BEZGLEBOWA UPRAWA POMIDORÓW W PODŁOŻACH ORGANICZNYCH (CZ. II)

Uprawa w trocinach

Świeże trociny drzew iglastych na ogół nie zawierają substancji fitotoksycznych i mogą być bezpośrednio używane jako podłoże w uprawie pomidorów. Świeże trociny drzew liściastych wykazują obecność takich substancji (np. związków fenolowych), które mogą ujemnie wpływać na uprawiane rośliny. Kilkutygodniowe składowanie trocin, w czasie którego są one poddane działaniu opadów atmosferycznych, powoduje, że substancje te są wymywane i częściowo rozkładane lub ich fitotoksyczność bardzo się zmniejsza. Trociny można także poddać krótkotrwałemu kompostowaniu, co powoduje rozkład substancji toksycznych. W technologiach bezglebowych wykorzystuje się najczęściej jednak trociny niekompos­towane. Świeże są dobrym podłożem o niskim pH (około 5,0), zawierającym śladowe zawartości składników pokarmowych oraz mającym dobre właściwości fizyczne. Trociny do uprawy pomidorów umieszcza się na ogół w workach foliowych lub w wyścielonych folią płytkich rowach. Przy systematycznej fertygacji nie ma potrzeby wcześ­niejszego odkwaszania trocin. Pożywka do nawożenia pomidorów w trocinach w pierwszym okresie wzrostu roślin powinna mieć zwiększoną, w stosunku do standardowej, zawartość azotu — o 20–30% (220–300 mg/l, w zależności od okresu uprawy oraz odmiany). Stężenie pozostałych składników nie powinno odbiegać od koncentracji w typowych pożywkach do uprawy w wełnie mineralnej. Odczyn pożywki powinien być lekko kwaś­ny — pH 5,5–5,8. Ze względu na szeroki stosunek węgla do azotu C : N (od 1 : 500 w świeżych trocinach, do 1 : 200 w starych, zleżałych) oraz dużą sorpcję azotu przez drobnoustroje zalecana jest częsta analiza trocin (co 2–3 tygodni). Ze względu na małą pojemność wodną należy je nawadniać często, małymi dawkami pożywki. Bardzo dobre efekty uzyskuje się przy nawadnianiu pomidorów takimi samymi dawkami i w takich samych terminach, jak w uprawie na wełnie mineralnej. Przelew pożywki powinien być zbliżony do tego przy uprawie w podłożu torfowym (czyt. HO 12/2004).

Uprawa w korze drzew iglastych

Można wykorzystać korę surową, kompost z kory drzew iglastych (fot.) lub korę zwęgloną. Aby kora mogła stanowić jednorodne podłoże, należy ją rozdrobnić do frakcji nieprzekraczających wielkości 1 cm. Surowa kora zawiera w 1 dm³ około 50 mg P, 170 mg K, 65 mg Mg, 250 mg Ca, a jej wartość pH w wodzie wynosi 4,5. Przed rozpoczęciem uprawy bezglebowej należy zmienić odczyn kory — do wartości pH 5,5.

Uprawa pomidorów w kompoście korowym

Gotowy kompost korowy po dodaniu nawozów azotowych (1% w stosunku wagowym saletry amonowej) zawiera na ogół w 1 dm³: 100–150 mg N, 30–40 mg P, 60–80 mg K, 400–600 mg Ca, 30–40 mg Mg (szeroki zakres zawartości wynika z zachodzących procesów rozkładu mikrobiologicznego). Odczyn kompostu jest słabo kwaśny (pH 5,5–6,5). Kompostowanie powinno trwać 4–6 miesięcy. Zawartość składników pokarmowych jest prawie taka sama, jak w torfie wysokim, dlatego nawożenie może być podobne (HO 12 /2004). Pożywka do uprawy w substratach korowych wymaga zwiększenia zawartości azotu o 20–30% w stosunku do standardowej pożywki wykorzystywanej do uprawy w wełnie mineralnej (230–300 mg/l). Stężenie pozostałych składników powinno być zbliżone. Uprawa ta, zwłaszcza gdy podłożem jest kora surowa, wymaga częstego podawania pożywki w małych dawkach (do 100 ml). Kora drzew iglastych może być używana także do poprawiania cech fizycznych podłoży przygotowanych z drobnoziarnis­tych materiałów organicznych (na przykład torfu o drobnej frakcji).

