• 12-636-18-51
  • wydawnictwo@plantpress.pl
ogrodinfo.pl
sad24.pl
warzywa.pl
Numer 06/2005

OPAKOWANIA DLA OWOCÓW I WARZYW

Podstawowe wymagania dotyczące pakowania owoców i warzyw to: zabezpieczenie zapakowanych produktów przed zanieczyszczeniem, uszkodzeniami oraz ubytkami w czasie transportu, dostosowanie do wymagań logistycznych wynikających z przewidywanego sposobu ich dystrybucji i sprzedaży oraz promowanie zapakowanych produktów. Ważne jest także właściwe oznakowanie opakowań. Na polskich ogrodniczych rynkach hurtowych coraz więcej uwagi zwraca się obecnie na unifikację opakowań. Dobór opakowań zależeć powinien od rodzaju owoców lub warzyw, a także od systemu sprzedaży oraz sposobu dystrybucji produktów, a także od wymagań nabywców, dotyczących np. pojemności opakowań. Duże znaczenie mają wymagania stawiane przez importerów oraz wymagania związane ze stosowaniem paletowych jednostek ładunkowych.

Wymagania stawiane opakowaniom

Podstawowym miejscem sprzedaży produktów ogrodniczych są obecnie rynki hurtowe, targowiska i punkty skupu, z których produkty te trafiają do sprzedaży hurtowej, a następnie detalicznej. Przy doborze opakowań brać należy pod uwagę przewidywany sposób ich użytkowania i związane z tym wymagania, na przykład przystosowanie do piętrzenia w stosach, dostosowanie do wymiarów palet ładunkowych, a także odporność na nacisk oraz na działanie wilgoci (fot. 1). Ze względu na bezpośredni kontakt z produktami spożywczymi opakowania do owoców i warzyw muszą spełniać wymagania określone w ustawie z 6 września 2001 roku o materiałach i wyrobach przeznaczonych do kontaktu z żywnością (Dz. U. z 2001 r., nr 63, poz. 634 — z późniejszymi zmianami Dz. U. z 2002 r. nr 135 poz. 1145). Zgodnie z tymi wymaganiami, opakowania do owoców i warzyw powinny być wykonane z materiałów gwarantujących, że nie nastąpi migracja składników opakowania do żywności w ilościach zagrażających zdrowiu człowieka. Opakowania nie powinny też powodować nieakceptowanych zmian produktu spożywczego lub wpływać na pogorszenie jego cech organoleptycznych. Niedopuszczalne jest wykorzystywanie na przykład pudeł tekturowych oznakowanych informacjami o poprzednim produkcie i jego producencie. Materiały używane do wykładania wnętrza opakowania — papier, wytłaczanki — powinny być nowe, czyste i o jakości zapobiegającej uszkodzeniom produktu (niedopuszczalne jest używanie gazet lub innych podobnych materiałów). Jeśli materiały opatrzone są nadrukiem, musi być on wykonany nietoksycznym tuszem.


Fot. 1. Przy wyborze opakowań należy przewidzieć sposób ich użytkowania, na przykład przystosowanie do piętrzenia w stosach, dostosowanie do wymiarów palet ładunkowych,
a także odporność na nacisk oraz na działanie wilgoci

Właściwe oznakowanie

Na opakowania produktów przeznaczonych na eksport wymagane jest nanoszenie informacji dotyczących: kraju pochodzenia, nazwy produktu (jeśli wymaga tego specyfikacja, również nazwy odmiany), masy netto (lub iloś­ci sztuk) oraz klasy jakości, a także nazwy eksportera i jego adresu (fot. 2).


Fot. 2. Opakowanie powinno być właściwe oznakowane

Opakowania transportowe

Opakowania transportowe ułatwiają przewóz, składowanie i ochronę zapakowanych w nie produktów.

Obecnie większość owoców i warzyw dostarczana jest do sprzedaży detalicznej w opakowaniach transportowych. Z tych opakowań sprzedawca wybiera sukcesywnie produkty i pakuje je dla klientów do podręcznych małych opakowań, najczęściej worków z folii. W niektórych sklepach samoobsługowych nabywcy sami wybierają te produkty.

Podstawowe, stosowane obecnie rodzaje opakowań transportowych dla owoców i warzyw to: skrzynki drewniane, skrzynki bezprzegrodowe z tworzyw sztucznych, pudła tekturowe oraz worki tkane i dziane z tasiemek polipropylenowych. Jako opakowania transportowe używane są też drewniane skrzyniopalety — głównie do przewozu produktów z miejsca uprawy do przechowalni (np. chłodni).

