WRZECIONO CZY MIKADO?

    Najbardziej rozpowszechnioną w Europie formą drzew w uprawie karłowych i półkarłowych jabłoni oraz grusz jest korona wrzecionowa. Większość form koron uzyskiwanych za pomocą słabego cięcia i przyginania pędów zapewnia wczesne i obfite plony. W ostatnich latach wiele metod formowania koron uległo modyfikacji. Zwrócono większą uwagę na związek między sposobem formowania koron a gęstością sadzenia drzew, warunkami nasłonecznienia w sadzie i jakością owoców.

    W szpalerze


    Korona wrzecionowa daje dobre wyniki przede wszystkim w uprawie odmian o słabym lub umiarkowanym wzroście. Problemem w gęsto posadzonym sadzie może być nadmierny wzrost drzew. W związku z tym poszukuje się w prowadzeniu drzew takich metod, które uprościłyby formowanie, pozwoliły na optymalne wykorzystanie przestrzeni w sadzie, spowodowałyby przechwycenie znacznego procentu światła słonecznego przez korony oraz zapewniły równomierne nasłonecznienie gęsto posadzonych drzew.


    Wspólną cechą koron wrzecionowych, superwrzecionowych, szpalerowych i osiowych jest centralny przewodnik, od którego odchodzą słabe pędy boczne. Drzewa takie, posadzone dosyć gęsto w rzędzie, tworzą rodzaj żywopłotu. Innym rozwiązaniem w sadzie jest system otwarty, w którym korony rozczłonkowane są od osi rzędu w kierunku międzyrzędzia. W niektórych regionach sadowniczych, zwłaszcza w Szwajcarii, we Francji, w Niemczech, w USA, w Nowej Zelandii i Australii zakłada się coraz więcej sadów jabłoniowych z koronami rozpinanymi. Każda z nich ma co najmniej dwa przewodniki rozpięte w kształcie litery V lub Y na odpowiednich rusztowaniach, w celu korzystniejszego nasłonecznienia. Takie sposoby formowania koron mogą zwiększać intercepcję światła, bez ograniczania jego penetracji w głąb korony i powodować większe plonowanie oraz polepszać jakość owoców.


    Dla ograniczenia liczby sadzonych drzew na jednost­ce powierzchni i maksymalnego wykorzystania przestrzeni w sadzie Widmer i Krebs z Instytutu w Gttingen w Szwajcarii wprowadzili system prowadzenia koron o nazwie mikado, w którym każde drzewo formowane jest z czterema głównymi pędami.


    Prowadzenie drzew


    Doświadczenie z porównaniem drzew prowadzonych w formie korony mikado oraz wrzecionowej założono w Sadzie Doświadczalnym w Dąbrowicach koło Skierniewic wiosną 1994 roku i prowadzono do jesieni 2000 roku. Materiał doświadczalny stanowiły jednoroczne drzewa z koroną (5–7 pędów syleptycznych) jabłoni odmiany 'Sampion’ na półkarłowej podkładce 'M.26′, posadzone w rozstawie 4 m x 1,8 m. Uformowanie korony mikado wymagało słupków z poprzecznymi ramionami na wysokości 1,8 m i rozpiętych na tych ramionach drutów tworzących w przekroju pionowym w poprzek rzędu literę V. Rozgałęzione drzewka skrócono 40 cm nad ziemią w celu uzyskania czterech silnych pędów, które w miarę ich wzrostu rozpinano na kształt dwóch liter V, następnie przywiązywano do palików i drutów rozciągniętych na wysokości 2 m od ziemi. Pędy główne drzew skierowane były od środka rzędów do międzyrzędzi pod kątem 25o. Powstały z nich później cztery przewodniki. Każdy z tych pędów prowadzony był w formie wysmuk­łego wrzeciona. Forsowano wzrost przewodnika i zmuszano rozgałęzienia boczne do poziomego wzrostu. Po zakończeniu formowania cięciem prześwietlającym ograniczano wysokość drzew do 2,5 m (fot. 1).



    Fot. 1. Korona mikado



    Koronę wrzecionową uformowano przy tyczkach bambusowych przywiązanych do podstawy drzewka i do drutu rozpiętego na wysokoś­ci 1,8 m nad ziemią. Po posadzeniu drzewek rozgałęzionych przycięto lekko przewodnik i pędy boczne, by pobudzić do wzrostu wszystkie pąki. W drugim i trzecim roku po posadzeniu unikano skracania przewodnika i pędów bocznych. Przewodnik prowadzono wzdłuż podpory. Pędy boczne — przed zdrewnieniem — odginano klamerkami, a w połowie lata za pomocą sznurków. Pędy zbędne wycinano. Po trzech latach korona osiągnęła wysokość około 2 m. Od wiosny czwartego roku wprowadzono cięcie odnawiające wycinając najstarsze gałęzie na czop, nadmiar drobnych pędów usuwano w całości (fot. 2).



