Struktura produkcji

Produkcja brzoskwiń w USA rozwijała się od początku bardzo dynamicznie i w stanach południowych w XVIII i XIX wieku w wielu rejonach była na drugim miejscu, po tradycyjnie uprawianej tam bawełnie, która od zniesienia niewolnictwa stopniowo traciła na znaczeniu. Obecnie USA pod względem wielkości produkcji brzoskwiń znajdują się na drugim miejscu na świecie, po Chinach, a tuż przed Włochami i Hiszpanią.
W ostatnim trzydzies­toleciu powierzchnia produkcji w USA zmalała o około 25% — do 75 000 ha — przy jednoczesnym wzroś­cie plonu o około 10% — do 1,45 mln ton; najwięcej brzoskwiń uprawia się w Kalifornii (około 70% całkowitej produkcji), na drugim miejscu jest Georgia (około 11%), a następnie Południowa i Północna Karolina oraz siedem innych stanów. Georgia ma największe tradycje uprawy brzoskwiń, co przy fakcie, że stan jest około 4 razy mniejszy od Kalifornii, świadczy o powszechności tej uprawy. O przywiązaniu do tego gatunku może także świadczyć fakt, iż owoc brzoskwini jest oficjalnym symbolem stanu, a każdy samochód na tablicy rejestracyjnej ma symbol brzoskwini, przez co jest łat­wo rozpoznawalny na terenie całego USA. Uprawiane tam odmiany dzieli się na trzy grupy:

• twardki (Clingstone peaches) przeznaczone głównie do przetwórstwa stanowią około 47% produkcji;
• brzoskwinie deserowe (Free­stone peaches) — około 31%;
• nektaryny — 22%.

Odmiany

Inwentaryzacja uprawianych odmian przeprowadzona w połowie lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku przez uniwersytet w Georgii wykazała, iż na terenie tego stanu można spotkać ich ponad 1200. Tym niemniej powszechnie uprawiane jest około 40 odmian, których termin zbioru rozciąga się od pierwszych dni maja do połowy sierpnia. Najczęściej uprawiane wcześ­-nie dojrzewające (od około 5 ma­ja do pierwszych dni czerwca) odmiany to: 'Floridaking', 'Springcrest', 'Goldprince' (fot. 1), 'Springprince', 'Junegold'. Do grupy średnio późnych, osiągających dojrzałość zbiorczą od czerwca do pierwszych dni lipca należą: 'Summerprince', 'Sureprince', 'Juneprince', 'Harvester' (fot. 2), 'Red Haven', 'Gala' i 'Majestic'. Za późne uważa się odmiany dojrzewające po 4 lipca do połowy sierpnia: 'Cresthaven', 'O'Henry', 'Summerlady', 'Flamerince', 'Tyler' i 'Encore'. Najczęściej uprawianymi odmianami nektaryn są: 'Sunsplash', 'Redgold', 'Durbin', 'Sunglo' i 'Fantasia'.

Fot. 1. 'Goldprince'

Fot. 2. 'Harvester'

Warunki sprzyjające uprawie

Czynnikami uważanymi za najistotniejsze w uprawie są temperatura i warunki glebowe. Wpływ obu można ograniczać poprzez odpowiedni dobór stanowiska. Mimo iż brzoskwinia w stanie uśpienia wytrzymuje do –25°C (takiej temperatury w Georgii nigdy nie zanotowano), to kwiaty giną przy –1,8°C, a taka temperatura w okresie kwitnienia, przypadającego na pierwszą połowę marca, co kilka do kilkunastu lat się zdarza. Innym czynnikiem związanym z temperaturą jest długość okresu chłodu (temperatura w granicach 0–7°C), który jest odpowiedzialny za spoczynek bezwzględny. W zależności od odmiany, okres ten powinien trwać od 750–1100 godzin (30–45 dni), co nie zawsze ma miejsce, zwłaszcza na południu tego stanu.

Najlepszą glebą dla uprawy brzos­kwiń jest głęboka, przepuszczalna i żyzna gleba o pH w zakresie od 6,0 do 6,5. Ponadto do typu gleby powinno dobrać się odpowiednią podkładkę. Jeśli te dwa powyższe warunki nie zostaną spełnione, drzewa zamierają przedwcześnie na skutek kompleksowej choroby, zwanej chorobą krótkiego życia brzoskwiń (Peach Tree Short Life — PTSL). Drzewa w wieku 4–8 lat nagle zamierają wiosną, a widocznym objawem jest obumarcie tkanki twórczej powyżej poziomu gleby. Tradycyjnie jako podkładki stosuje się siewki odmian 'Haliford', 'Lovell' i 'Siberian C'. W ostatnich 30 latach bardzo popularną w Georgii podkładką jest 'Nemaguard'. Powstała ona w 1949 roku z krzyżowania P. persica i P. davidiana. Podkładka ta jest odporna na nicienie korzeniowe (Meloi­dogyne sp.). Nowsza, zyskująca systematycznie popularność, jest odporna na PTSL wegetatywnie rozmnażana podkładka 'Guardian' wypierająca stopniowo siewki.

