• 12-636-18-51
  • wydawnictwo@plantpress.pl
ogrodinfo.pl
sad24.pl
warzywa.pl
Numer 10/2004

SŁABY START OWOCOWY '2004

Ostatni sezon rozczarował polskich producentów owoców miękkich. Nienotowane od wielu lat niskie ceny, zwłaszcza czarnych i czerwonych porzeczek oraz malin, były przyczyną ostrych protestów producentów. Większe różnice cen (w porównaniu z sytuacją w 2003 r.) odnotowano w przypadku owoców deserowych niż przemysłowych. Z tych ostatnich tylko agrest osiągnął notowania podobne do ubiegłorocznych. Przyczyną załamania się cen były wyższe tegoroczne zbiory oraz niskie zainteresowanie polskimi mrożonkami importerów, którzy posiadali jeszcze zapasy tych produktów z ubiegłego roku. Pojawiła się też konkurencja Chin oferujących bardzo tanie produkty.

Tegoroczna kampania skupu owoców jagodowych pokazała już kolejny raz, jak po okresie wysokich cen i zwiększania areału uprawy przychodzi dekoniunktura. Zniecierpliwienie producentów idzie w parze z koniecznością zmiany tej sytuacji, uzyskania większej stabilności poprzez prowadzenie racjonalnej polityki wieloletnich kontraktacji surowców w zakładach przetwórczych. Podejmowanie decyzji o zwiększeniu areału uprawy powinno być poprzedzone dokładnym zbadaniem możliwości późniejszego zbytu owoców. Ważna jest też intensyfikacja produkcji, aby plony z jednostki powierzchni były wyższe, a koszty produkcji — niższe. Doskonale widać to na przykładzie truskawek — średnie krajowe plony (według FAO) wynoszą zaledwie 3–4 t/ha. Skierowanie większej ilości deserowych owoców jagodowych do odbiorców detalicznych w kraju i za granicą, a także poszukiwanie nowych rynków zbytu poza UE, z pewnością poprawiłoby trudną sytuację polskich producentów.

Truskawki

Polska jest od lat znaczącym producentem tych owoców. Zwykle zajmowała czwarte miejsce na świecie, a w Europie — drugie (po Hiszpanii) pod względem wielkości produkcji. Rok 2003 trochę zmienił tę pozycję, ze względu na niskie zbiory w naszym kraju, ale przypuszczalnie w tym sezonie odbudowaliśmy naszą lokatę, gdyż — według prognozy IERiGŻ — zbiory były o 37% wyższe i wyniosły 180 000 ton. Najbardziej liczymy się na świecie jako eksporterzy truskawek mrożonych. W 2003 r. — przy niższych o 14% niż w 2002 r. zbiorach — Polska wyeksportowała 84 200 ton mrożonych truskawek, o 34% mniej niż w 2002 r. (wpływy z eksportu wzrosły jednak o 16%).

W 2003 r. zapasy mrożonek były już w większości sprzedane i importerzy z niecierpliwością oczekiwali na naszą 'Senga Senganę'. W efekcie ceny eksportowe truskawek mrożonych wzrosły w ubiegłym roku z 0,92 USD/kg do 1,61 USD/kg. Inaczej przedstawiała się sytuacja podczas tegorocznej kampanii zbiorów. Nadmiernie drogo zakupione zapasy ubiegłoroczne powodowały, że w tym roku popyt na mrożone truskawki był mniejszy, a ceny oferowane przez importerów — niższe (za niekalibrowane owoce II klasy płacono około 800–850 euro/t, w 2003 r. — 1600–1700 euro/t). Ponadto Chiny — nasz coraz bardziej aktywny konkurent na rynku międzynarodowym — sprzedawały te produkty nawet poniżej 700 euro/t.

Miniony sezon truskawkowy okazał się więc niesprzyjający dla polskich producentów (rys. 1). Spółdzielnie ogrodnicze, które rozpoczęły skup pod koniec pierwszej dekady czerwca, proponowały najpierw dość dobrą cenę 3,20 zł/kg, która pod koniec kampanii obniżyła się do 1,90 zł/kg. Za truskawki deserowe z szypułką płacono średnio 2,16 zł/kg (o 35% mniej niż w 2003 r.). W zakładach przetwórczych oferowano 1,25–1,90 zł/kg za truskawki do mrożenia bez szypułek, średnio 1,58 zł/kg (w 2003 r. średnio 4,24 zł/kg). Wyższe ceny mogli uzyskać producenci sprzedający truskawki na rynkach hurtowych. Średnie ceny hurtowe tych owoców w czerwcu 2004 r. na rynkach w Broniszach i Poznaniu wynosiły 3,10 zł/kg (w czerwcu 2003 r. — 5,25 zł/kg).

Rys. 1. Ceny skupu truskawek w latach 2000–2004

Porzeczki

Z produkcją porzeczek na poziomie 192 500 ton (2003 r.) jesteśmy drugim producentem tych owoców w Europie (za Rosją). W 2004 r. GUS szacuje, że zbiory tych owoców wzrosną do około 202 000 ton. W zeszłym roku zainteresowanie odbiorców zagranicznych skupiło się głównie na porzeczce czerwonej, a nie — jak dotąd — czarnej. Wyeksportowaliśmy w ubiegłym roku 10 000 ton mrożonych porzeczek czerwonych za 13,6 mln USD, a czarnych — 16 500 ton za taką samą sumę (cena eksportowa porzeczek czerwonych wyniosła 1,36 USD/kg, czarnych — 0,82 USD/kg).

