Grzyb Puccinia pelargonii-zonalis — wywołujący rdzę — występuje stosunkowo często na pelargoniach uprawianych pod osłonami, a także na posadzonych na miejsce stałe (w skrzynkach balkonowych, misach lub na rabatach).
Objawy
Pod koniec zimy lub wczesną wiosną na roślinach matecznych znajdujących się w szklarni pojawiają się pierwsze symptomy choroby. Początkowo na dolnych liściach, po obu ich stronach, występują pojedyncze, a niekiedy liczne, jasnozielone lub żółte, okrągłe, o średnicy kilku milimetrów, plamy o wyraźnych brzegach (fot. 1). Liczba plam na liściach zależy od podatności odmiany na rdzę oraz od warunków otoczenia — zwłaszcza temperatury i wilgotności powietrza.
Fot. 1. Górna
Rozwój
Po kilku dniach na dolnej stronie liści w obrębie plam formują się wzniesione, często koncentrycznie ułożone, brązowe skupienia (uredinia — fot. 2) letniego zarodnikowania grzyba. Z czasem wokół istniejących uredinii pojawiają się kolejne, przyczyniając się do powiększania się plamy i nasilenia objawów chorobowych. Po upływie 10–14 dni od infekcji pękają skupienia zarodników, a na zewnątrz wydostają się pylące, liczne zarodniki letnie — urediniospory. Uredinia formowane są głównie na dolnej stronie liści, ale sporadycznie mogą się również tworzyć na górnej stronie blaszki, na ogonkach liściowych i pędach. Uwalniane urediniospory są przenoszone — z prądami powietrza, kroplami rozpryskującej się wody w czasie podlewania lub przy udziale owadów — na sąsiednie rośliny. Kiełkują w kropli wody (niezbędne jest zwilżenie liści przez mniej więcej 3 godziny), a następnie infekują tkankę roślinną. Optymalna temperatura do kiełkowania tych zarodników wynosi 16–21°C. Objawy chorobowe najszybciej uwidoczniają się przy temperaturze powietrza około 21°C. W późniejszym okresie, obok istniejących już uredinii, pojawiają się skupienia kolejnego stadium rozwojowego rdzy — brunatne telia wraz z teliosporami. Przy dużym nasileniu objawów, na bardzo podatnych odmianach pelargonii, tkanki liścia znajdujące się w najbliższym sąsiedztwie plam z teliami żółkną, brązowieją i obumierają.
Fot. 2. i dolna strona liścia pelargonii porażonej przez rdzę
Grzyb zimuje na chorych roślinach matecznych. Głównym więc jego źródłem są sadzonki pobrane z chorych roślin. Należy również pamiętać, że urediniospory znajdujące się na roślinach lub konstrukcji szklarni, zachowują zdolność kiełkowania i infekowania roślin przez ponad 3 miesiące. Z publikowanych wyników badań wynika, że wśród uprawianych gatunków i odmian pelargonii istnieje duże zróżnicowanie w podatności na rdzę. Choroba najczęściej występuje na różnych odmianach pelargonii rabatowej (Pelargonium x hortorum, syn. P. zonale). Wiele odmian pelargonii bluszczolistnej (P. hederaefolium, syn. P. peltatum) wykazuje całkowitą odporność, a na odmianach pelargonii wielkokwiatowej (P. x domesticum) — rdza nie występuje.
Skuteczność środków ochrony roślin
W badaniach prowadzonych w Instytucie Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach oceniano skuteczność 7 fungicydów oraz środków Biochikol 020 PC i Biosept 33 SL w ochronie pelargonii rabatowej przed Puccinia pelargonii-zonalis. Po stwierdzeniu objawów rdzy pelargonie opryskiwano 4-krotnie co 7 dni. Cieczą użytkową bardzo dokładnie pokrywano całą powierzchnię rośliny, zwłaszcza dolną stronę liści. Do cieczy tej dodawano środka obniżającego jej napięcie powierzchniowe, a przez to ułatwiającego dokładne pokrycie rośliny. Po zakończeniu programu ochrony oceniono skuteczność działania badanych środków na podstawie liczby plam na pojedynczym liściu, średnicy plam, procentu zaschniętych uredinii, zbadano również wpływ preparatów na wysokość roślin (tabela).
Skuteczność środków w zwalczaniu rdzy pelargonii po 4 opryskiwaniach co 7 dni
* wyliczono na podstawie liczby plam na liściu w 4 tygodnie po zabiegu
Zapobieganie i zwalczanie
Sadzonki powinno się pobierać ze zdrowych roślin.
Przy zakupie sadzonek pelargonii należy zwracać uwagę na ich zdrowotność.
W czasie podlewania roślin unikać zwilżania liści, a szczególnie pozostawiania ich w zwilżonym stanie na noc.
W razie stwierdzenia objawów chorobowych należy usuwać i palić porażone liście.
W przypadku wystąpienia choroby na dużych powierzchniach plantacji trzeba rośliny opryskiwać 2-, 3-krotnie, co 7–10 dni stosując przemiennie środki: Amistar 250 SC (0,1%), Bayleton 5 WP (0,2%), Biochikol 020 PC (2,5%), Biosept 33 SL (0,1%), Bum-
per 250 EC (0,05%), Discus 500 WG (0,03%), Folicur BT 225 EC (0,1%), Folicur Multi 50 WG (0,1%), Score 250 EC (0,1%). W ustaleniu najskuteczniejszego programu ochrony bardzo pomocne będą wyniki doświadczenia zawarte w tabeli. Z uwagi na możliwość ograniczenia wzrostu roślin, Folicur BT 255 EC nie powinien być stosowany częściej niż 1-, 2-krotnie.