Uprawa w matach z włókna kokosowego

Jest ona zbliżona do uprawy w wełnie mineralnej. Podłoża kokosowe mają bardzo dobre właściwości fizyczne (dużą pojemność wodną i porowatość wynoszącą około 30%), które utrzymują się przez długi okres ze względu na to, że materiał ten ulega powolnemu rozkładowi mikrobiologicznemu. W podłożu takim znajdują się grzyby z rodzaju Trichoderma, które wykazują działanie antagonistyczne w stosunku do patogenów. Wartość pH podłoża kokosowego wynosi na ogół 6,5–6,8, EC około 0,5 mS/cm, wysoka jest w nim zawartość potasu (do 80 mg/dm³), sodu (do 40 mg/dm³) i chloru (do 70 mg/dm³). Do uprawy pomidorów włókno kokosowe dostarczane jest w postaci sprasowanych suchych mat lub worków napełnionych rozluźnionym włóknem. Ma ono bardzo dobre właściwości kapilarne, dzięki czemu pożywka rozchodzi się równomiernie w całej objętości maty. Skład pożywki, podobnie jak przy innych uprawach bezglebowych, ustala się na podstawie analizy wody, pH powinno wynosić 5,5–5,7.

Rozsada przeznaczona do uprawy na włóknie kokosowym może być przygotowywana w kostkach wełny mineralnej, w cylindrach z włóknem kokosowym lub w jego mieszaninie z torfem. Dzień przed sadzeniem roślin maty kokosowe należy nasączyć pożywką startową — o EC 2,9–3,0 mS/cm i pH 5,5 (tabela). Rozsadę, podobnie jak w uprawie w wełnie mineralnej, początkowo ustawia się obok otworów na matach. W otwory wstawia się ją, gdy na 50% roślin zakwitną pierwsze kwiaty. Następnie przez 3–4 dni podajemy po 100 ml pożywki w odstępach godzinnych, 7 lub 8 razy dziennie. Ułatwia to dobre przeras­tanie korzeni przez matę. Przez pierwsze 4–6 tygodni uprawę nawozi się pożywką startową, o EC 3,2– 3,5 mS/cm. W tym czasie EC w macie powinno wynosić około 5,0 mS/cm. W dalszym okresie uprawy rośliny zasilamy pożywką standardową, o EC dostosowanym do warunków pogodowych — w dni słoneczne 2,5– 2,7 mS/cm, w dni pochmurne 3,2 mS/cm oraz do odmiany (mięsiste wymagają wyższych stężeń). Od warunków pogodowych i od okresu uprawy uzależniona jest również wielkość przelewu, który powinien wystąpić po drugim lub trzecim nawadnianiu. Wielkość przelewu w dni słoneczne powinna wynosić 10–40%, natomiast w dni pochmurne 10–20%. Rośliny uprawiane na matach kokosowych lepiej jest nawadniać większymi dawkami pożywki, ale podawanymi z mniejszą częstotliwością. W ten sposób system korzeniowy roś­lin będzie lepiej napowietrzony. W okresie zimowym nawadnianie należy rozpoczynać około godziny 10.00, kończyć około 14.00, latem — rozpoczynać około 8.00, a kończyć około 18.00.

Skład pożywki polecanej do uprawy pomidorów na matach kokosowych
(wartości przeciętne), według dr Marii Wysockiej-Owczarek (2001)

* * *

Bezglebowa uprawa pomidorów we wszystkich podłożach organicznych, ze względu na ich właściwości sorpcyjne, wymaga częstych analiz chemicznych roztworów pobieranych ze środowiska korzeniowego — EC i pH powinno być sprawdzane przynajmniej 3 lub 4 razy w tygodniu, zawartość składników co 2–3 tygodni. We wszystkich tych podłożach — przy prawidłowym prowadzeniu roślin i właściwym dozowaniu pożywek o określonym składzie — można uprawiać pomidory w systemie przedłużonym (całorocznym). Odpowiednio przygotowane podłoże organiczne w większości przypadków można uznać za wolne od pasożytniczych czynników (przy pierwszym jego wykorzystywaniu). Podłoża organiczne, podobnie jak inertne, pozwalają na prowadzenie w pełni kontrolowanego i zautomatyzowanego żywienia roś­lin. Natomiast dzięki na ogół dużej pojemności wodnej i dobrym właściwościom sorpcyjnym, w ich przypadku nie jest konieczne używanie tak precyzyjnych i drogich urządzeń sterujących procesem podawania pożywki, korygowania jej składu chemicznego i odczynu, jak w uprawach w podłożach inertnych.