WYKORZYSTANIE RACHUNKOWOŚCI W ZARZĄDZANIU GOSPODARSTWEM ( CZ. II). SIEĆ DANYCH RACHUNKOWOŚCI GOSPODA

    Do gromadzenia i przetwarzania informacji o sytuacji ekonomicznej gospodarstw w UE wykorzystuje się Sieć Danych Rachunkowości Gospodarstw Rolnych (The Farm Accountancy Data Network — FADN). Jest to system obowiązkowy, nałożony na każde państwo członkowskie UE. Zebrane dane służą do sporządzenia bilansu majątkowego gospodarstwa (ustalenia wysokości aktywów i pasywów), określenia poszczególnych kategorii kosztów, wielkości produkcji i obrotów wewnętrznych oraz obliczenia nadwyżek bezpośrednich dla poszczególnych działalności w gospodarstwie oraz jego łącznych dochodów. Informacje te mogą być wykorzystywane przez władze państwowe i agencje do śledzenia sytuacji finansowej rolników, ale mogą także pomóc producentom w podejmowaniu decyzji dotyczących produkcji. Zapisywanie danych przez kilka lat pozwala bowiem ocenić wyniki ekonomiczne gospodarstwa.

    Cele systemu


    Celem FADN w UE jest




    • coroczne określanie dochodów wybranych typów gospodarstw,


    • dostarczanie niezbędnych informacji do realizowania Wspólnej Polityki Rolnej oraz interwencjonizmu w rolnictwie,


    • dokonywanie analiz ekonomicznych dla typów gospodarstw rolnych oraz oceny sytuacji w rolnictwie i na rynkach rolnych,


    • ocena zmian zachodzących w gospodarstwach. Głównym celem polskiego FADN jest coroczne dostarczanie organom decyzyjnym rządu informacji służących monitorowaniu dochodów, opłacalności produkcji oraz sytuacji finansowej reprezentatywnej próby polskich gospodarstw.

    Zasady FADN




    • Rolnik musi wyrazić zgodę na udostępnienie na potrzeby FADN danych pochodzących z gospodarstwa. Producenci często prowadzą rachunkowość w gospodarstwie dla własnych potrzeb lub w związku z ciążącymi obowiązkami (spłata kredytu) i mogą te dane udostępnić.



    • Obowiązuje zakaz ujawniania jakichkolwiek indywidualnych danych rachunkowości rolnej. Dotyczy on wszystkich osób obecnie lub wcześniej uczestniczących w pracach sieci, które z tego tytułu weszły w posiadanie danych indywidualnych. Zakaz ten ciąży także na osobach, które zmieniły miejsce pracy lub przeszły na emeryturę. Zgodnie z regułami zachowania tajności, a właściwie dla uniemożliwienia rozpoznania podmiotu, z którego dane pochodzą, dopuszczalne jest publikowanie uśrednionych wyników obejmujących co najmniej 15 gospodarstw. Rolnik ma prawo do dowolnego dysponowania danymi rachunkowości rolniczej pochodzącymi ze swojego gospodarstwa rolnego.



    • Danych nie można wykorzystywać dla celów podatkowych, a także innych niż wymienione w rozporządzeniu ustanawiającym FADN, które mogłyby narazić rolnika na przykrości oraz straty.

    Organizacja i gromadzenie danych


    Polska ustawa o zbieraniu i wykorzystywaniu danych rachunkowych z gospodarstw rolnych (Dz. U. nr 3, poz. 20 z 2001 r.) szczegółowo precyzuje zadania Komitetu Krajowego i Agencji Łącznikowej, które są szczeblem centralnym systemu. Zadaniem Agencji Łącznikowej jest zawieranie umów (podpisywanych corocznie) z biurami rachunkowymi o zbieranie danych z reprezentatywnych gospodarstw rolnych, wskazanych w dołączanych wykazach. Agencja Łącznikowa każdego z krajów członkowskich przygotowuje po zakończeniu okresu obrachunkowego sprawozdania z działalności gospodarstw należących do reprezentatywnej próby, zatwierdzonej ostatecznie przez Komisję Europejską. Agencje Łącznikowe wszystkich krajów członkowskich przesyłają te sprawozdania do Komisji Europejskiej. Zakres, format i sposób wpisywania danych są precyzyjnie opisane w rozporządzeniu, co pozwala na tworzenie wspólnych zbiorów informacji o gospodarstwach w UE.