W tym roku wystąpiły trudności ze sprzedażą polskich mrożonych porzeczek za granicę, a ceny ich skupu obniżyły się (rys. 2). Spółdzielnie ogrodnicze płaciły producentom za porzeczki czerwone 0,92 zł/kg (o 68% mniej niż rok temu). W zakładach przetwórczych i zamrażalniach można było uzyskać 1,03 zł/kg (o 64% mniej niż w 2003 r.).
Średnia cena skupu porzeczek czarnych w spółdzielniach ogrodniczych obniżyła się z 1,44 zł/kg w 2003 r. do 0,34 zł/kg (o 76%) w 2004 r.
Niektóre spółdzielnie płaciły zaledwie 0,25 zł/kg. Natomiast w przetwórstwie ceny spadły z 1,23 zł/kg do 0,48 zł/kg (o 61%).

Rys. 2. Ceny skupu porzeczek w zakładach przetwórczych w latach 2000–2004

Maliny

W Europie zajmujemy trzecie miejsce pod względem produkcji malin (za Rosją i Serbią). Lipcowe szacunki GUS przewidują wzrost zbiorów tych owoców w Polsce o 27% — do 54 000 ton, co jest związane ze wzrostem powierzchni uprawy. Jesteśmy drugim po Serbii dostawcą mrożonych malin. Wysyłamy jednak przede wszystkim mrożony grys II klasy, w przeciwieństwie do Serbii, która eksportuje lepszej jakości owoce I klasy. Polskie dostawy malin mrożonych za granicę w 2003 r. wynios­ły 20 200 ton, a ich wartość 30,3 mln USD (w 2002 r. — 13 100 ton za 16,1 mln USD). Według danych Eurostatu, kraje UE w 2003 r. zaimportowały 118 300 ton mrożonych malin, z czego z Serbii 53 100 ton (45%), a z Polski — 17 800 ton (15%). Średnia cena eksportowa malin mrożonych w 2003 r. wyniosła 1,49 USD/kg i była wyższa niż w 2002 r. (1,23 USD/kg) o 21%. Eksportujemy także maliny schłodzone (więcej niż mrożonych, ale przychód z ich sprzedaży za granicę jest niższy), w 2003 r. 23 400 ton za 25 mln USD (odpowiednio o 39% i 53% więcej niż w 2002 r.).

Przy braku zapasów z roku 2002, w ubiegłym mog­liśmy sprzedać więcej malin po wyższych cenach (wzrost z 1 USD/kg do 1,09 USD/kg). Największy od co najmniej 1998 r. import mrożonych malin do UE, w tym zwłaszcza do Niemiec, spowodował jednak nagromadzenie się zapasów tego produktu. W związku z tym podczas ostatniej kampanii nie można było liczyć na duży popyt. Ceny malin znacznie się więc obniżyły (rys. 3). Za maliny deserowe spółdzielnie ogrodnicze oferowały producentom średnio 1,51 zł/kg (rok temu 3,09 zł/kg), przemysł przetwórczy — 1,80 zł/kg (w 2003 r. — 2,82 zł/kg). Do połowy sierpnia (zamrażalnie nie kupowały jeszcze droższych owoców późnych odmian) średnia cena wynosiła 1,65 zł/kg.

Rys. 3. Ceny skupu malin i agrestu w zakładach przetwórczych
w latach 2000–2004

Agrest

Nie należy on do gatunków, które mają strategiczne znaczenie. Powierzchnia jego uprawy w ostatnich 5 latach nie przekraczała w Polsce 6000 ha, a zbiory — 30 000 ton. W 2003 r. agrest uprawiano na 3600 ha, a zbio­ry wyniosły 20 300 ton. W 2004 r. GUS przewiduje, że areał uprawy i zbiory będą zbliżone do ubieg­łorocznych. W ubiegłym roku wyeksportowaliś­my 3500 ton mrożonego agrestu. Było to wprawdzie o 8% mniej niż w 2002 r., ale wpływy z eksportu wzrosły do 5,1 mln USD (o 38%). Cena eksportowa mrożonego agres­tu była wysoka i wynosiła 1,46 USD/kg (w 2002 r. — 0,97 USD/kg). Początek kampanii skupu agrestu (rys. 3) zapowiadał "powtórkę" sytuacji sprzed roku, gdyż spółdzielnie ogrodnicze płaciły 4 zł/kg, z zakłady przetwórcze nawet 5 zł/kg. Pod koniec czerwca ceny zaczęły się jednak obniżać. W czasie całej tegorocznej kampanii w spółdzielniach ogrodniczych płacono producentom za agrest średnio 2,68 zł/kg (w 2003 r. — 3,94 zł/kg), a w zakładach przetwórczych 3,37 zł/kg (w 2003 r. — 3,40 zł/kg). Cena skupu w spółdzielniach obniżyła się o 22%, zaś w przetwórstwie była porównywalna z ubieg­łoroczną.