, że także w najbliższych latach podaż naszych owoców, zwłaszcza deserowych, nie pokryje potrzeb rynku krajowego i zagranicznego. Oznacza to, że z powodzeniem można rozwijać, zwłaszcza wielkotowarową, produkcję owoców truskawek. Przed założeniem plantacji trzeba wybrać technologię ich produkcji, np. rzędowy czy zagonowy system uprawy, produkcję przyspieszoną lub opóźnioną. Sama 'Elsanta' już nie wystarcza. Szukajmy innych, lepszych, deserowych odmian, które są już w ofercie naszych szkółek. Przy zakładaniu nowych plantacji trzeba uwzględnić potrzeby i wymagania odbiorców. Jednym z ważnych warunków opłacalnej produkcji owoców truskawki jest zwiększenie wydajności — minimalna to 10 t/ha, a lepiej 15 t/ha. Taki plon można uzyskać na żyz­nych glebach, a także na lekkich, ale nawadnianych. Inny ważny czynnik to jakość posadzonych roślin — muszą być dobrze rozwinięte oraz wolne od chorób i szkodników.

Kolejny ważny problem to organizacja zbytu owoców. Czy będzie to jedno duże gospodarstwo dysponujące kilkuset tonami owoców, czy zrzeszenie wielu małych gospodarstw dysponujących podobną ilością owoców do sprzedaży? Niezależnie jednak od typu jednostki, warto posiadać pomieszczenie do krótkotrwałego schładzania owoców, własne opakowania i transport, a przede wszystkim stałych i pewnych odbiorców.

Organizację producentów najłatwiej będzie zorganizować w rejonach ze skoncentrowaną uprawą truskawek. Znane są gminy czy wsie, gdzie na wielu leżących blisko siebie plantac­jach uprawia się truskawki. W takich gminach lub wioskach powinno się koncentrować podaż poprzez właściwą organizację zbytu owoców. Nowa forma produkcji i dystrybucji owoców truskawek jest ważną i korzystną perspektywą dla wielu gospodarstw, również i tych małych. Warto z tego skorzystać w możliwie krótkim czasie. Później mogą to zrobić inni lub nie będzie wsparcia ze środków pomocowych.