• 12-636-18-51
  • wydawnictwo@plantpress.pl
ogrodinfo.pl
sad24.pl
warzywa.pl
Numer 11/2004

UPRAWA I WYKORZYSTANIE LĘDŹWIANU SIEWNEGO

Lędźwian siewny (Lathyrus sativus) znany był już w starożytnym Egipcie, Cesarstwie Rzymskim oraz w krajach Dalekiego Wschodu. Gatunek ten pochodzi z rejonu Morza Śródziemnego. W Polsce cechy botaniczne lędźwianu siewnego zostały opisane przez Kluka (XVIII w.), a następnie przez Kowalskiego (XIX w.). Gatunek ten znany jest także w naszym kraju jako groszek, groch płaski, biały, soczewica podlaska lub ruska.

Odmiany

Rośliny lędźwianu siewnego charakteryzują się dużą odpornością na przymrozki, choroby grzybowe i szkodniki (szczególnie na pachówkę strąkóweczkę) oraz rzadko spotykaną wśród roślin strączkowych tolerancją wobec rodzaju gleby. Wysoka odporność na suszę oraz małe wymagania siedliskowe tego gatunku spowodowały, że korzystne warunki wzrostu i rozwoju lędźwian siewny znalazł na Podlasiu, gdzie wytworzył cenne populacje miejscowe. Stały się one podstawą do hodowli obecnie zarejestrowanych odmian. W Rejestrze Odmian Oryginalnych na 2002 rok zarejestrowane są dwie odmiany lędź­wianu siewnego: Krab (fot. 1) — o nasionach średniej wielkości i Derek (fot. 2) — drobnonasienna.


Fot. 1. Krab F1


Fot. 2. Derek F1

Stanowisko i nawożenie

Lędźwian siewny uprawiany na nasiona dobre warunki wzrostu i rozwoju znajduje na glebach lekkich i średnich, o odczynie obojętnym lub lekko zasadowym. Niewskazane są dla tej rośliny gleby zwięzłe i zbyt wilgotne. W rejonach lub latach o zbyt dużej ilości opadów lędźwian siewny silnie rozbudowuje zieloną masę, ma jednak znacznie zmniejszoną liczbę strąków i nasion.

Dobrym przedplonem dla lędźwianu są rośliny zbożowe uprawiane w 2. lub 3. roku po oborniku. Nie powinno się uprawiać tej rośliny po sobie lub innych roślinach bobowatych. Na to samo stanowisko może ona powracać co 4 lub 5 lat. Przygotowanie pola po roślinach zbożowych obejmuje pełny zespół uprawek pożniwnych, orkę zimową na głębokość 20 cm, a wiosną bronowanie lub, w zależności od potrzeby, kultywatorowanie i bronowanie. Nawożenie lędźwianu siewnego na glebach lekkich i stanowiskach słabszych powinno wynosić: N — 40–60 kg/ha, P2O5 — 60–80 kg/ha oraz K2O — 80–100 kg/ha. Na glebach żyznych można zrezygnować z nawożenia azotem.

Uprawa

Termin siewu w przypadku lędźwianu jest istotnym czynnikiem plonotwórczym. Powinien być możliwie najwcześniejszy — gdy tylko obeschnie gleba i można przeprowadzić uprawki wiosenne (najczęściej między 15 marca a 8 kwietnia). Opóźnienie siewu może obniżyć plon nawet o 30%. Norma wysiewu jest podobna, jak dla grochu, i wynosi 80–100 kiełkujących nasion na 1 m2 (co odpowiada ilości 60–100 kg/ha). Jest ona uzależniona od wielkości nasion i zdolności ich kiełkowania, a także od odmiany. Lędźwian wysiewamy w rzędy co 12–15 cm
lub 20–25 cm, na głębokość 4–8 cm (płycej na glebach cięższych, głębiej na lekkich).

Nasiona przed siewem należy zaszczepić nitraginą zawierającą bakterie Rhizobium leguminosarum (na rynku są to szczepionki zalecane dla grochu i wyki). Na glebach słabszych najczęściej lędźwian na nasiona uprawiamy w siewie czystym, natomiast na mocniejszych, zwłaszcza wilgotnych, zalecany jest siew mieszany z rośliną podporową, na przykład gorczycą sarepską lub pszenżytem.

W uprawie lędźwianu siewnego na glebach lekkich i średniozwięzłych po siewie zalecane jest wałowanie.

Dotychczas choroby grzybowe i szkodniki nie stwarzają zagrożenia w zasiewach lędźwianu, sporadycznie pojawia się mączniak prawdziwy (Erysiphe pisi) i mszyca prochowianka (Acyrthosiphon pisum).

Dojrzewanie i zbiór

Problemem w produkcji lędźwianu siewnego jest przedłużająca się wegetacja roślin przy niesprzyjających warunkach pogodowych (w rejonach o nadmiernej iloś­ci opadów), a także na glebach zasobniejszych w azot. Obniżeniu plonowania można wówczas zapobiec przez stosowanie desykantów, które przyspieszają dojrzewanie, powodując bardziej równomierne zasychanie roślin. Podobnie, jak w uprawie grochu, 14–21 dni przed planowanym zbiorem zaleca się stosowanie desykantów Reglo­-ne 200 SL, Reglone Turbo 200 SL lub Basta 150 SL i Basta 200 SL. W zależności od warunków siedliska oraz stosowanej agrotechniki, z 1 hektara plantacji możemy uzyskać od 2,5 do 5 ton nasion.

Skład chemiczny nasion i ich wykorzystanie

Nasiona lędźwianu siewnego mogą być wykorzystywane zarówno do konsumpcji, jak i na paszę, a także do produkcji kazeiny. O wartości żywieniowej tej rośliny decyduje stosunkowo duża zawartość w nasionach białka (28–32%) o bardzo dobrym składzie aminokwasowym oraz obecność wielu cennych pierwiastków mineralnych: cynku, miedzi, sodu, magnezu i wapnia. Nasiona lędźwianu siewnego mogą być wykorzystywane podobnie jak nasiona grochu. Przyrządza się z nich zupy, farsze, sałatki, itp. Białko lędźwianu służy także do wzbogacania niektórych produktów spożywczych.

Nasiona lędźwianu siewnego zawierają też znaczące ilości tak zwanych substancji nieodżywczych. Niektóre z nich mają udowodnione działanie prozdrowotne, dlatego też, podobnie jak w przypadku innych roślin strączkowych, powierzchnia uprawy tej cennej rośliny powinna być zwiększona, a spożycie rozpowszechnione.