• 12-636-18-51
  • wydawnictwo@plantpress.pl
ogrodinfo.pl
sad24.pl
warzywa.pl
Numer 10/2004

'P-HL A' CZY 'GiSelA 5'?

Jeszcze kilkadziesiąt lat temu trudno było wyobrazić sobie intensywny sad czereśniowy z dużą liczbą niewielkich drzew na jednostce powierzchni. Działo się tak, ponieważ z powodu silnego wzrostu czereśni zalecano ich sadzenie w rozstawach 10 m x 10 m lub 8 m x 8 m, a do zbioru owoców niezbędne były wieloszczeblowe drabiny. Dziś sytuacja uległa diametralnej zmianie. Nowoczesną i opłacalną uprawę czereśni można prowadzić w sposób analogiczny, jak intensywną uprawę jabłoni. Możliwość taką stwarzają słabo rosnące podkładki, na których drzewka czereśni są już dostępne w szkółkach. Z doświadczeń prowadzonych w Instytucie Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach wynika, że szczególnie obiecujące są dwie spośród nich — 'P-HL A' i 'GiSelA 5'.

'P-HL A' (syn. P-HL 84)

To podkładka otrzymana w Instytu­cie Sadownictwa w Holovousach. Według czeskich badaczy, ma być dla czereśni tym, czym dla jabłoni jest 'M.9'.

Drzewa szczepione na 'P-HL A', w porównaniu ze szczepionymi na 'F 12/1' rosną, w zależności od odmiany i warunków glebowych, od 30% do 50% słabiej. Na glebach żyz­nych podkładka 'P-HL A' w mniejszym stopniu osłabia siłę wzrostu drzew niż na glebach mało zasobnych w składniki pokarmowe (tab. 1).
Z powodzeniem, bez intensywnego cięcia, czereś­nie można utrzymać do 2,5–3 m wysokości i 3 m rozpiętości korony (fot. 1). Drzewa na 'P-HL A' mają kształtne korony, z szerokimi kątami rozwidleń. Wcześnie wchodzą w okres owocowania i są bardzo plenne. Tworzą dość obfity, ale płytki system korzeniowy, składający się z dużej liczby cienkich korzeni. Dlatego powinny być wzmacniane palikami. W pierwszych latach po posadzeniu drzewa na 'P-HL A' są wrażliwe na niedobór magnezu w glebie. Objawy chorobowe ustępują po zastosowaniu nawozów magnezowych lub samoczynnie w 4. lub 5. roku życia drzew, gdy korzenie sięgną do głębszych warstw gleby, gdzie magnez został wmyty. Sad założony z drzew na 'P-HL A' powinien być nawadniany, zwłaszcza w rejonach, w których jest bardzo mało opadów. W przeciwnym razie w latach suchych może dochodzić do drobnienia owoców. Z tego względu podkładka ta jest bardziej przydatna dla odmian wielkoowocowych, takich jak: 'Burlat', 'Kordia' i 'Techlovan' niż dla odmian tworzących nieduże owoce, jak na przykład 'Rivan' czy 'Merton Premier'. Podkładka 'P-HL A' nie jest zalecana dla odmian 'Hedelfińska', 'Heidegger' i 'Techlovicka', z powodu występowania zjawiska niezgodności fizjologicznej.

Tabela 1. Pole powierzchni przekroju poprzecznego pnia siedmioletnich drzew czereśni szczepionych na różnych podkładkach; doświadczenie założone wiosną 1992 roku w ZS w Lipowej na dobrej glebie


Fot. 1. Czteroletnie drzewo czereśni odmiany 'Vanda' na podkładce 'P-HL A' w okresie kwitnienia

Rozmnażanie podkładki 'P-HL A' metodą tradycyjną w mateczniku jest nieefektywne. Dlatego lepiej jest produkować ją metodą kultur tkankowych lub z sadzonek zielnych. W sadzie nie tworzy odrostów korzeniowych. Prawdopodobnie 'P-HL A' pod względem wytrzymałoś­ci na mróz będzie podobna do 'F 12/1'. Wyniki dotychczas przeprowadzonych doświadczeń z oce­ną wzrostu i owocowania czereśni na tej podkładce wskazują na jej dużą przydatność do zakładania intensywnych sadów czereśniowych, w których drzewa mogą być sadzone nawet w rozstawie 4 m x 2 m. Wszystkie prace pielęgnacyjne w takim sadzie, a zwłaszcza zbiór owoców, dzięki niewielkim rozmiarom drzew wykonuje się z prawdziwą przyjemnością.

'GiSelA 5'

Została wyhodowana na Uniwersytecie w Giessen w Niemczech w wyniku krzyżowania gatunków Prunus cerasus i Prunus canescens. Jest jedną z kilku podkładek wyselekcjonowanych w 1981 roku w tym ośrodku.

'GiSelA 5' uważana jest za jedną z najlepszych podkładek słabo rosnących dla czereśni. Rozmnażana jest głównie metodą sadzonek zielnych bądź kultur tkankowych. Czereśnie szcze­pione na podkładce 'GiSelA 5' są dobrze zakorzenione, ale wskazane jest prowadzenie ich przy podporach, zwłaszcza w pierwszych latach po posadzeniu. Podkładka jest wytrzymała na mróz. Drzewa na niej w SD w Dąbrowicach lepiej zniosły bezśnieżną zimę 1996/97 niż na czereśni ptasiej, dlatego nie ma obawy ich przemarznięcia nawet w naszym, dość surowym klimacie (tab. 2).