    Fot. 2. Korona wrzecionowa



    Przyrost grubości pnia odmiany 'Sampion’, wyrażony polem powierzchni przekroju poprzecznego pnia, był w latach 1994–2000 podobny u jabłoni prowadzonych w formie mikado i wrzecionowej. Drzewa prowadzone w formie wrzecionowej rosły nieznacznie silniej od prowadzonych w formie mikado prawdopodobnie dlatego, że miały tylko jeden pionowy przewodnik. Drzewa prowadzone w formie mikado miały po cztery przewodniki prowadzone ukośnie, co mogło osłabić wzrost.


    Suma przyrostu pędów jednorocznych w metrach bieżących na drze­-wo była również większa w koronach wrzecionowych, niż w koronie mikado. Podobne prawid­łowości dotyczyły liczby pędów jednorocznych na drzewo. Różnice w średniej długości pędu były nieznaczne. U drzew prowadzonych w for­mie mikado od­no­towano krótsze pędy niż w ko­ronie wrzeciono­wej.


    Przez pierwsze dwa lata owo­co­wania nieznacznie lepiej plonowały drzewa z ko­roną wrzecionową. W kolejnych latach — od roku 1997 do 1999 roku obficiej plonowały jabłonie prowadzone w formie mikado (tab. 1).


    Tabela 1. Wysokość plonu jabłoni odmiany 'Sampion’/’M.26′,
    w zależności od systemu formowania koron i wieku drzew


    Po pełnym rozrośnięciu się koron (lata 1998–1999), plon z drzew z koroną mikado przeliczony na hektar był o około 10 ton większy niż z drzew z koroną wrzecionową. Suma plonów za 5 lat owocowania była nieznacznie wyższa z drzew prowadzonych w formie mikado niż z drzew z koroną wrzecionową. Uzyskano z nich o 14,3 t owoców więcej niż z drzew prowadzonych w formie korony wrzecionowej (tab. 2). W latach 1997–1999 drzewa w formie korony mikado charakteryzował również wyższy współczynnik plenności niż drzewa prowadzone w systemie wrzecionowym. Przez cały okres oceny jakości owoców lepiej wybarwione jabłka, z rumieńcem na powierzchni powyżej 75%, uzyskano z drzew prowadzonych w formie mikado (tab. 3).


    Tabela 2. Wskaźnik plenności i suma plonu jabłoni odmiany 'Sampion’/’M.26′,
    w zależności od systemu formowania koron


    Tabela 3. Wybarwienie jabłek odmiany 'Sampion’/’M.26′,
    w zależnoś­ci od systemu formowania koron


    Pomiar sumarycznej powierzchni liściowej został wykonany w 1999 ro­ku, na drzewie reprezentatywnym dla każdej formy korony — wyniki wykazały bardzo duże różnice między systemami prowadzenia drzew. W koronie mikado powierzchnia liści była o 1/3 większa niż we wrzecionowej. Z całego drzewa prowadzonego w formie mikado zebrano prawie 13 000 liści, a z korony wrzecionowej niecałe 8000. Wskaźnik powierzchni liściowej (WPL) dla korony wrzecionowej miał wartość 2,7, wartość tego wskaźnika w systemie mikado wynios­ła 4,2. Ta ostatnia wartość jest charakterystyczna dla układów supergęstych.


    Dostępność światła


    Intercepcja światła mierzona w latach 1999 i 2000 wykazywała duży związek i prostą zależność z powierzchnią liści na drzewie i wielkością plonu. Korony wrzecionowe mające około 12 m2 powierzchni liści zatrzymały w roku 1999 około 40% światła słonecznego, a w roku 2000 około 60%. Korona mikado mająca ponad 18 m2 liś­ci zatrzymała w obu latach 60% światła. Korona mikado mająca większą powierzchnię liści wykazała większą intercepcję światła i wydała wyższe plony.


    Pomiary nasłonecznienia wykonane w czerwcu 2000 roku wykazały, że średnie nasłonecznienie było na trzech poziomach korony lepsze w systemie mikado niż w systemie wrzecionowym. W rozkładzie nasłonecznienia wewnątrz korony mikado dało się zauważyć korzystne nasłonecznienie środka korony na wysokości 1,2 m oraz jej górnej części na wysokości 1,8 m. W systemie wrzecionowym zanotowano mniej korzystny rozkład nasłonecznienia, z dużym spadkiem dostępu światła w kierunku przewodnika na wszystkich analizowanych poziomach.


    Pomiary nasłonecznienia wykonane w lipcu 2000 roku wykazały ponownie najwyższe nasłonecznienie średnie na wszystkich trzech poziomach w koronie mikado. W równomierności nasłonecznienia, zwłaszcza na poziomie dolnym i środkowym, wyróżniała się korona mikado, u której przenikanie światła do środka korony było równie obfite, jak na obwodzie. W jej środkowej częś­ci zanotowano ponad 600 W/m2 podczas, gdy w koronie wrzecionowej było to zaledwie nieco ponad 200 W/m2. Korona wrzecionowa była ponownie nierównomiernie nasłoneczniona, z bar­dzo niskim średnim nasłonecznieniem w środkowej części.


