• 12-636-18-51
  • wydawnictwo@plantpress.pl
ogrodinfo.pl
sad24.pl
warzywa.pl
Numer 06/2005

NASŁONECZNIENIE W RÓŻNYCH SYSTEMACH PROWADZENIA DRZEW

,
Nasłonecznienie w obrębie koron zmienia się w zależności od gęstości sadzenia drzew, stosunku odległości drzew w rzędzie do odległości między rzędami, wysokości, rozpiętości, kształtu i zagęszczenia koron, siły wzrostu drzew oraz od kierunku rozmieszczenia rzędów. Z nasłonecznieniem drzew związane są ściśle dwa pojęcia: intercepcja i dystrybucja światła. Intercepcją nazywamy tę część światła słonecznego, która zostaje pochłonięta przez liście drzew i może być wykorzystana w procesie fotosyntezy. Natomiast dystrybucja światła to rozkład nasłonecznienia w obrębie korony.

W intensywnych nasadzeniach

Gęste sadzenie drzew sprzyja wysokiej intercepcji świat­ła i znakomicie podwyższa plony, lecz stwarza problemy z równomierną dystrybucją światła, przez co pogarsza się jakość owoców. Dla drzew już rozrośniętych, posadzonych gęsto intercepcja światła wynosi 60–70%, co jest wartością bardzo dobrą. Pozostała część światła pada na glebę w międzyrzędziach lub przenika pomiędzy gałęziami. Podwyższenie koron drzew sprzyja większej intercepcji światła. Dla optymalnego nasłonecznienia wysokość koron drzew nie powinna jednak przekraczać 0,7 szerokości międzyrzędzia. Przy międzyrzędziu równym 4 m, wysokość drzew nie powinna przekraczać 2,8 m (4 m x 0,7). Powierzchnię liści w koronie określa się wskaźnikiem powierzchni liściowej (WPL). Jest to powierzchnia liści z korony drzewa wyrażona w metrach kwadratowych przypadająca na 1 m2 gleby pod koronę. W sadach, w których korony drzew są w pełni wyrośnięte, WPL wynosi zazwyczaj 2–4.

Doświadczenie z porównaniem drzew prowadzonych w formie korony HYTEC (fot. 1), Solen (fot. 2), Mikado (fot. 3) i wrzecionowej (fot. 4) założono w Sadzie Doś­wiadczalnym w Dąbrowicach koło Skierniewic. Materiał doświadczalny stanowiły drzewa jabłoni odmiany 'Sampion' na półkarłowej podkładce 'M.26', posadzone w rozstawie 4 m x 1,8 m.


Fot. 1. HYTEC


Fot. 2. Solen


Fot. 3. Mikado


Fot. 4. Wrzeciono

Pomiar sumarycznej powierzchni liściowej został wykonany w 1999 roku na reprezentatywnym drzewie z każdej formy korony. Uzyskane wyniki wykazały bardzo duże różnice między systemami prowadzenia drzew. Największą powierzchnię liści miała korona Mikado, mniejszą — wrzeciono, a najmniejszą — HYTEC i Solen. Korona Solen miała o połowę mniejszą sumę powierzchni liści niż Mikado. Z całego drzewa prowadzonego w formie Mikado zebrano prawie 13 ty­­­sięcy liści, a z systemu Solen niecałe 6,5 tysiąca. Formy HYTEC, Solen i Mikado miały zbliżoną do siebie średnią powierzchnię liścia. Średnia powierzchnia liścia z korony wrzecionowej była większa niż z innych form. Wskaźnik powierzchni liściowej (WPL) był najniższy w koronie Solen (2,6) i wrzecionowej (2,7), a następnie w systemie HYTEC (3,3). Najwyższą wartość tego wskaźnika stwierdzono w systemie Mikado (4,2). Ta ostatnia wartość jest charakterystyczna dla układów supergęstych (tabela).

WPL i intercepcja światła u jabłoni odmiany 'Sampion'/'M.26'

Intercepcja światła mierzona w latach 1999 i 2000 wykazywała duży związek i prostą zależność z powierzchnią liści na drzewie. Najwyższa była w systemie Mikado i w koronach wrzecionowych. Korony mające około 10 m2 powierzchni liści, czyli HYTEC i Solen, zatrzymały około 40% światła słonecznego. Natomiast korona Mikado mająca ponad 18 m2 liści, zatrzymała aż 60% światła (tabela).

Rozkład nasłonecznienia

Rozkład nasłonecznienia wewnątrz koron zależał od ich formy. W 1999 roku korony Mikado i HYTEC były najbardziej równomiernie nasłonecznione, natomiast korony Solen i wrzecionowa najmniej. System Solen charakteryzował się nierównomierną dystrybucją światła, głównie w górnej i środkowej części korony, gdzie znajdowało się najwięcej owoców. Szczególnie słabe nasłonecznienie stwierdzono w środkowej części tej korony. W porównaniu z systemem Solen, dystrybucja światła była o wiele bardziej wyrównana w systemach Mikado i HYTEC. Ten ostatni typ korony miał najbardziej równy rozkład nasłonecznienia u podstawy oraz w części środkowej i szczytowej korony. W porównaniu z systemem Solen, wykazywał lepsze nasłonecznienie w środkowej części korony i bardzo dobre w części górnej.
W przypadku tej korony główna masa owoców znajdowała się jednak w jej dolnej części. System Mikado korzystał z bardzo obfitego nasłonecznienia w środkowej części korony, gdzie znajdowało się najwięcej owoców. System ten ma konary skierowane na boki i otwartą górną część korony. Należy podkreślić, że system Mikado wykazywał bardzo dobre nasłonecznienie w całej objętości korony. W koronie wrzecionowej zwraca uwagę, podobnie jak w systemie HYTEC, wyjątkowo dobre nasłonecznienie w górnej części korony. Środkowa część była jednak już o wiele gorzej nasłoneczniona, a właś­nie tam znajdowała się główna masa owoców.