Drzewa sadzi się od końca listopada do końca lutego (optymalnie — na przełomie roku) pod warunkiem, iż gleba nie jest zbyt mokra bądź zmarznięta, co zdarza się bardzo rzadko. Rozstawa, jak na warunki polskie, uznawana byłaby za bardzo dużą, gdyż najintensywniejsze nasadzenia to 3,5 m x 5,5–6 m. Największa zalecana rozstawa to 6 m x 6 m. Uzależniona jest ona oczywiście od jakości gleby oraz siły wzrostu odmiany. Tak duża rozstawa stosowana jest ze względu na bardzo silny wzrost spowodowany długim okresem wegetacji i dość dużą dostępnością wody, w porównaniu z warunkami polskimi. Roczna suma opadów wynosi w Georgii około 1200 mm. Ponadto drzewo jest formowane tak, aby uzys­kać szeroką, rozłożystą koronę. W tym celu drzewka po posadzeniu przycina się na wysokości 50–70 cm, usuwając wszystkie pędy boczne. Tak silne — o około 70% — zredukowanie części nadziemnej sprawia, iż wzrost jest bardzo silny, a przyjęcia wynoszą 100%.

Formowanie koron

W pierwszym roku (fot. 3) wybiera się trzy do pięciu gałęzi wyrastających pod kątem 45–60°, które stanowić będą szkielet korony. Ma ona charakter otwarty, o kształcie wazy, gdyż uważa się, iż dostęp światła ma znaczenie pierwszoplanowe. Silne gałęzie wyrastające na przedłużeniu przewodnika usuwa się przez wszystkie lata prowadzenia sadu. W dwóch pierwszych latach wykonuje się to dwukrotnie w okresie, gdy "zbędne" pędy osiągają długość 7–15 cm. W drugim roku (fot. 4) wiosną gałęzie szkieletowe skraca się do długości 60–80 cm. Do kolejnego rozgałęzienia gałęzi szkieletowych dopuszcza się zawsze w odległości około 70–90 cm od nasady gałęzi. W kolejnych latach wios­ną na konarach szkieletowych wycina się silnie rosnące pędy — to znaczy takie, których średnica jest zbliżona do średnicy konarów głównych, pozostawiając jednoroczne średnio silnie rosnące. Przez pierwsze dwa lata nie dopuszcza się do owocowania, a od trzeciego roku plon z drzewa wynosi około 20–30 kg. Od trzeciego roku, oprócz cięcia wiosennego, przeprowadza się cięcie letnie w okresie 2–3 tygodni przed zbiorem, aby poprawić doświetlenie owoców poprzez usunięcie wszystkich silnych jednorocznych pędów wyrastających na konarach i gałęziach szkieletowych. Formowanie korony kończy się w czwartym roku po posadzeniu. Od tego okresu drzewo powinno w pełni równomiernie owocować przez cały okres prowadzenia sadu, to jest co najmniej przez 20 lat (fot. 5).

