Fot. 1. Komputery mogą sterować klimatem również w innych pomieszczeniach (tu: chłodnia)

Ważne jest również oprogramowanie komputerów. Warto dowiedzieć się, jakie oprogramowanie dostaniemy razem z instalacją, a za co będziemy musieli zapłacić dodatkowo, a także, czy nasz komputer klimatyczny — a właściwie w dużej mierze jego oprogramowanie — ułatwi nam sterowanie warunkami wzrostu, podpowie lub nawet samodzielnie dobierze najlepsze parametry pracy poszczególnych urządzeń. Pamiętajmy też o przejrzystości programu oraz weźmy pod uwagę, ile czasu będziemy potrzebowali na jego opanowanie. W dużych obiektach szklarniowych należy zwrócić uwagę na możliwości sprawdzania danych oraz przeprogramowywania, bez konieczności przechodzenia do komputera głównego. Wykorzystanie palmtopa* umożliwi sprawdzenie wszystkich ustawień komputera, a także warunków panujących w szklar­niach i na zewnątrz z dowolnego miejsca w gospodarstwie, bez konieczności przechodzenia do komputera sterującego. Wyposażenie w palmtopy osób odpowiedzialnych za sterowanie klimatem może poprawić organizację pracy, gdyż w przypadku awarii można zmienić wszystkie potrzebne ustawienia komputera klimatycznego będąc bezpośrednio na miejscu awarii.

Clima 500

Komputer ten może obsługiwać do 14 bloków szklarniowych. W każdym bloku ma możliwość sterowania:

• trzema układami ogrzewania,
• transportem ciepła,
• nagrzewnicą ciepłego powietrza,
• trzema wietrznikami (zawietrzne, nawietrzne i boczne),
• dwiema górnymi i dwiema bocznymi cieniówkami,
• instalac­ją dozującą CO₂,
• osob­no wentylatorami górnymi i bocznymi,
• dwoma zestawami lamp do doświet­lania,
• zamgławianiem,
• systemem chłodzenia oraz
• innym urządzeniem, którego praca może być sterowana cyklicznie, także
• jedną kotłownią.

Może on współpracować również z komputerem nawodnieniowym Aqua 500. W każdym bloku mogą być zainstalowane dwie stacje pomiarowe mierzące temperaturę, wilgotność powietrza i koncentrację CO₂.

Komputer ten może być programowany bezpośrednio z panelu lub za pomocą komputera PC z zainstalowanym programem Synopta 1. Program ten składa się z kilku modułów funkcjonalnych i jest wyposażony w rozbudowany system pomocy w języku polskim. Moduł podstawowy SynBasic zawiera funkcje konieczne do programowania pracy komputera. Można w nim zmienić wszystkie ustawienia oraz odczytać dane z każdego bloku. Do tworzenia wykresów obrazujących zmiany warunków w szklarni i pracę urządzeń służy moduł SynGraph. Za wizualizację procesów zachodzących w szklarni odpowiada moduł SynView. Programowanie można prowadzić wpisując nowe wartości w tabelach lub graficznie — posługując się myszką komputerową — umożliwia to moduł SynLines.

Wszystkie pracujące komputery klimatyczne można połączyć za pomocą sieci komputerowej i sterować nimi z dowolnego miejsca. W programie wydzielono cztery przedziały czasowe, które mogą być ustalane zarówno według godzin zegarowych, jak i w odniesieniu do pory wschodu i zachodu słońca. Oprócz tego, można wydzielić dwie tak zwane trajektorie, czyli okresy pomocnicze, które pozwalają na wydzielenie dodatkowych przedziałów czasowych. Dla większości urządzeń przewidziano także trajektorie pomocnicze, które modyfikują ustawienia, w zależności od warunków w szklarni lub na zewnątrz. Na przykład dla wietrzników przewidziano cztery trajektorie pomocnicze, w zależności od temperatury zewnętrznej, szybkości wiatru, radiacji i sumy radiacji. Program umożliwia sterowanie temperaturą na podstawie integracji temperatury dostosowanej do sumy radiacji.

MultiMa

Jest to komputer nowej generacji, który może nie tylko sterować klimatem, lecz również nawadnianiem i nawożeniem. W praktyce nie istnieją żadne ograniczenia techniczne i może być on rozbudowywany bez ograniczeń. Można podłączyć do niego:

• dowolną liczbę szklarni,
• układów grzewczych,
• cieniówek i innych urządzeń, również nietypowych — jak
• dodatkowe czujniki światła wewnątrz szklarni, czy
• czujniki światła pod cieniówkami.

Może on również sterować temperaturą w magazynach, sortowniach i innych pomieszczeniach.

