• 12-636-18-51
  • wydawnictwo@plantpress.pl
ogrodinfo.pl
sad24.pl
warzywa.pl
Numer 12/2004

DLACZEGO WIŚNIE WĘGIERSKIE SĄ TAK ATRAKCYJNE?

Węgrzy są liczącym się producentem wiśni w Europie. Nie ilość, ale jakość produkowanych owoców odgrywa tam jednak pierwszorzędną rolę. Ich produkcja w latach 80.–90. ubiegłego wieku kształtowała się na poziomie około 100 000 ton. Po przemianach ustrojowo-gospodarczych i zmianie struktury gospodarstw z państwowych na prywatne wyraźnie się obniżyła i obecnie osiąga, w zależności od roku, około 50–70 tysięcy ton. Na Węgrzech powszechnie uważa się, że wiśnie dają najlepsze wyniki ekonomiczne w grupie drzew pestkowych.

Wiśnie na eksport

Prawie 80% produkowanych na Węg­rzech owoców jest eksportowane. Głównymi ich odbiorcami są tradycyjnie Niemcy. Warto przypomnieć, że jeszcze w końcu lat dziewięćdziesiątych ub. wieku za wiśnie węgierskie płacono około jednej marki i osiemdziesięciu fenigów, a za nasze wiśnie uzyskiwaliśmy ceny nieprzekraczające jednej marki i trzydziestu fenigów.

Wiśnie węgierskie uważano zawsze za typowo deserowe. Owoce te były duże, dobrze wybarwione i zawierały dużo antocyjanów oraz suchej masy. Ponadto dojrzewały przeciętnie o kilkanaście dni wcześniej niż takie same uprawiane w Polsce odmiany. Sezon zbioru wiśni na Węg­rzech zaczyna się praktycznie w połowie maja i trwa do końca pierwszej dekady lipca.
W tej sytuacji odbiorcy najpierw podpisywali kontrakty z producentami węgierskimi, a dopiero później — w celu uzupełnienia pełnej puli potrzebnych owoców — zaczynali rozmawiać z nami, ale już na innych warunkach niż z Węgrami.

Warto podkreślić, że koszty produkcji wiśni węgierskiej są niższe niż podobnych owoców produkowanych w Polsce. Węgrzy zbierają wiś­nie prawie w stu procentach mechanicznie używając odpowiednio do tego celu przystosowanych otrząsaczy. Sady są przeważnie wysokopienne (fot. 1). Dla ułatwienia otrząsania owoców drzewa opryskiwane są na 7–10 dni przed zbiorem Ethrelem 480 SL w stężeniu 0,08% (około 0,5–0,8 l na 1000 l wody).


Fot. 1. W towarowych sadach wiśniowych dominują drzewa pienne, a zbiór owoców prowadzony jest najczęściej mechanicznie

Dobór odmian

O sukcesie węgierskich wiśni decyduje właściwy dobór odmian przeznaczonych do sadów towarowych. Ze starszych w produkcji są różne typy 'Kerezera', ale ich drzewa niezbyt dobrze i regularnie owocują. W grupie wczesnych odmian wymienia się 'Erdi Btermo'. Z późnych odmian, które dają podstawową masę owoców, wymienia się trzy: 'Debreceni Btermo', 'Ujfehertoi Furtos' i 'Kantorjanosi'. W produkcji liczą się głównie późne odmiany i głównie o ich owoce pytają Niemcy. Są one twarde, duże, mają minimum 5–6 gramów i średnicę 22–23 mm, wysoki poziom ekstraktu i właściwy stosunek kwasów do cukrów oraz barwny sok.

Z grupy wcześnie dojrzewających wiśni, które już zostały wpisane do doboru jako nowe odmiany, ciekawie zapowiadają się 'Piramis' i 'Erdi Nagygy umolcsu'. 'Piramis' dojrzewa na przełomie maja i czerwca, a druga odmiana w połowie czerwca, to jest o około 8 dni później.

Udział odmian w produkcji towarowej kształtuje się mniej więcej następująco: wiśni typu 'Pandy', 'Cigany' (typu naszej wiślanki) i odmiany 'Meteor Korai' produkuje się po około 4%. Na 'Erdi Jubileum' przypada około 5%, 'Erdi Btermo' — 27%, 'Maliga Emleke' — 3%, 'Ujfehertoi Furtos' ('Groniasta z Ujfehertoi') — 22%, 'Kantorjanosi' — 14%, 'Debreceni Btermo' — około 15%, i inne — 10%. Zaletą wyżej wymienionych odmian jest ich mała wrażliwość na typowe choroby liści i owoców.

Opis odmian

'Meteor Korai' — dojrzewa na początku czerwca. Owoce mają średnicę 21–22 mm, są prawie kuliste, skórka czerwonopurpurowa, miąższ średnio zwarty, smak przyjemny, kwaśno-słodki, sok barwny, pestka mała. Drzewa kwitną wcześnie. Odmiana samopłodna, owocująca dość regularnie. Drzewo rośnie silnie, owocuje przeważnie na dwuletnich pędach. Pędy nie mają tendencji do ogałacania się. Zapotrzebowanie rynku na owoce tej odmiany jest raczej małe.

'Erdi Jubileum' — dojrzewa około 12 czerwca, ale owoce mogą pozostać na drzewie praktycznie bez żadnych strat do 20 czerwca. Skórka przed zbiorem owoców ma kolor ciemnokarmazynowy (fot. 2), sok barwny zawiera 18% cukru, 22% suchej masy i około 2% kwasów. Miąższ twardy, kwaśny i aromatyczny. Pestka mała. Drzewo rośnie średnio silnie. Odmiana jest samopłodna i plenna. Owoce łatwo się odrywają od szypułki nawet wtedy, gdy jeszcze nie są w pełni dojrzałe.