    Pod koniec sierpnia 2000 roku wykonano cięcie letnie w celu zwiększenia nasłonecznienia w środkowych partiach koron i poprawienia jakości jabłek. Następnie pod koniec wegetacji wykonano pomiary dystrybucji światła. Stwierdzono, że cięcie letnie spowodowało poprawę średniego nasłonecznienia na wszystkich badanych poziomach, zarówno w ko­ronie wrzecionowej, jak i w mikado. Najciekawsze wyniki dotyczące roz­kładu nasłonecznienia uzyskano w koronach mikado. W systemie tym docierało do wnętrza korony po cięciu letnim więcej światła słonecznego w części środkowej i górnej niż w strefie peryferyjnej. W powszechnym systemie wrzecionowym jest to niespotykane — nawet po wykonaniu cięcia letniego środek korony przy przewodniku był słabo nasłoneczniony na wszystkich trzech poziomach.


    Lepsze nasłonecznienie w mikado


    W systemie mikado bardzo szybko przyrastała objętość korony przy niezbyt intensywnym rozwoju pędów bocznych. W koronie wrzecionowej wyrastało dużo silnych pędów w górnej i środkowej części korony. W tych strefach potrzebne było silniejsze cięcie przywracające stożkowy kształt korony.


    Podział korony mikado na 4 główne konary i rozchylenie ich na boki w kierunku międzyrzędzia powodowały bardzo dobre ich nasłonecznienie od góry oraz szybkie i dokładne wypełnienie przestrzeni w sadzie. Wszystko to wraz z niezbyt intensywnym rozwojem pędów bocznych wzdłuż konarów spowodowało, że drzewa szybko weszły w okres owocowania. Ponadto ukośne prowadzenie konarów umożliwiło lepsze wykorzystanie powierzchni w sadzie i otrzymanie w ten sposób większych plonów. Dob­rze plonowały również drzewa pro­wadzone w systemie wrzecionowym, co było skutkiem niezbyt intensywnego cięcia. Rozdzielenie korony mikado na cztery jednakowe konary spowodowało wykształcenie się dużej liczby krótkopędów. Przez cały okres wegetacyjny korona niewiele się zagęszczała i potrzebowała tylko niewielkiego cięcia korygującego kształt korony.


    Wyniki doświadczenia wykazały, że najniżej położone gałęzie i pędy w koronie wrzecionowej stawały się mniej produktywne z wiekiem, ze względu na słabą penetrac­ję światła do tej części korony. Drzewa prowadzone w formie mikado wykazywały korzystniejszy rozkład nasłonecznienia w dolnej części korony, ze względu na ukośne prowadzenie konarów i dopuszczenie w ten sposób światła do dolnej partii korony.


    Wyniki doświadczenia potwierdzają tezę, że plon, intercepcja światła oraz powierzchnia liści są mocno ze sobą powiązane i wykazują zależność liniową. Stwierdzono duży wpływ rozkładu nasłonecznienia wewnątrz korony na rozległość barwy rumieńca jabłek. W ciągu czterech lat analiz jakości owoców drzewa prowadzone w systemie mikado miały zawsze większy średni procent jabłek najlepiej wybarwionych niż w systemie wrzecionowym. Dosyć przejrzyste relacje zachodziły przy porównywaniu poziomu nasłonecznienia wewnątrz koron drzew a wybarwieniem owoców. Drzewa w systemie mikado były obficie nasłonecznione w swojej środkowej części, gdzie było zlokalizowane najwięcej owoców, ponieważ górna część ich korony jest otwarta dla swobodnej penetracji światła. Dzięki temu z drzew prowadzonych w tej formie uzyskano najlepiej wybarwione jabłka. W koronie wrzecionowej górna część drzewa była dobrze nasłoneczniona, ale środkowa była zacieniona. Pomiary nasłonecznienia prowadzone w tym doświadczeniu w koronach drzew ujawniają, jak trudno jest przez cięcie drzew na przedwiośniu zapewnić korzystne nasłonecznienie partii środkowych i dolnych korony. Wyjątkiem okazała się forma mikado, która dzięki rozchyleniu głównych konarów na boki umożliwiała obfitą penetrację światła zarówno do środkowych, jak i dolnych części korony. Zabiegiem poprawiającym nasłonecznienie środkowej części korony okazywało się cięcie letnie.


    Doświadczenie wykazało dużą wartość korony mikado. Przeszkodą w jej upowszechnieniu może być kosztowne rusztowanie i konieczność przyswojenia sobie nowej wiedzy z zakresu formowania koron.

    Related Posts

    None found

    Poprzedni artykułRADY „STARSZYCH” KOLEGÓW
    Następny artykułROLNICTWO TO SZTUKA. PRZYJDŹ I ZOBACZ

    ZOSTAW ODPOWIEDŹ

    Wpisz treść komentarza
    Wpisz swoje imię

    ZGODA NA PRZETWARZANIE DANYCH OSOBOWYCH *

    Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany, podajesz go wyłącznie do wiadomości redakcji. Nie udostępnimy go osobom trzecim. Nie wysyłamy spamu. Pola, których wypełnienie jest wymagane, są oznaczone symbolem*.