Nawożenie azotem

Ocena odżywienia roślin azotem bardzo często prowadzona jest metodą wizualną. Podczas lustracji ocenia się siłę przyrostu pędów oraz wielkość i kolor liści. Metoda ta jest mało precyzyjna i wymaga dużego doświadczenia. Za jej pomocą zazwyczaj określa się tylko wyraźne niedobory składnika. Analizę chemiczną przeprowadza się na liściach pobieranych w połowie sierpnia, a jej wynik może mieć wpływ na program nawożenia dopiero w następnym sezonie wegetacyjnym. Przy uprawie drzew na podkładkach silnie rosnących i tendencji do stosowania wysokich dawek nawozów, tak późny termin reakcji nie miał większego znaczenia. Obecnie, ze względu na ochronę środowiska naturalnego i konieczność ograniczania kosztów, nie możemy pozwolić sobie na nawożenie "na zapas". W intensywnych sadach, w których drzewa szczepione są na podkładkach karłowych i półkarłowych o znacznie płytszym systemie korzeniowym, szukamy metody pozwalającej oceniać stan odżywienia drzew w ciągu całego sezonu wegetacyjnego. Częsta diag­nostyka korzystna jest także w sadach nawadnianych, w których mamy możliwość prowadzenia fertygacji. Nawożenie wraz z nawadnianiem stwarza nowe możliwości agrotechniczne, pozwala opracowywać programy nawożeniowe oparte nie na dotychczas stosowanych dawkach nawozów przeliczanych na powierzchnię uprawy, lecz na optymalnym dla roślin stężeniu i proporcji pomiędzy poszczególnymi jonami. Większe zagęszczenie korzeni w strefie zwilżania powoduje intensywniejsze pobieranie jonów i szybkie obniżanie się ich stężenia, co w konsek­wencji może wpływać na ograniczenie pobierania składników mineralnych. Oceniając regularnie — kilka razy w sezonie — stan odżywienia drzew możemy precyzyjnie i oszczędnie dozować nawozy.

Szybka i niedestrukcyjna ocena

Diagnostykę taką można prowadzić za pomocą analiz chemicznych liści. Niestety, poza wysokimi kosztami, ograniczenie stanowi brak możliwości szybkiego otrzymania wyników analiz oraz przygotowania liczb granicznych dla poszczególnych faz fenologicznych roś­lin. Wprawdzie w Europie Zachodniej oferowane są już usługi wyspecjalizowanych firm pobierających próbki i dostarczających wyniki wraz z zaleceniami w ciągu 24 godzin, to jednak korzystają z niej przede wszystkim producenci warzyw i kwiatów pod osłonami.

Urządzenie do szybkiej i niedestrukcyjnej oceny odżywienia roślin azotem, o komercyjnej nazwie SPAD-502, opracowała firma Minolta (obecnie dostępne są podobne mierniki oferowane także przez inne firmy). SPAD jest niewielkim urządzeniem (fot.), złożonym z korpusu oraz głowicy pomiarowej. Głowica składa się z dwu ramion, pomiędzy którymi umieszczany jest liść. Na jednym ramieniu głowicy znajdują się fotodiody emitujące światło o długości fali 650 nm i 940 nm, a na drugim — zamontowane są detektory promieniowania. Fala długości 650 nm pozostaje w zakresie maksymalnej absorpcji światła przez chlorofil a i b (645–663 nm). Długość fali 940 nm odpowiada dalekiej czerwieni, nieabsorbowanej przez chlorofil, a światło zatrzymywane jest przez tkankę liścia. Urządzenie mierzy oddzielnie absorpcję światła przez chlorofil i przez tkankę liścia. Na podstawie tych pomiarów mikroprocesor umieszczony w korpusie wyznacza indeks natężenia zielonej barwy (jednostki SPAD). Wyznaczenie poziomu zielonego zabarwienia liści polega więc na określeniu absorpcji światła przez blaszkę liściową. W zależności od modelu, zakres odczytu mieści się w granicach 0–80 lub 0–800. W ISK przeprowadzono badania nad możliwością wykorzystania miernika SPAD do oceny zawartości azotu w liściach jabłoni (wykres) i truskawek. Z przedstawionego wykresu można odczytać znaczne różnice zawartoś­ci azotu w liściach 'Jonagolda' i 'Gali' oraz wyraźne obniżanie się jego poziomu wraz z wiekiem liści. Przebieg danych pomiarowych miernikiem SPAD ma zdecydowanie inny charakter. Początkowo obniża się — co oznacza silny wzrost blaszek liściowych, a następnie wyraźnie rośnie — sygnalizując starzenie się liści. Liście starsze są wyraźnie grubsze, pokrywa je grubsza warstwa kutyny, często są także pokryte pyłem, co ogranicza przepływ światła i zawyża odczyt.

Miernik SPAD pozwala na szybki i niedestrukcyjny pomiar zawartoś­ci azotu w liściach

Zawartość azotu oraz poziom odczytu SPAD dla liści jabłoni odmian 'Jonagold' i 'Gala' w poszczególnych terminach analiz

Otrzymane wyniki wskazują na konieczność kalibrac­ji miernika nie tylko oddzielnie dla odmian, ale także dla terminów pomiaru. Wysokie koszty początkowej kalibracji ograniczają możliwości korzystania z miernika w małych gospodarstwach. Może być on jednak z powodzeniem stosowany w gospodarstwach większych, silniejszych finansowo lub przez firmy zajmujące się doradztwem w zakresie nawożenia.

Optymalizacja nawożenia

Pomiary prowadzone w Instytucie Sadownictwa i Kwiaciarstwa wykazały znaczną korelację pomiędzy natężeniem zabarwienia liści jabłoni i truskawek a zawartoś­cią w nich azotu. Zastosowanie miernika SPAD-502 pozwala podjąć decyzję o stosowaniu lub zaprzestaniu nawożenia azotowego. Ma to szczególne znaczenie przy prowadzeniu fertygacji (nawożenie poprzez system nawodnieniowy), kiedy w praktyce nawozy podawane są od kilku do kilkunastu razy w sezonie. Wczesna i wiarygodna ocena pozwala na optymalizację nawożenia jab­łoni azotem, co w wielu przypadkach może wpłynąć na ograniczenie nawożenia, a tym samym na ochronę środowiska naturalnego.

Przydatność miernika SPAD zależy w dużym stopniu od przeprowadzonych kalibracji. Jest to jednak metoda pośrednia i w 100% nie zastąpi analiz chemicznych.