Fot. 3. Jednoroczne drzewo brzoskwini dwa miesiące po posadzeniu

Fot. 4. Sad brzoskwiniowy wiosną w drugim roku po posadzeniu

Fot. 5. Ośmioletnie drzewo brzoskwini z uformowaną koroną wazową

Przerzedzanie i ochrona chemiczna

Bardzo ważnym zabiegiem jest przerzedzanie zawiązków. Liczba owoców redukowana jest bardzo silnie, tak aby 100% plonu stanowiły owoce handlowe. Odległość pomiędzy owocami nie powinna być mniejsza niż 15–20 cm. Przerzedzanie rozpoczyna się od wczesnych odmian, a na późnych kończy. Ogólną zasadą jest przerzedzenie zawiązków do czasu stwardnienia pestki w owocu, co następuje najpóźniej około 40 dni po kwitnieniu. Późniejsze przerzedzanie nie ma większego wpływu na wielkość pozostawionych owoców. Niektórzy producenci czekają aż do momentu "czerwcowego" opadania zawiązków, które w warunkach Georgii, w zależności od odmiany, może przypadać w kwietniu lub na początku maja. Tym niemniej zasada twardnienia pestki nadal jest wiążąca. Mała skuteczność dotychczas stosowanych środków chemicznych sprawia, że najpopularniejszą metodą jest przerzedzanie ręczne. Nadmiar zawiązków strząsa się za pomocą gumowego węża ogrodowego lub plastikowej pałki. Czasem także przerzedza się za pomocą silnego strumienia wody. Końcowy zabieg wymaga jednak jeszcze przejścia człowieka z sekatorem i wykonania poprawek.

Duży nacisk w uprawie brzoskwiń kładzie się na racjonalną ochronę. Ponad 80% sadów brzoskwiniowych w Georgii jest objęte programem integrowanej produkcji owoców. Polega on między innymi na mechanicznym likwidowaniu źródeł infekcji. Ochrona chemiczna obejmuje stosowanie środków selektywnych, i tylko wtedy, gdy inne metody nie przynoszą spodziewanego efektu. Z listy preparatów usunięto w ostatnich latach wszystkie bardzo szkod­liwe dla konsumenta i środowiska. Ponadto sadownicy zobowiązani są do uczestniczenia w corocznych szkoleniach poświęconych ochronie roślin.

Zbiór owoców

Najbardziej pracochłonną i skomplikowaną czynnością jest zbiór owoców. Każdą odmianę zbiera się przez 10–14 dni, zrywając owoce z każdego drzewa 3–5-krotnie. Grupa licząca od 10 do 15 osób systematycznie przesuwa się przez sad zbierając owoce o podobnej dojrzałości. Owoce zbiera się do mieszczących około 6 kg zbieraków i wysypuje się do skrzyniopalet, umieszczonych na wózkach sadowniczych (fot. 6). Każdy zbieracz ma przypięty do czapki mikrochip, z którego osoba kontrolująca jakość wysypywanych do skrzyniopalet owoców odczytuje informacje o osobie ich dostarczającej. Taki system pozwala na dokładne rozliczenie masy owoców zebranych przez jednego pracownika — dziennie powyżej 1 tony owoców. Skrzyniopalety po zapełnieniu natychmiast zawożone są do chłodni, gdzie pozostają do chwili sortowania. Owoce są sortowane najpóźniej w ciągu 24 godzin, a najczęściej odbywa się to tego samego dnia. Pierwszym etapem po wyjęciu z chłodni jest dalsze schłodzenie owoców wodą. Tak zwany hydrocooling (fot. 7) jest najczęściej stosowaną w południowych stanach metodą szybkiego schładzania większości owoców. Zabieg ten trwa około pół godziny. Woda użyta do chłodzenia owoców ma temperaturę około 5–7°C i najczęściej zawiera jeszcze dodatkowo, na przykład chlor do dezynfekcji, a niekiedy także środki grzybobójcze. Owoce po schłodzeniu transportuje się do sortowni, gdzie następuje wodny rozładunek (fot. 8). Po odrzuceniu liści i zanieczyszczeń owoce — pod względem dojrzałości — sortuje się ręcznie (fot. 9). Dojrzałe przeznacza się do sprzedaży na rynkach lokalnych i do przewozu na niewielkie odległości na terenie stanu. Wszystkie brzoskwinie sortuje się na klasy wielkości (fot. 10), a na każdy owoc przeznaczony do supermarketu nakleja się etykietę z nazwą producenta i kodem oznaczającym jakość. Brzoskwinie pakuje się do jednorazowych opakowań z kartonu od wewnątrz woskowanego dla zredukowania transpiracji. Do sprzedaży bezpośredniej służą opakowania 5-funtowe (2,25 kg), a do wysyłki na większe odległości — 20-funtowe (9 kg), zamykane pudła kartonowe. Po przesortowaniu owoce natychmiast umieszcza się w chłodni, gdzie czekają na transport. Przewozi się je tylko w samochodach-chłodniach, pozwalających utrzymać stałą temperaturę owoców.

Fot. 6. Pracownicy mają przyczepione do czapek mikroczipy pozwalające na kontrolowanie zbiorów

Fot. 7. Hydrocooling owoców przed sortowaniem w BIG 6 FARM

Fot. 8. Wodny rozładunek owoców

Fot. 9. Sortowanie owoców ze względu na dojrzałość

Fot. 10. Sortowanie na klasy wielkości w BIG 6 FARM