Tabela 2. Stopień uszkodzenia drzew czereśni szczepionych na dwóch podkładkach po zimie 1996/97

* uszkodzenia drzew podano w skali 1–5, gdzie 1 — oznacza brak uszkodzeń, a 5 — zamieranie drzew
średnie oznaczone tą samą literą nie różnią się statystycznie

Drzewa na podkładce 'GiSelA 5' początkowo rosną silnie. Później wzrost ich słabnie i wraz z upływem czasu różnica w wielkości pomiędzy drzewami szczepionymi na tej podkładce, a rosnącymi na siewkach czereśni ptasiej się zwiększa. 'GiSelA 5' bardzo korzystnie wpływa na owocowanie drzew. Z czereśni czterech odmian — 'Burlat', 'Vega', 'New York 980.1' i 'Kordia' — szczepionych na niej zebrano w pierwszych sześciu latach życia drzew 2, 3 razy wyższe plony sumaryczne niż z drzew na siewkach czereśni ptasiej (tab. 3). Należy również podkreślić, że okres od posadzenia drzewek do zbioru pierwszych owoców jest bardzo krótki, ponieważ już w drugim roku rozpoczynają one owo­-cowanie (fot. 2). Obfite zawiązanie owoców niekiedy jednak wpływa niekorzystnie na ich wielkość. Dlatego czereśnie na podkładkach słabo rosnących powinny mieć zapewnione systematyczne zaopatrzenie w wodę. Niemieccy naukowcy twierdzą, że drzewa na podkładce 'GiSelA 5' "czują się dobrze" w warunkach klimatycznych, w których poziom opadów wynosi 550–650 mm. Dla porównania, w okolicach Skierniewic opady kształtują się na poziomie 450 mm, a więc jest ich znacznie mniej niż potrzebują czereśnie karłowe. Brakującej ilości opadów (100–200 mm) należy dostarczyć drzewom w sposób sztuczny — poprzez system nawodnieniowy.

Tabela 3. Pole powierzchni przekroju poprzecznego pnia (PPPP), plon sumaryczny i jakość owoców czterech odmian czereśni szczepionych na siewkach czereśni ptasiej i podkładce 'GiSelA 5'. Doświadczenie założone wiosną 1995 roku w SD w Dąbrowicach

średnie oznaczone tą samą literą nie różnią się statystycznie


Fot. 2. Czereśnie zaszczepione na podkładce 'GiSelA 5' szybko wchodzą w okres owocowania

Zdrowotność drzew w sadzie

U drzew odmiany 'Bttnera Czerwona' na podkładce 'GiSelA 5' zaobserwowano w ostatnim czasie zamieranie krótkopędów owoconośnych (fot. 3).
Zjawisko to może być związane z zawirusowaniem komponentów użytych do szczepienia, ponieważ w liś­ciach drzew z tymi objawami wykryto wirusa żółtaczki wiśni (PDV). Znaczenie podkładki 'GiSelA 5' systematycznie rośnie. Zyskuje ona wielu zwolenników w Europie i za oceanem. Uważana jest za podkładkę wybitnie nadającą się do zakładania intensywnych sadów czereśniowych, które można także zaplanować systemem rzędowo-pasowym. Niewielkie rozmiary drzew umożliwiają pełną ochronę owoców zarówno przed ptakami, jak i pękaniem.


Fot. 3. U zawirusowanych drzew czereśni uszlachetnianych na podkładkach karłowych może dochodzić do zamierania krótkopędów

Większość karłowych podkładek czereśni to mieszańce międzygatunkowe. Niektóre dobrze zrastają się z odmianami uprawnymi, inne natomiast wykazują objawy niezgodnoś­ci fizjologicznej. Do typowych objawów niezgodności fizjologicznej obserwowanych w uprawie czereśni na niektórych podkładkach słabo ros­nących należą: niski procent przyjętych szczepień, wczesne żółknięcie liści i ich opadanie, zahamowanie wzrostu albo chorowity wygląd roś­liny, zbyt obfite zakładanie pąków kwiatowych, a także zamieranie drzewek, czasami już na etapie ich produkcji w szkółce. Symptomy niezgodności mogą być niekiedy podobne do objawów spowodowanych, na przykład, niesprzyjającymi warunkami glebowymi, brakiem wody lub składników pokarmowych albo porażeniem roślin przez choroby (fot. 3) i szkodniki. Takie klasyczne objawy niezgodności zaobserwowano w przypadku odmiany 'Hedelfińska' szczepionej na podkładce 'P-HL A' podczas produkcji drzewek w szkółce. Pomimo dobrego przyjęcia się oczek, u okulantów tych nastąpiło całkowite zahamowanie wzrostu w połowie wegetacji oraz przedwczesne żółknięcie i opadanie liści. W doświadczeniu tym okulanty odmiany 'Hedelfińska' na podkładce kontrolnej 'F 12/1' miały wysokość 167 cm, a na 'P-HL A' dorosły zaled­wie do 84 cm. Drzewka tej drugiej kombinacji w pierwszym roku po posadzeniu do sadu zaczęły masowo zamierać. Przykład ten wskazuje, że przed wprowadzeniem do towarowej produkcji sadowniczej nowych, słabo rosnących podkładek dla czereśni niezbędne jest ich szczegółowe przebadanie i określenie, w jakim stopniu są one zgodne z odmianami polecanymi do uprawy w Polsce. W przeciwnym razie zarówno sadownicy, jak i szkółkarze mogą być narażeni na duże straty.

W tabeli 4 podano wykaz odmian, które zostały dostatecznie zbadane w naszych warunkach klimatycznych na dwóch podkładkach karłowych. Można je z powodzeniem uprawiać, bez obawy wystąpienia niezgodnoś­ci fizjologicznej.

Tabela 4. Wykaz odmian, które z powodzeniem można uprawiać na podkładkach karłowych 'P-HL A' i 'GiSelA 5'