Skutkiem tego było spowolnienie wzrostu owoców. W większości przypadków konieczna była późniejsza zmiana stosunku N : K i zwiększenie w pożywce zawartości potasu. Zaburzenia w pobieraniu składników pokarmowych najczęściej uwidaczniały się w postaci odbarwień najmłodszych liści wynikających z niedoboru żelaza i manganu. Na starszych liściach często widoczne były objawy niedoboru magnezu — przy silnym obciążeniu roślin owocami i później — przy osłabieniu systemu korzeniowego, spowodowanego w wielu przypadkach zalaniem podłoża. Przy słabo rozbudowanym, zniszczonym systemie korzeniowym i nadmiernym zasoleniu podłoża występowało żółknięcie, chlorozy, a nawet nekrozy liś­­ci. Częściej niż zazwyczaj deformacje i zwijanie się liści wierzchołkowych związane były z nadmiernym pobieraniem azotu oraz temperaturą okresowo znacznie wyższą od optymalnej, a także z podwyższonym zasoleniem. Przy nadmiernym nagromadzeniu składników pokarmowych dochodziło również do drewnienia łodyg. W początkowym okresie plonowania częste były też przypadki niezawiązywania się owoców (przy nieprawidłowym odżywieniu fosforem i magnezem) lub ich powolnego dorastania i wybarwiania się (przy zbyt dużym pobieraniu potasu), a także złego wypełnienia pomidorów. Na skutek nietypowych warunków klimatycznych powstawało znacznie więcej pomidorów niekształtnych, a często mocno zniekształconych, z dużym tak zwanym szwem w dolnej części owocu i suchymi, otwartymi nekrozami (fot. 1). Występowały one głównie u odmian wielkoowocowych. Zdarzały się problemy z:

• suchą zgnilizną wierzchołkową (u roślin nieprawidłowo odżywionych wapniem);
• przebarwieniami na owocach w postaci zielonych niedojrzewających, rozmytych plam (przy nadmiernym pobieraniu azotu, za małym magnezu, potasu i boru, wysokim EC w podłożu i utrudnionym pobieraniu składników), a także z
• brązowieniem i kiełkowaniem nasion wewnątrz owoców — gdy pozostawały one zbyt długo na roślinach. Ponadto przy niedostosowaniu warunków klimatycznych i agrotechniki do poziomu nasłonecznienia występował:
• okresowo nadmierny wzrost wegetatywny;
• załamywanie się gron kwiatowych (fot. 2);
• okresowe osłabienie systemu korzeniowego; a nawet
• deformacja wierzchołka rośliny (tworzenie się kilku gron po sobie).

Fot. 1. Zniekształcenia i nekrozy na owocach powstałe przy dużych dobowych wahaniach temperatury w okresie kwitnienia i zawiązywania się owoców

Fot. 2. Załamywanie gron owocowych powstałe przy niedoborze światła i następujących po sobie dniach pochmurnych i słonecznych

Aby zapobiegać zaburzeniom w rozwoju roślin, należy częś­ciej analizować za­wartość składników w przelewie — nie tylko śred­nią całodobową, ale także wartoś­ci, jakie występują w godzinach przedpołud­niowych, i kory­gować skład pożywek. Odczyn i poziom składników w pożywce powinien być kontrolowany systematycznie, w wyciągu z podłoża — co kilka dni, zawartość makroelementów należy sprawdzać co około 14 dni, a mikroelementów — raz w miesiącu. Niezbędne jest dodatkowe kontrolowanie pH i zawartości składników w przypadku wystąpienia zmian i zaburzeń fizjologicznych. Istotne jest miejsce pobrania próby dla sprawdzenia odczynu podłoża. Pod kostką wartość pH jest niższa, ponieważ przy większej masie korzeni większe jest pobieranie jonów amonowych (NH₄⁺), przy zwiększonym wydzielaniu jonów wodorowych (H⁺). Pomiędzy roślinami wartość pH jest wyższa, ponieważ przy mniejszej masie korzeni w tym miejscu maty znajduje się mniejsza ilość wodoru (H⁺), a więcej wodorowęglanów (HCO₃^–).

Prawidłowe odżywienie roślin — czyli ilość jonów dostarczanych do rośliny — zależy między innymi od ilości i stężenia pierwiastków w roztworze glebowym i ilości transpirowanej wody (czyt. też HO 5/2004).

W tym sezonie uprawowym dla złagodzenia ujemnych skutków niedoboru światła często utrzymywano stężenie składników pożywki na poziomie znacznie wyższym od optymalnego. Utrzymywanie przez długi okres EC powyżej 6,0 może prowadzić do uszkodzenia korzeni (fot. 3), zmniejszenia pobierania wapnia i magnezu, a zwiększenia pobierania potasu.

Fot. 3. Zbrązowienie systemu korzeniowego przy wysokim EC w podłożu

Przy wczesnych terminach sadzenia konieczne było późniejsze zwiększenie ilości potasu. Zawartość wapnia należało utrzymać na poziomie wyższym od optymalnego. Do pożywek można również wprowadzać nawozy z chlorem (chlorek wapnia — CaCl₂ i chlorek potasu — KCl, do zawartości 100 mg Cl/l — czyt. też HO 3/2004).

W uprawach coraz częściej wyprowadzane są dodatkowe pędy wegetatywne. Dla zwiększenia powierzchni asymilacyjnej i wzmocnienia rośliny oraz zmiany klimatu w okresie intensywnego nasłonecznienia pędy boczne powinny być pozostawione poniżej 2. lub 3. wyrośniętego liścia od wierzchołka. Wyprowadzanie dodatkowych pędów wegetatywnych (cieniujących) oraz pozostawienie zwiększonej o 2 lub 3 sztuki liczby liści na roślinach jest również jednym z czynników (oprócz wietrzenia i cieniowania szklarni) pozwalających na utrzymanie latem optymalnej temperatury roślin.

Porażenia roślin szarą pleśnią wystąpiły w tym sezonie wcześniej niż zazwyczaj. Aby zapobiegać infekcjom, należy przede wszystkim:

• zachować równowagę wegetatywno-generatywną (rośliny nadmiernie rozbudowane, silnie rosnące wykazują większą podatność na szarą pleśń);
• prawidłowo odżywiać rośliny azotem;
• ważne też, aby jednorazowo usuwać nie więcej niż 3 liście z jednej rośliny oraz zabezpieczać rany po usuniętych liściach.