Współpracuje z programem Synopta 2. Program ten różni się od pierwszej wersji między innymi tym, że ma nieograniczoną liczbę wydzielonych okresów w ciągu doby, daje możliwość tworzenia dowolnych statystycznych zestawień i umożliwia zapamiętywanie ułożenia okien. Współpracuje z bezprzewodową siecią lokalną (WLAN**), co umożliwia programowanie komputera klimatycznego za pomocą dowolnego komputera stac­jonarnego, laptopa lub palmtopa pracującego w lokalnej sieci bezprzewodowej. Dla palmtopów przygotowano specjalną wersję Synopty o nazwie PocketSynopta, o takich samych możliwościach, jak Synopta 2. Alarmy mogą być przesyłane zarówno na stacjonarny komputer, palmtop, jak i na telefon komórkowy. Zalecanym systemem operacyjnym dla komputerów osobistych, na których pracuje Synopta 2, jest Windows XP. Synopta — zarówno w wersji 1, jak i 2 — może być również prog­ramowana z dowolnego komputera na świecie z wykorzystaniem programu PC anywhere. Ta możliwość jest dość chętnie wykorzystywana przez ogrodników, gdyż w przypadku awarii czy błędów w programowaniu umożliwia szybką reakcję serwisu i nie jest konieczne, aby pracownik serwisu przyjeżdżał do ogrodnika.

LCC900

Komputer ten ma modularną budowę, co pozwala na optymalne i tanie dopasowywanie do zmieniających się potrzeb. Sprzedawany jest w wersji Basic, Temperate lub Arctic. Wersja podstawowa umożliwia sterowanie tylko:

• jednym systemem ogrzewania i
• dwoma wietrznikami — zawietrznym i nawietrznym.

W wersji Temperate komputer steruje:

• dwoma układami ogrzewania i
• dwoma wietrznikami oraz
• jedną cieniówką,
• jednym zaciemnianiem,
• doświetlaniem,
• dozowaniem CO₂,
• wentylatorem i
• nawadnianiem.

W wersji Arctic możemy sterować:

• takimi samymi urządzeniami jak w wersji Temperate, z tym, że mamy
• trzy układy ogrzewania.

Standardowy wyświetlacz sterownika LCC900 pokazuje jedynie nastawienia często używane przez użytkownika. Komputer wyposażony jest tylko w dwa przyciski i jeden obrotowy przełącznik. Każda zmiana jest komunikowana krótkim sygnałem, który oznacza, że została ona dokonana. Można wydzielić 6 przedziałów czasowych uzależnionych od pory wschodu i zachodu słońca. Komputer zbiera informacje o klimacie w szklarni za pomocą różnego rodzaju czujników temperatury, wilgotności powietrza, promieniowania słonecznego i natężenia światła oraz koncentracji CO₂. Ma wbudowane alarmy dla temperatury powietrza, koncentracji CO₂, systemu ogrzewania czy braku dopływu sygnału z czujnika.

Pojedyncze komputery mogą być połączone w sieć i korzystać z jednej stacji meteorologicznej (MS900). Stacja meteorologiczna jest wyposażona w czujnik nasłonecznienia, temperatury, kierunku i prędkości wiatru oraz deszczu, może w niej znajdować się także czujnik wilgotności powietrza. Dzięki bardzo szybko działającej sieci możliwy jest podgląd każdego komputera w sieci z każdego innego. System taki może być dodatkowo rozbudowany o komputer sterujący kotłownią, nawadnianiem (VA900) i nawożeniem (AMI 90). Cały system może być sterowany za pomocą komputera PC z oprogramowaniem Superlink. Umożliwia to sterowanie, podgląd oraz gromadzenie danych.

LCC Completa

Komputer ten został zbudowany z wykorzystaniem przemysłowego komputera PC i systemu operacyjnego Linux. Może on sterować klimatem w czterech oddzielnych szklarniach. Dodatkowo każda szklarnia może być podzielona na 2 do 4 stref — w zależności od potrzeby. Umożliwia on elastyczne konfigurowanie komputera oraz jego dalszą rozbudowę. Można podłączyć do niego kilka czujników w każdej szklarni. Wyposażony jest w duży wyświetlacz, 25 przycisków oraz jeden obrotowy przełącznik. Dzięki oprogramowaniu, które możemy dodatkowo zakupić, możliwe jest automatyczne sterowanie temperaturą powietrza w celu osiągnięcia jak najwyższej wydajności fotosyntezy. Zapewnia to optymalny wzrost i plonowanie roślin w szklarni. Można wydzielić w nim 6 przedziałów czasowych w ciągu doby, oddzielnie dla kontrolowania temperatury, doświetlania, CO₂ i wilgotności powietrza. Zaawansowane sterowanie wietrznikami i ogrzewaniem oparte jest na modelu zrównoważenia energii, który wykorzystuje informacje o warunkach zewnętrznych, wartości współczynnika przenikania ciepła szklarni oraz uwzględnia zamknięcie cieniówek i ciepło z lamp do doświetlania. Dzięki temu decyzje podejmowane są z wyprzedzeniem i uzyskuje się bardziej stabilne warunki.