    Informacje w sprawozdaniu są uporządkowane według następujących grup tematycznych:




    • dane ogólne,


    • struktura własnościowa ziemi użytkowanej rolniczo,


    • zasoby i nakłady pracy własnej oraz najemnej,


    • stan i wartość zwierząt,


    • zakup i sprzedaż zwierząt,


    • koszty,


    • zasoby i gospodarowanie składnikami majątkowymi,


    • zadłużenie,


    • podatek od wartości dodanej (VAT),


    • granty, subsydia i dopłaty wyrównawcze,


    • produkcja roślinna i zwierzęca (bez zwierząt),


    • kwoty i inne prawa,


    • dopłaty wyrównawcze do upraw polowych.

    Warunki uczestnictwa


    Uczestnikiem FADN w Polsce może być każdy producent rolny posiadający gospodarstwo towarowe, którego system produkcji mieści się w ośmiu „Typach ogólnych gospodarstw rolniczych” (np. gospodarstwo specjalizujące się w ogrodnictwie, w uprawie roślin polowych — patrz ramka). Systemem FADN objęto w naszym kraju 12 000 gospodarstw (informacji o warunkach uczestnictwa udzielają Ośrodki Doradztwa Rolniczego lub ich oddziały). W polskim FADN obowiązuje kilka dokumen­tów pomocnych w prowadzeniu rachunkowości. Są to „Instrukcja prowadzenia zapisów w książkach rachunkowych”, w której zawarto opis zasad prowadzenia rachunkowości, oraz przewodnik do rejestracji danych źródłowych, składający się z trzech dokumentów szczegółowych: „Książki Inwentarzowej Gospodarstwa Rolnego”, „Książki Wpływów i Wydatków Gospodarstwa Rolnego” oraz „Książki Obrotów i Zaszłości w Gospodarstwie Rolnym”. W ostatniej części instrukcji zamieszczono jednostki miar obowiązujące w polskim FADN. Kolejne dwa dokumenty FADN to „Instrukcja Kodowania i Wykazy Kodów” (wyjaśnia oznaczanie zapisów konieczne przy komputerowej obsłudze danych) oraz „Książka Inwentarzowa”.


    Książka Inwentarzowa


    Obejmuje Spis Aktywów i Zobowiązań Gospodarstwa Rolnego (SAiZ) oraz Spis Wybranych Aktywów i Zobowiązań Gospodarstwa Rolnego (SWAiZ). Obydwa dokumenty służą do ewidencji danych, dotyczących własnych zasobów gospodarstwa rolnego oraz zewnętrznych źródeł ich finansowania. W tym systemie rachunkowości dane takie możliwe są do uzyskania wyłącznie na podstawie spisu „z natury”. W pierwszym roku prowadzenia rachunkowości w gospodarstwie spis ten (określany także jako „inwentaryzacja”) musi być przeprowadzony na początku roku i zapisany w SAiZ. W pierwszym roku konieczne jest także dokonanie spisu niektórych składników majątkowych i zobowiązań na koniec okresu obrachunkowego oraz wprowadzenie tych danych do ewidencji w SWAiZ.


    W kolejnych latach przeprowadza się spis tylko niektórych składników majątkowych i zobowiązań na koniec okresu obrachunkowego, bowiem stan z końca poprzedniego roku obrachunkowego staje się automatycznie stanem na początek następnego okresu. Dla ułatwienia inwentaryzacji, tabele zawarte w SAiZ oraz w SWAiZ ułożono tematycznie dla różnych składników majątkowych i zobowiązań w gospodarstwie rolnym. W trakcie inwentaryzacji i wpisywania danych do tabel, należy pamiętać o uwzględnieniu podstawowych zasad i koncepcji obowiązujących w polskim FADN. Należy zwrócić szczególną uwagę na to:




    • czy określony środek jest własnością gospodarstwa, czy jest też tylko użytkowany (np. ziemia dzierżawiona od innego rolnika),


    • czy wszystkie środki znajdujące się w gospodarstwie należą do niego, czy też są własnością innych osób (np. przyczepa sąsiada),


    • czy inwentaryzacją objęto wszystkie składniki majątku gospodarstwa rolnego. Ważne jest także upewnienie się, czy jakiś składnik nie znajduje się u innej osoby w czasowym użytkowaniu.

    W trakcie inwentaryzacji (szczególnie, gdy przeprowadza się ją po raz pierwszy) należy określić i zdecydować, czy dany składnik zaliczyć do majątku gospodarstwa rolnego, czy do majątku prywatnego (dotyczy to np. samochodu osobowego).


    Do właściwego przeprowadzenia inwentaryzacji konieczna jest:




    • Znajomość obowiązujących zasad wyceny poszczególnych składników (są szczegółowo opisane w instrukcji).