Fot. 2. 'Erdi Jubileum' — wiśnia sokowa o średnio późnym terminie dojrzewania

'Erdi Btermo' (syn. 'Obficie plonująca z Erdi') — dojrzewa około 18–20 czerwca. Owoc duży (o średnicy 22–24 mm), słodko-kwaśny, aromatyczny, dostatecznie twardy, z barwnym sokiem. Nadaje się na rynek świeżych owoców i dla przetwórstwa (fot. 3). Jest jedną z podstawowych odmian wiśni na węgierskim rynku. Drzewa tej odmiany rosną umiarkowanie silnie. Odmiana jest samopłodna.


Fot. 3. 'Erdi Btermo' — to wiśnia o bardzo dużych, atrakcyjnych owocach, jedna
z popularniejszych w uprawie towarowej na Węg­rzech

'Cigany' (syn. 'Cyganka') — wiś­nie określane tą nazwą dojrzewają w drugiej połowie czerwca. Owoce ich są małe, o średnicy 14–20 mm (fot. 4), miękkie, kwaśne, aromatyczne, z ciemnoczerwonym sokiem. W mokrych, przekropnych latach mają tendencję do pękania. Kwiaty tej odmiany są samopłodne. Drzewa rosną średnio silnie, owocują bardzo intensywnie, nadają się do mechanicznego zbioru. Niektóre z typów tej wiśni są dobrymi zapylaczami dla 'Pandy', ponieważ kwitną w podobnym czasie.


Fot. 4. 'Cigany' — popularna w uprawie wiś­nia o ciemnym soku i owocach średniej wielkości

'Pandy' to grupa różnych typów wiś­ni podobnych do siebie. Owoce wyselekcjonowanych klonów dojrzewają na przełomie czerwca i lipca (fot. 5, 6). Są duże lub bardzo duże (22–24 mm), jasnoczerwone, ze średnio twardym miąższem i barwnym sokiem. Drzewa rosną, w zależności od typu, średnio silnie lub silnie. Kwiaty są przeważnie obcopylne. Dobrze zapylają je wiśnie typu 'Cigany'. Wiśnia 'Pandy' odgrywa ważną rolę na rynku węgierskim, jest owocem deserowym i nadaje się dla przetwórstwa.


Fot. 5. 'Pandy typ 56' — dobrze i corocznie owocujący typ 'Kerezera'


Fot. 6. 'Pandy BBL 103' — najczęściej polecany do uprawy typ wiś­ni spokrewnionej
z odmianą 'Kerezer', ale od niej bardziej regularnie owocujący

'Ujfehertoi Furtos' ('Groniasta z Ujfehertoi') — dojrzewa na początku lipca. Owoce duże, średnio twarde, osiągają średnicę 22–24 mm. Skórka jasnoczerwona, sok barwny. Drzewa rosną raczej silnie, owoce można z nich zbierać mechanicznie. Odmiana ta jest samopłodna, uważana za bardzo plenną. Jest jedną z najważniejszych odmian wiśni na rynku węgierskim, o wszechstronnym zastosowaniu w przetwórstwie i na rynku.

'Debreceni Btermo' (syn. 'Plenna z Debreceni') posiada wszystkie cechy jakościowe zbliżone do wiśni 'Ujfehertoi Furtos', przewyższa ją jednak regularnością i wielkością plonów (fot. 7).


Fot. 7. 'Debreceni Btermo' to plenna i regularnie owocująca wiś­nia

'Kantorjanosi' — dojrzewa w tym samym czasie, co dwie powyżej wymienione odmiany. Młode drzewa rosną silnie, później ich wzrost słabnie Mają wyniosłe korony z pędami zwisającymi, pokrytymi na całej długości pąkami kwiatowymi. Owoce o średnicy 22–24 mm w pełnej dojrzałości są ciemnoczerwone (fot. 8). W niektórych latach dojrzewają 2 lub 3 dni później niż owoce 'Groniastej z Ujfehertoi'. Mimo silnego wzrostu, drzewa są mniejsze od 'Groniastej z Ujfehertoi', a owoce o masie około 5,5 g większe, wyraźnie od nich twardsze i bardziej kwaśne.


Fot. 8. 'Kantorjanosi' — to jedna z najpóźniej dojrzewających odmian, o atrakcyjnych owocach, jej udział w nowych nasadzeniach systematycznie się powiększa

Czy odmiany węgierskie, jeśli są tak dobre, jak wyżej o nich napisano, wejdą do powszechnej produkcji w Polsce? Odpowiedź na to pytanie nie jest prosta. Wiśnie typu 'Pandy' ('Kerezer' i jemu podobne) są tylko częś­ciowo samopłodne i wymagają doboru odpowiednich zapylaczy, z czym zawsze są problemy. Ponadto kwitną wcześniej niż odmiany u nas uprawiane. 'Groniasta z Ujfehertoi' daje stosunkowo dobre wyniki produkcyjne, ale trudno ją nazwać w naszych warunkach klimatycznych odmianą regularnie owocującą i plenną. Ciekawie, jak dotąd, zapowiada się 'Debreceni Btermo'. Wiążemy z nią bardzo duże nadzieje, ma wyjątkowo piękne owoce i jest mało wrażliwa na choroby. Z opisów węgierskich wynika, że równie ciekawą wiśnią jest 'Kantorjanosi'. O tej odmianie, mimo że jest w naszej kolekcji, wiemy jeszcze zbyt mało.