Producenci owoców i warzyw stosują jeszcze dosyć powszechnie skrzynki drewniane. Występują one też często w obrocie handlowym oraz przy dostawach produktów na bazary i do małych sklepów. Natomiast do dużych sklepów spożywczych, a także do supermarketów produkty ogrodnicze dostarczane są w skrzynkach z tworzyw sztucznych, a niekiedy też w pudłach z tektury falistej.

Skrzynki drewniane na owoce i warzywa ulegają łatwo zawilgoceniu, pleśnieją i gniją, co wpływa też szkodliwie na zapakowane w nie produkty. Opakowania te nadają się wprawdzie do naprawy i można łatwo wymieniać w nich deszczułki, ale skutkiem niestarannej lub nieprofesjonalnej naprawy mogą być uszkodzenia zapakowanych owoców, na przykład przez wystające do wnętrza opakowania niezagięte końce gwoździ. Drewniane skrzynki na owoce i warzywa są cięższe od wykonanych z tworzyw sztucznych, mają większe gabaryty, a owoce w nie zapakowane mają mało atrakcyjny wygląd (fot. 3).


Fot. 3. Produkty w drewnianych skrzynkach mają mało atrakcyjny wygląd

Skrzynki z tworzyw sztucznych są droższe od drewnianych, ale okres ich użytkowania jest dłuższy, w związku z czym ich zakup bardziej się opłaca. Okres użytkowania skrzynek drewnianych ocenia się na 2,5 roku, a wykonanych z tworzyw sztucznych na około 8 lat. Skrzynki z tworzyw sztucznych mogą być myte wodą, co w przypadku produktów spożywczych, pozostających w bezpośrednim kontakcie z opakowaniem, ma bardzo duże znaczenie. Takie skrzynki produkowane są w różnych kolorach i można nanosić na nie efektowne, barwne nadruki, co dodatkowo zwiększa atrakcyjność oferowanych towarów, a klienta przyzwyczaja się na przykład do logo danej firmy (fot. 4).


Fot. 4. Skrzynki z tworzyw sztucznych można łatwo poddać dezynfekc­ji, warto nanosić na nie barwne nadruki, na przykład logo firmy

Pudła z tektury falistej to opakowania jednorazowego użytku, znacznie lżejsze i tańsze od skrzynek, ale mniej odporne na czynniki mechaniczne (np. nacisk) i na działanie wilgoci. Stosuje się je często dla owoców, które ze względu na swoje właściwości wymagają ułożenia tylko w jednej warstwie lub w ograniczonej liczbie warstw. Wykorzystuje się w takim przypadku tak zwane platony, to jest pudła o małej głębokości. Pudła z tektury falistej znalazły dotychczas zastosowanie głównie w eksporcie owoców, gdzie praktycznie wyparły z obrotu skrzynki drewniane, które do niedawna były powszechnie używane w sprzedaży na rynek wschodni. Zaletą pudeł jest często atrakcyjny wygląd, uzyskiwany przez nanoszenie na nie wielobarwnych nadruków.

Opakowania transportowe w postaci worków tkanych lub dzianych z tasiemek polipropylenowych wykorzystywane są ostatnio coraz częściej zamiast skrzynek przy pakowaniu na przykład cebuli, kapusty lub ziemniaków. Worki te produkowane są w różnych kolorach, co wpływa korzystnie na wygląd zapakowanych w nie towarów. W tabeli 1 zestawiono informacje dotyczące opakowań transportowych.

Tabela 1. Zalecenia dotyczące używania opakowań transportowych

Opakowania jednostkowe

Opakowania jednostkowe świeżych owoców i warzyw odgrywają jeszcze obecnie stosunkowo małą rolę. Według szacunków, w tej branży, pakuje się w nie zaledwie 10% sprzedawanych produktów. Służą do pakowania małych porcji produktów do detalicznej sprzedaży. Stosowane do pakowania owoców i warzyw opakowania jednostkowe to głównie: łubianki, pudełka, tacki (fot. 5, 6), torebki (fot. 7) i woreczki z siatki (fot. 8).


Fot. 5. Zaletą tacek jest dobra prezentacja zapakowanych w nie owoców i warzyw


Fot. 6. Opakowania typu "folw-pack", wprowadzane są już na nasz rynek, na przykład w sieci handlowej Tesco


Fot. 7. Zaletą opakowań z folii są dobre właściwości barierowe, ograniczające ubytki masy zapakowanych produktów i utratę ich świeżości


Fot. 8. Coraz częściej warzywa pakowane są w efektowne worki typu Ultra-Bag

W tabeli 2 zestawiono informacje dotyczące wytycznych stosowania opakowań jednostkowych dla owoców i warzyw.

Tabela 2. Zalecenia dotyczące stosowania opakowań jednostkowych