    • Umiejętność określania masy produktów. Gotowe produkty i środki produkcji są zazwyczaj składowane w magazynach bez etykiet informujących o masie tych towarów. Dla jej ustalenia konieczne jest zatem posiadanie umiejętności obliczania objętości, a na tej podstawie określenia masy przy użyciu współczynników przeliczeniowych.



    • Znajomość aktualnych cen.

    Dane ewidencjonowane w SAiZ oraz w SWAiZ służą także do przeprowadzenia pełnego rachunku wyników działalności operacyjnej gospodarstwa rolnego (z uwzględnieniem rodzajowej i wartościowej struktury zapasów, amortyzacji składników majątku gospodarstwa rolnego). Ponadto, dla uzyskania szczegółowej struktury przychodów i kosztów niezbędne jest posiadanie danych o rodzaju i wartości zapasów produktów własnych oraz środków produkcji pochodzących spoza gospodarstwa w pierwszym i ostatnim dniu roku obrachunkowego.


    Książka Wpływów i Wydatków Gospodarstwa Rolnego (KWiW)


    Przeznaczona jest do systematycznego rejestrowania wszelkich transakcji rynkowych w okresie obrachunkowym. Założenia FADN nakazują, aby we właściwych pozycjach określać rodzaj transakcji, jej wartość oraz sposób rozliczenia. Dane rejestrowane w KWiW odzwierciedlają strukturę wpływów i wydatków oraz sposoby ich rozliczeń (rodzaje wpłat i wypłat w okresie obrachunkowym).


    Książka Obrotów i Zaszłości w Gospodarstwie Rolnym (KOiZ)


    Nie wszystkie zdarzenia gospodarcze zachodzące w gos­podarstwie mają charakter transakcji rynkowych, na przykład transfery produktów z gospodarstwa rolnego do domowego rodziny rolniczej. Takie dane są jednak niezbędne do pełnego rachunku wyników działalności gospodarstwa rolnego. W tym celu gromadzone są informacje dotyczące:




    • zużycia własnych produktów potencjalnie towarowych;


    • przekazań nieodpłatnych z i do gospodarstwa rolnego,


    • rozliczenia wartości produkcji roślinnej w toku w cyk­lu długim,


    • inwestycji w toku,


    • strat losowych na składnikach majątku gospodarstwa,


    • rozdziału kosztów wspólnych między gospodarstwo rolnicze, działalność osobistą i pozarolniczą.

    Dane rejestrowane w KOiZ umożliwiają również ustalenie nakładów pracy ludzi, powierzchni zasiewów i wielkości zbiorów z upraw polowych, plantacji wieloletnich i upraw pod osłonami ogrzewanymi, a także miesięcznych stanów zwierząt. Informacje te są wykorzystywane do tworzenia raportów — indywidualnego i porównawczego.


    Typy i wielkości ekonomiczne gospodarstw rolnych określa się na podstawie udziałów poszczególnych działalności rolniczych w ogólnej wartości Standardowej Nadwyżki Bezpośredniej (SNB) w gospodarstwie. Ta ostatnia to nadwyżka wartości produkcji z danej działalności rolniczej nad wartością kosztów bezpośrednich ustaloną w przeciętnych dla danego regionu warunkach produkcji (czyt. też HO 9/2003). W typach gospodarstw wyróżnia się specjalistyczne (uprawy polowe, uprawy ogrodnicze, uprawy trwałe, chów zwierząt żywionych w systemie wypasowym, chów zwierząt żywionych paszami treściwymi) oraz mieszane (różne uprawy, różne zwierzęta, różne uprawy i zwierzęta łącznie). Wielkość ekonomiczna gospodarstwa rolnego mieści się w jednej z 10 klas (tabela), a ustalana jest jako suma SNB z wszystkich działalności występujących w gospodarstwie rolnym i wyrażana w jednostkach o nazwie ESU (European Size Unit — Europejska Jednostka Wielkości). 1 ESU stanowi równowartość 1200 euro.

    Related Posts

    None found

    Poprzedni artykułRADY „STARSZYCH” KOLEGÓW
    Następny artykułROLNICTWO TO SZTUKA. PRZYJDŹ I ZOBACZ

    ZOSTAW ODPOWIEDŹ

    Wpisz treść komentarza
    Wpisz swoje imię

    ZGODA NA PRZETWARZANIE DANYCH OSOBOWYCH *

    Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany, podajesz go wyłącznie do wiadomości redakcji. Nie udostępnimy go osobom trzecim. Nie wysyłamy spamu. Pola, których wypełnienie jest wymagane, są oznaczone symbolem*.