Pomiary nasłonecznienia wykonane w czerwcu 2000 ro­ku wykazały, że średnie nasłonecznienie było najlepsze w systemie HYTEC i Mikado, natomiast słabsze w systemie Solen i wrzecionowej. Wewnątrz korony Mikado dało się zauważyć dobre nasłonecznienie środka korony na wysokości 1,2 m oraz jej górnej części na wysokości 1,8 m. W systemie HYTEC poziom nasłonecznienia był wysoki na trzech analizowanych poziomach. W systemie Solen oraz wrzecionowym zanotowano najmniej korzystny rozkład nasłonecznienia.

Pomiary nasłonecznienia wykonane w lipcu 2000 roku wykazały ponownie najwyższe nasłonecznienie średnie na wszystkich trzech poziomach w koronie Mikado. Jedynie w części dolnej średnie nasłonecznienie tego systemu było nieco mniejsze niż formy HYTEC. Najniższe średnie nasłonecznienie stwierdzono w systemie HYTEC, w koronie Solen i w systemie wrzecionowym. Równomiernością nasłonecznienia — zwłaszcza na poziomie dolnym i środkowym — wyróżniała się korona Mikado, u której przenikanie światła do środka korony było równie obfite, jak na obwodzie. W jej środkowej części zanotowano ponad 600 W/m2. Rozkład nasłonecznienia w koronie HYTEC był mniej równomierny, lecz i tutaj zanotowano około 500 W/m2 w środkowej części korony, podczas gdy u koron Solen i wrzecionowej wartości te przekraczały zaledwie 200 W/m2. Korona wrzecionowa była najmniej równomiernie nasłoneczniona, z najniższym średnim nasłonecznieniem w środkowej części (rys. 1, 2).

Rys. 1. Dystrybucja światła od obrysu do środka korony (SK) na trzech poziomach (0,5;1,2;1,8 m) u jabłoni 'ampion' prowadzonych w formie HYTEC i Solen (A, B) i średnie nasłonecznienie na trzech poziomach (C, D)


Rys. 2. Dystrybucja światła od obrysu do środka korony (SK) na trzech poziomach (0,5;1,2;1,8 m) u jabłoni 'ampion' prowadzonych w formie Mikado i wrzecionowej (A, B) i średnie nasłonecznienie na trzech poziomach (C, D)

Cięcie letnie

Pod koniec sierpnia 2000 roku wykonano we wszystkich systemach formowania drzew cięcie letnie w celu poprawy nasłonecznienia w środkowych partiach koron i poprawienia jakości jabłek. Następnie wykonano pod koniec wegetacji pomiary dystrybucji światła w każdym z systemów. Stwierdzono, że cięcie letnie spowodowało poprawę średniego nasłonecznienia na wszystkich badanych poziomach, zwłaszcza u koron HYTEC i Mikado. Najciekawsze wyniki w rozkładzie nasłonecznienia uzys­kano w koronach Mikado i HYTEC. W systemie Mikado docierało do środka korony po cięciu letnim więcej świat­ła słonecznego w części środkowej i górnej niż w strefie peryferyjnej korony. W systemie wrzecionowym jest to niespotykane. Nawet po cięciu letnim środek korony wrzecionowej przy przewodniku był słabo nasłoneczniony na wszystkich trzech poziomach. Dosyć równomiernie nasłoneczniony po cięciu letnim okazał się system Solen, lecz niestety środkowa i dolna część korony były nadal słabo nasłonecznione, a tam właśnie znajdowała się główna masa owoców.

Wyniki pomiarów rozkładu nasłonecznienia wykonane we wrześniu 2000 roku były podobne do wyników sierpniowych. Stwierdzono również bardzo dobre nasłonecznienie środka korony Mikado na wszystkich trzech poziomach pomiarowych. Również w koronie HYTEC był dosyć wysoki poziom światła na trzech poziomach. System wrzecionowy miał już słabsze nasłonecznienie w koronie, a najsłabsze — forma Solen.

W koronach jednoprzewodnikowych, zwłaszcza prowadzonych w formie wrzecionowej, obserwuje się spadek nasłonecznienia w kierunku osi centralnej drzewa, czyli przewodnika. W celu zapewnienia dobrej penetrac­ji światła zarówno do środkowych, jak i dolnych części korony, należy rozchylić główne konary na boki w kierunku międzyrzędzia. Takie właśnie rezultaty otrzymano w tym doświadczeniu formując koronę Mikado.