NetaGrow

Może sterować zarówno klimatem, nawadnianiem, jak i nawożeniem. Jeden komputer może obsługiwać teoretycznie do 128 modułów. Teoretycznie, gdyż w praktyce nie ma tak dużych obiektów szklarniowych, aby wykorzystać w pełni jego możliwości. W sprzedaży oferowane są trzy rodzaje komputerów obsługujących: do 3 kompartymentów (przedziałów klimatycznych i nawodnieniowych) — Siegma, 4–6 kompartymentów — Siegura i do 20 kompartymentów — Spectra. Każdy komputer wyposażony jest w: płytę główną, zasilacz, alarmy, sieć wewnętrzną, stację klimatyczną i pomiaru EC oraz pH, a także moduł wejść i wyjść (4 wejścia cyfrowe, 16 wejść pomiarowych i 32 wyjścia sterujące lub 4 wejścia cyfrowe i 64 wyjścia sterujące). Do każdego z wejść mogą być przypisane różne czujniki, a do każdego z wyjść — różne urządzenia, którymi steruje komputer. Dzięki temu można skonfigurować komputer dla dowolnej szklarni, o dowolnym wyposażeniu i wielkości. Program sterujący komputerem tworzony jest indywidualnie dla każdego klienta, w zależności od konfiguracji i wyposażenia szklarni. W programie przewidziano 6 przedziałów czasowych w ciągu doby. Corocznie ogrodnik może zakupić uaktualnienie posiadanej wersji programu. Program mieści się na karcie Compact Flash (fot. 2), która wkładana jest bezpośrednio na płytę główną. Wszystkie jednostki mogą być ze sobą łączone i tworzą trzy sieci. Pierwsza sieć — wewnętrzna — łączy wszystkie urządzenia. Druga — komunikacyjna — łączy tak zwane monochromy operacyjne (czyli wyświetlacz LCD wraz z klawiaturą 24-przyciskową, umożliwiającą przeglądanie danych oraz programowanie pracy komputera). Trzecia sieć — komputerowa, LAN*** o szybkości 100 megabitów na sekundę — pozwala na podłączenie komputera PC, który wraz z programem Supervision (Priva Integro wersja 718, w tym roku ma się pojawić wersja 721) steruje klimatem, nawadnianiem i nawożeniem we wszystkich szklarniach. Trzecia sieć nie jest jednak konieczna do pracy komputera. Obecnie około 80% komputerów Priva zamontowanych w Polsce wyposażone jest tylko w dwie pierwsze sieci. Kontrola klimatu w obiekcie może być przeprowadzona z dowolnego miejsca na świecie — przy użyciu komputera przenośnego i telefonu komórkowego — również w szklarniach, w których nie zainstalowano komputera PC i trzeciej sieci, gdyż do płyty głównej możliwe jest bezpośrednie podłączenie modemu, połączonego z gniazdem telefonicznym.

Fot. 2. Komputery Priva mają oprogramowanie na kartach Compact Flash

* Palmtop — komputer osobisty mieszczący się w dłoni, z ciekłokrystalicznym wyświetlaczem, pamięcią, systemem operacyjnym, zasilany bateriami.
** WLAN — bezprzewodowa sieć lokalna (wireless local area network)
*** LAN — sieć lokalna (local area network)

 Podczas ubiegłorocznej Polagry-Farm, obok znanych na naszym rynku firm zajmujących się automatyką szklarniową, urządzenia do sterowania klimatem zaprezentowali także przedstawiciele niemieckiego biura inżynierskiego Ingenierburo ISK-Liepzig. Komputery klimatyczne ISKL M 200 z ich oferty można modułowo rozbudowywać, co umożliwia dostosowanie do obiektów o różnej wielkości. Istnieje też możliwość dowolnej konfiguracji funkcji. Komputery te mogą obsługiwać do 20 przedziałów klimatycznych, pracują w systemie operacyjnym Windows 2000.

Dwa komputery klimatyczne włoskiej firmy Spagnol prezentowane były na stoisku Soldripu: Algo — mogący obsługiwać do 8 oddzielnych stref — oraz Active — do 3 stref. W ciągu doby dają one możliwość wydzielenia 5 przedziałów czasowych. Umożliwiają zarządzanie wietrznikami, instalacją grzewczą, alternatywnymi źródłami energii, cieniówkami, instalacją dozującą CO2, zamgławianiem i doświetlaniem asymilacyjnym. Pracują w systemie operacyjnym Windows XP. Ich producenci podkreślają, że zostały one opracowane we współpracy z ogrodnikami i są proste w obsłudze.

Na naszym rynku dostępne są także fińskie komputery Hortimic oferowane przez firmę Konexim, działające w systemie zdecentralizowanym, w którym jeden moduł steruje jedną, kompletną stacją klimatyczną. Możliwe jest łączenie do 49 sekcji klimatycznych za pomocą elektronicznej sieci lokalnej LAN. Komputery te kontrolują temperaturę w szklarni, pracę wietrzników i kurtyn, wilgotność powietrza, poziom CO2, sterują doświetlaniem, zamgławianiem i zraszaniem, a także nawadnianiem i kontrolą wilgotności podłoża. Umożliwiają gromadzenie danych i ich graficzne przedstawianie. Możliwe jest również zainstalowanie programu Dr Green, pomagającego zaprogramować optymalne warunki dla prowadzonych upraw. (Anna Wize)